Maak de stad autoluw, haal expats binnen!

zondag 28 februari 2021

Amsterdam heeft een grote aantrekkingskracht op mensen uit het buitenland. Naast een stijgend aantal toeristen, komen er ook steeds meer internationale werknemers naar de stad. We veronderstellen dat deze ‘tijdelijke’ Amsterdammers zich anders door de stad verplaatsen dan de permanente Amsterdammers. Fietsen ze bijvoorbeeld wel? Om te beoordelen of deze aanname klopt, is in het kader van het Amsterdamse onderzoeksprogramma ‘Strategische KennisAgenda’ een studie verricht naar het mobiliteitsgedrag van deze werknemers.

Door: Maarten van der Lof, Marits Pieters, Kobus Zantema, Luzan Koster, allen onderzoeker bij Verkeer en Openbare Ruimte, gemeente Amsterdam

Er zijn verschillende definities van internationale werknemers in omloop. Voor dit onderzoek is aangesloten bij de definitie van Decisio in de Monitor internationale werknemers Metropoolregio Amsterdam (2019)[*]: ‘een economisch-actieve internationale werknemer in loondienst bij een in Nederland gevestigde organisatie waarvoor loonheffing is betaald aan de Belastingdienst’. Daarnaast geldt dat deze persoon uitsluitend een buitenlandse nationaliteit heeft.

Deze werknemers vormen echter geen homogene groep. Er is grote diversiteit in herkomst, opleidingsniveau, beroepsgroep en geplande verblijfsduur. Er is daarom onderscheid gemaakt naar ‘expats’ (hoger opgeleid, bovengemiddeld salaris) en ‘arbeidsmigranten’ (lager opgeleid, lager salaris).

Lage kosten
Onze interviews in Amsterdam laten een groot verschil in vervoerswijzen zien tussen expats en arbeidsmigranten. Het grootste deel van de arbeidsmigranten gebruikt juist de fiets als vervoermiddel naar het werk. De belangrijkste reden die zij hiervoor noemen zijn de lage kosten. Als de afstand te groot is om te fietsen, wordt er vaak door de werkgever vervoer geregeld (werknemers worden bijvoorbeeld met busjes opgehaald). Een kanttekening bij de data over arbeidsmigranten is dat alle respondenten in dezelfde sector (bouw) werken.

Van de expats blijkt een groot deel gebruik te maken van het openbaar vervoer. Dit geldt zowel voor mensen die buiten Amsterdam wonen en in de stad werken, als voor mensen die in Amsterdam zelf wonen. Bij allen vergoedt de werkgever de (ov-)reiskosten. De geïnterviewden die vooral met het ov reizen, geven aan dat zij: de reisafstand te groot vinden om te fietsen, dat zij fietsen door de stad eng vinden, of fietsen oncomfortabel vinden. Een kleiner deel van de geïnterviewden is juist erg enthousiast over reizen per fiets. De expats die graag fietsen kunnen hun werklocatie in maximaal 20 minuten fietsen bereiken.

Autogebruik blijft achter
Expats en arbeidsmigranten verplaatsen zich duidelijk anders dan de permanente Amsterdammers. Vooral het gebruik van de auto blijft bij deze twee groepen sterk achter. Het gemiddelde stedelijke aandeel fiets van ongeveer 40 procent wordt door expats niet gehaald, maar door arbeidsmigranten juist ruimschoots overschreden. 30 procent van de Amsterdamse woon-werk-verplaatsingen vindt plaats met het ov, onder expats is dit aandeel veel hoger.

Een vraag die nog rest is in hoeverre het mobiliteitsgedrag van internationale werknemers door de tijd verandert, dan wel meer op dat van de permanente Amsterdammer gaat lijken. Voor arbeidsmigranten komt hierin geen duidelijk beeld naar voren.

Uit onderzoek van PBL blijkt dat buitenlandse kenniswerkers zich in eerste instantie in de nabijheid van buitenlandse bedrijven vestigen, maar dat dit effect na vijf jaar is verdwenen. De Amsterdamse geïnterviewden onderschrijven dit: zij die langer dan drie jaar in Nederland wonen, zijn al een of meerdere keren verhuisd. Ook hebben zij soms al meerdere werkgevers gehad. Het veranderen van woonlocatie of werkgever leidt ook bij hen vaak tot een verandering in mobiliteitsgedrag. Als hier geen verandering in zit, blijft het mobiliteitsgedrag meestal onveranderd. Belangrijke levensgebeurtenissen lijken ook bij deze groepen een sterkere invloed te hebben op mobiliteitsgedrag dan de verblijfsduur.