Met HiBike gaan kinderen vaker op de fiets

Kinderen die samen met volwassenen naar school, sport of vrienden fietsen, leren gaandeweg om later zelfstandig én veilig te fietsen. Bovendien ervaren kinderen zo zelf hoe fijn en leuk het is om te fietsen. Jong geleerd is oud gedaan. Met het HiBike-spel is Huis voor de Sport Groningen samen met provincie Groningen en andere partijen erin geslaagd om kinderen vaker naar school te laten fietsen. Hoe hebben zij dit voor elkaar gekregen en wat is HiBike?

HiBike is een manier om fietsen voor kinderen aantrekkelijker te maken en om er een spel van te maken. In 2021 sloegen Huis voor de Sport Groningen, routebureau Groningen, Senza Communicatie, Frissekom en provincie Groningen de handen ineen en hebben het HiBike-spel ontwikkeld. Dit spel daagt leerlingen in groepen vijf tot en met acht uit om naar school en dagelijkse activiteiten te fietsen (of lopen) en om recreatieve fietstochten te maken. Sinds 2023 wordt HiBike aangeboden aan scholen in de provincie Groningen via het verkeerseducatieplatform Verkeerswijzer Groningen.

Challenges

In HiBike doorlopen leerlingen individuele levels en strijden als groep tegen andere deelnemende groepen van hun school. Tussentijds worden leerlingen gemotiveerd en uitgedaagd met klassenchallenges. Deze bevatten altijd een educatief element. Tijdens het spel scoren leerlingen HiBikepunten (stickers) die ze op hun levelkaart plakken. Bij een volle levelkaart is een level behaald, krijgen de kinderen een level-armbandje en gaan ze door naar het volgende level. Ook mogen ze dan hun naam schrijven op de scoretabel in de klas.

Levels

Er zijn in totaal drie levels te behalen. Bij ieder nieuw level worden de activiteiten uitgebreid waarmee punten verdiend kunnen worden.

Level 1: Fietsen of lopen naar school.

Level 2: Fietsen naar activiteiten, zoals hobby’s, vriendjes en sport. 

Level 3: Recreatieve fietstocht waarbij leerlingen én ouders punten verdienen. 

Daar waar een Kinderfietsroute in de buurt van de school ligt wordt deze in level 3 gefietst. Provincie Groningen heeft samen met andere partijen het project Kinderfietsroutes ontwikkeld waarbij kinderen samen met volwassenen een route fietsen met opdrachten onderweg. Hierbij draait het om het plezier van samen fietsen als ‘uitje’.

De ‘klassenchallenges’ worden uitgevoerd door fietscoaches van Huis voor de Sport Groningen. Zij leggen het spel uit en doen activiteiten met de leerlingen die de verkeersveiligheid verbeteren op zowel motorisch (kunnen), cognitief (kennen) als sociaal (omgang met anderen) niveau. Dit doen ze door verschillende challenges, bijvoorbeeld een (behendigheids-)parcours en fietscheck. De challenges worden op maat aangeboden, afhankelijk van de wensen en de beschikbare ruimte van de individuele school.

Evaluatie HiBike

Het HiBike-spel wordt op steeds meer basisscholen in provincie Groningen ingezet. Daarom heeft de provincie in 2024 een evaluatie laten uitvoeren door KeuzeWeg naar het effect en de waardering van HiBike. De resultaten zijn gebaseerd op enquêtes onder 265 leerlingen voor en 122 leerlingen na HiBike. Ook zijn ouders en docenten bevraagd.

Gedragsverandering

Uit de evaluatie blijkt dat fietsen naar school is toegenomen ten koste van halen en brengen van kinderen met de auto. Hoewel voorafgaand aan HiBike al veel kinderen naar school fietsen en lopen, wordt na HiBike nog vaker naar school gefietst. Voorafgaand aan HiBike fietst 37 procent van de leerlingen vijf dagen per week naar school. Na HiBike is dit toegenomen tot 48 procent. Ook leerlingen die voor HiBike weinig tot niet naar school fietsten zijn (meer) gaan fietsen. Na HiBike worden minder kinderen met de auto naar school gebracht. Het percentage leerlingen dat nooit met de auto wordt gebracht, steeg van 43 procent naar 58 procent. Deze resultaten zijn statistisch significant. Van de leerlingen die vaker zijn gaan fietsen zegt 40 procent van plan te zijn om vaak te blijven fietsen. De helft van hen zegt dit misschien te blijven doen.

HiBike bleek geen invloed te hebben op het fietsen naar dagelijkse activiteiten. Voor en na HiBike fietsen kinderen al vaak naar sport, muziekles, winkel of vriend(in)nen. De recreatieve fietstocht van level 3 wordt door weinig leerlingen gemaakt; mogelijk omdat de fietstocht een grote inspanning vraagt, terwijl de voordelen, het plezier van samen een (puzzel)tochtje maken en het aantal te verdienen HiBikepunten, niet worden gezien.

Spelbeleving en -motivatie

Het leeuwendeel van de leerlingen vond het verdienen van HiBikepunten makkelijk tot prima te doen en geeft aan hun best te hebben gedaan om punten te sparen (90 procent). Ruim de helft van de leerlingen zegt door HiBike vaker naar school te fietsen (60 procent). Deze bevindingen worden bevestigd door de enquêteresultaten van de docenten. De leerlingen zijn positief over het HiBike; 91 procent vindt het leuk tot prima. Vooral de challenges met de fietscoach zijn populair, waarschijnlijk omdat ze vaak buiten en actief zijn. Maar ook de level-armbandjes, HiBikepunten en de groepsprijs voor de hoogste score vallen bij de meeste leerlingen in de smaak. 

Overall conclusie

Uit de evaluatie blijkt dat het spelelement kinderen effectief motiveert om vaker te fietsen, en na afloop vaak te willen blijven fietsen. In termen van gedragsverandering geeft HiBike extrinsieke motivatie om vaker te fietsen; leerlingen gaan immers vaker fietsen vanwege het spel en de beloningen en niet vanwege het fietsen zelf. Vervolgens leidt dit tot intrinsieke motivatie om te blijven fietsen. Ook als het spel is afgelopen.

Advies

Gezien de positieve resultaten wordt aanbevolen om HiBike voort te zetten en ook uit te breiden naar scholen waar minder leerlingen vaak op de fiets naar school gaan en vaker met de auto worden gebracht.

Een randvoorwaarde hierbij is dat het leeuwendeel van de leerlingen in staat moet zijn om HiBikepunten te kunnen verdienen; zij moeten in staat zijn om naar school te fietsen. Dit betekent dat zij op fietsafstand van school wonen en beschikken over een fiets. Daarnaast is een positieve houding van de ouders ten opzichte van fietsen cruciaal. Als ouders zelf niet fietsen en/of niet willen dat hun kind gaat fietsen, dan is er meer nodig dan een spel voor de kinderen om het fietsen te stimuleren.