Uit de journals: deelfietsen, duurzame weginfra en ADAS

In deze aflevering van de rubriek ‘Internationale vakliteratuur’ samenvattingen van artikelen over een literatuuronderzoek naar dockless deelfietsen, de ontwikkeling van een set indicatoren voor de beoordeling van de duurzaamheid van weginfrastructuurprojecten en vier studies naar onderwerpen op het gebied van ADAS en automatisch rijden.

Door Leonie Walta

Kennis over dockless deelfietsen 

Het van oorsprong Chinese concept van dockless deelfietsen - deelfietsen zonder vaste stations - is nog geen decennium oud, maar heeft zich snel over de wereld verspreid. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht brachten op basis van een literatuuronderzoek in kaart wat er inmiddels wel en niet bekend is over de betekenis ervan voor het verkeerssysteem en de maatschappij.  

Zij constateren dat gebruikers, ten opzichte van traditionele deelfietsen, het als voordeel lijken te ervaren dat ze aan het eind van de trip geen vaste parkeerplaats hoeven te zoeken. Dit maakt een betere integratie met openbaar vervoer mogelijk.  

In hoeverre deelfietstrips ten koste gaan van openbaar vervoertrips of juist het gebruik van openbaar vervoer stimuleren is nog onvoldoende duidelijk, net als de relatie tussen sociaal-demografische achtergrond en reisgedrag.  

De aantallen verhuurde dockless deelfietsen suggereren een positieve invloed op de tevredenheid van de gebruikers, hun gezondheid en sociale participatie, maar dit verband is nog niet expliciet onderzocht. Ook draagt het concept vermoedelijk bij aan sociale inclusiviteit.  

De uitrusting van dockless deelfietsen met GPS biedt kansen om het reisgedrag van gebruikers gedetailleerd in kaart te brengen. Maar de exploitatie van dockless deelfietsen is, in tegenstelling tot deelfietsen met vaste stations, meestal in private handen. Deze ondernemingen stellen de data niet publiek beschikbaar en hebben hier vaak andere doelen mee.   

Chen, Z., Lierop, D. van, en Ettema, D. (2020), ‘Dockless bike-sharing systems: what are the implications?’, Transport Reviews 40:3, pagina 333-353.  

Indicatoren duurzame weginfraprojecten 

Bij de toetsing van weginfraprojecten op duurzaamheid wordt niet altijd de volledige set criteria meegenomen, constateerden wetenschappers van de Universiteit Utrecht en Wageningen University na literatuuronderzoek naar weginfraprojecten.  

Als uitgangspunt daarvoor gebruikten zij een set criteria samengesteld op basis van wetenschappelijke literatuur over criteria voor duurzaamheid in het algemeen en duurzaam verkeer en vervoer. Hiermee brachten ze het gebruik van duurzaamheidsindicatoren in 31 wetenschappelijke studies naar de duurzaamheid van weginfraprojecten in kaart.  

De twee meest gebruikte indicatoren in deze studies waren gerelateerd aan de criteria ‘sociaal-ecologische systeemintegriteit’ en ‘bescherming van en kansen voor levensonderhoud’. De twee minst gebruikte indicatoren waren ‘voorzorgsmaatregelen en aanpassing’ en ‘intergenerationele gelijkheid’.  Het ontbreken van criteria kan leiden tot een te eenzijdige beoordeling op duurzaamheid. 

De auteurs stellen een lijst van tien indicatoren voor om meer eenheid te krijgen in het toetsen van weginfraprojecten op duurzaamheidscriteria. Omdat geen van de bekende toetsingsmethoden met de volledige lijst duurzaamheidscriteria uit de voeten kan stellen ze eveneens voor om gebruik te maken van een combinatie van methoden, bijvoorbeeld kosten-batenanalyse gecombineerd met levenscyclusanalyse.    

Suprayoga, G.B., Bakker, M., Witte, P. en Spit, T. (2020), ‘A systematic review of indicators to assess the sustainability of road infrastructure projects’, European Transport Research Review 12:19.  

 

ADAS EN AUTOMATISCH RIJDEN 

Impact automatisch rijden en deelvoertuigen 

Onderzoekers van TNO en de TU Delft hebben een nieuw model ontwikkeld om de mobiliteitsimpact van connected en automatisch rijden en deelauto’s te verkennen.  

Het is een combinatie van modellen voor bestemmings- en modaliteitskeuze en een fundamenteel diagram van het netwerk om de verkeersimpact in kaart te brengen.  

Ze pasten dit model toe in een case study van de provincie Noord-Holland, waarin ze een aantal extreme scenario’s verkenden waarin honderd procent van de voertuigen gedeeltelijk of geheel is geautomatiseerd en er een hoge of geen bereidheid is om vervoer te delen.  

Bij volledige automatisering en geen bereidheid om te delen, het meest extreme scenario, zijn de auto en de taxi de meest dominante modaliteiten en neemt het aandeel autoritten toe van 41 tot 68 procent.  

Snelder, M., Wilmink, I., Gun, J. van der, Bergveld, H.J, Hoseini, P. en Arem, B. van (2019), ‘Mobility impacts of automated driving and shared mobility – explorative model and case study of the province of North-Holland’, European Journal of Transport and Infrastructure Research 19:4, pagina 291-309. 

Energie-impact ACC 

Rijtaakondersteunende systemen zijn ontwikkeld om bij te dragen aan de transportdoelen veiligheid, bereikbaarheid en milieu. Zo zou adaptive cruise control (ACC) bijdragen aan een stabielere verkeersstroom en betere brandstofefficiëntie. Over dat laatste is twijfel gerezen.  

Onderzoekers van de University of Birmingham en de Europese Commissie hebben daarom een studie gedaan naar de energie-effecten van ACC in voertuigvolgsituaties, en voerden daarvoor een praktijkproef uit op de snelweg A26 in Italië.  

Ze vergeleken ACC-rijgedrag met menselijk rijgedrag en concludeerden onder meer dat snelheidsvariaties bij gebruik van ACC meer versterkt werden. Menselijke bestuurders konden deze variaties beter opvangen. Op individueel niveau lag het tractie energiegebruik bij ACC-voertuigen 2,7 tot 20,5 procent hoger dan bij voertuigen waarin de bestuurder zelf zijn voorganger volgde.  

He, Y., Makridis, M., Fontara, G., Mattas, K., Xu, H. en Ciuffo, B. (2020), ‘The energy impact of adaptive cruise control in real-world highway multiple-car-following scenarios’, European Transport Research Review 12:17.  

Snelheidswaarschuwing houdt bestuurder attent 

Onderzoekers van de University of Waikato, Nieuw-Zeeland hebben een rijsimulatorstudie uitgevoerd naar hoe bestuurders hun snelheidsmeter monitoren als ze gebruik maken van een snelheidswaarschuwingssysteem. Deze studie met achttien proefpersonen was onderdeel van een groter onderzoek naar de effecten van Intelligent Speed Adaptation (ISA).  

De frequentie waarmee bestuurders op hun snelheidsmeter kijken is een indicator voor de mate van cognitieve controle die ze over hun snelheid hebben.  

Uit het onderzoek bleek dat de kijkfrequentie niet verschilde voor een situatie met of zonder snelheidswaarschuwing. De bestuurders werden ook niet afgeleid door het systeem. Wel constateerden de onderzoekers dat vlak voor een waarschuwing vaak de kijkfrequentie afnam, en daarna meteen weer toenam.  

Het systeem lijkt dus goed te werken wanneer de aandacht van de bestuurder verslapt en deze onbedoeld te hard rijdt.  

Lehtonen, E., Malhotra, N., Starkey, N.J. en Charlton, S.G. (2020), ‘Speedometer monitoring while driving with a speed warning system’, European Transport Research Review 12:16.  

Ondersteuning coöperatieve situaties 

In coöperatieve rijsituaties, zoals invoegen op een voorrangsweg, stemmen bestuurders hun gedrag op elkaar af. Met technologie om informatie uit sensoren vanuit het voertuig te versturen en in het voertuig te ontvangen wordt het mogelijk om bestuurders in coöperatieve situaties te ondersteunen.  

Onderzoekers van het Duitse Würzburger Institut für Verkehrswissenschaften voerden een rijsimulatorstudie uit naar welke ondersteuning de bestuurders daarbij prefereren. Ze spitsten het onderzoek toe op invoegen van een onderliggende weg op een voorrangsweg en links afslaan van een onderliggende weg naar een voorrangsweg.  

De deelnemers hadden vooral behoefte aan een visualisatie van de beschikbare ruimte en het voertuig om mee samen te werken. Wanneer zij de partij waren die ruimte moest geven, hadden ze daarnaast behoefte aan ondersteuning bij het uitvoeren van de operatie, zoals een aanwijzing wanneer het gaspedaal los te laten. 

Kraft, A., Maag, C. en Baumann, M. (2019), ‘How to support cooperative driving by HMI design?’, Transportation Research Interdisciplinary Perspectives 3.