De bereikbaarheidskaart van Nederland in 1995: Big data avant la lettre

“Hebben jullie een papieren archief waarin een artikel van mij staat dat ik destijds met een collega schreef over ‘de Bereikbaarheidskaart van Nederland’?” Deze vraag stelde Hans Goosens, werkzaam bij De Verkeersonderneming onlangs. Het archief is er en zijn artikel uit 1995 werd snel gevonden.

Redactie

“Op dit moment", schreef Goosens, "doe ik onderzoek bij De Verkeersonderneming naar verbetering van bereikbaarheid en doorstromingsmaatregelen en kreeg plots een déjà vu: brachten we dat toen niet ook al in kaart en hoe zag dat er toen uit? Ik herinner me dat een afbeelding van onze Bereikbaarheidskaart als kleurig vierluik zelfs de, voor de gelegenheid, witte omslag heeft gehaald.”

Hans Goosens na ontvangst van zijn artikel: “De Verkeersonderneming heeft op dit moment de opdracht om het verkeer op de A15 te bedienen met doorstromingsmaatregelen. Terwijl ook wordt verkend hoe de infrastructuur kan worden aangepast om het aanbod van personenauto’s en vrachtverkeer ook in de toekomst goed te verwerken. Dat wil zeggen: rekening houdend met ontwikkelingen op het gebied van woningbouw en bedrijvigheid, ov-aanbod en fietsgebruik, bevolkingsgroei en vergrijzing, verhuisdrift en coronastilte, stikstof en wat dies meer zij.

Teruglezend
In de jaren ’90 bracht ons adviesbureau D&P met de toenmalig losbarstende GIS-technieken al een aantal gegevensbronnen bij elkaar: reistijd-over-de-weg, gebiedsindeling (postcodegebieden), adressendichtheid, inwoneraantallen en ov-aanbod. Teruglezend, herinner ik me dat het berekenen van de kaart, toen makkelijk een paar dagen kostte. Nu is dat veel sneller gepiept en voor ons data-analyseteam allang geen gekke vraag meer om de kaartbeelden met elkaar te vergelijken en de effectiviteit van maatregelen eruit te lezen. Zo werd de berekening van reistijd, de berekening van reistijdwinst, die van snelheid, snelheidsverloop en die van bereikbaarheid, bereikbaarheidstoename.

En daar waar de Bereikbaarheidskaart destijds werd bepaald op basis van het snelste-route-algoritme, (bij gebrek aan actuele gegevens) uitgaande van de free flow, is nu de vergelijking mogelijk voor verschillende momenten van de dag, langs een traject van tientallen kilometers, gebaseerd op gemeten aantallen verplaatsingen en actuele reistijden.“ Zie hieronder.

"Bovenstaand I/C en snelheidsplaatje is een mooi voorbeeld van het bewaren van de gegevens wat in het verleden niet werd gedaan. Technisch was het weliswaar mogelijk, maar de opslagsnelheid en opslagcapaciteit waren in 1995, niet vergelijkbaar met wat nu mogelijk is: als het ware een luchtfoto tegelijk met een tijdopname van 24 uur, en van alle andere gewenste dagen. Deze kunnen we in beeld brengen en onderzoeken. Daardoor kunnen we nu door de tijd ‘bladeren’, weergaves en analyses maken van specifieke momenten - bijvoorbeeld:  wat gebeurde er direct na dat ene incident-  of van  periodes waarover je gemiddelden kunt berekenen of het verloop kunt onderzoeken en vergelijken.

Het mooie is dus dat elke historische terugblik mogelijk is zolang de gegevens bewaard blijven. En dan heb je het dus echt over big data omdat ‘alles’ bewaard blijft; dat is wezenlijk anders dan de bereikbaarheidskaart van toen, omdat die een aantal bestaande databases bij elkaar bracht, maar geen inzicht gaf in het verloop van de tijd. 

Tijdmachine
“Deze terugblik maakt mij duidelijk”, besluit Goosens, “dat de technieken goed waren en goed zijn en de visualisaties sterk. De verscheidenheid aan actuele databronnen maakt onze inzichten nu veelzijdiger en die ene statische afbeelding van toen is inmiddels een reeks van opeenvolgende momenten op verschillende plekken; van een ouderwetse zwart-witfoto naar 3D-IMAX-film, waarmee onze beroepsmatige diagnoses sneller en beter worden. Een tijdmachine voor onderzoekers dus."

Klik hier voor het artikel uit 1995 van Hans Goosens en Theo Makkink