Mobiliteitsvoordelen vasthouden met de ‘Thuiswerkcirkel’

Maart 2020. Het corona-virus en de lockdown zetten onze levens volledig op zijn kop: een wandeling werd de meest exotische reis die je kon maken. Het mondkapje werd een vanzelfsprekend kledingstuk. Als verkeerskundige in opleiding zag Simon van der Schaft ook andere dingen gebeuren, zoals positieve mobiliteitseffecten als gevolg van thuiswerken. Hoe houden we die vast? Voor zijn afstuderen schreef hij er een onderzoeksverslag over.

Door: Simon van der Schaft, BUas-Kragten / Gertjan Hanckmann, Kragten / Dirkje van der Ven, Wavy

Thuiswerken zorgde voor acht procent minder verkeer op de Nederlandse wegen en resulteerde in de helft minder files in 2020 ten opzichte van 2019. Daarmee heeft thuiswerken fundamenteel bijgedragen aan het verlagen van de voorheen steeds toenemende druk op mobiliteit.

Nu werkgevers en werknemers op grotere schaal hebben kennisgemaakt met thuiswerken, is er wellicht behoefte om thuiswerken vast te houden. Maar hoe stimuleer je werkgevers en werknemers ertoe om blijvend bij te dragen aan het drukken van een steeds groeiende mobiliteitsbehoefte? 

Om antwoord te geven op deze vraag verzamelde ik variabelen die kunnen samenhangen met thuiswerkgedrag. Vervolgens zijn deze variabelen getoetst in een werknemersenquête, waarin de thuiswerkbereidheid van de werknemers door correlaties zijn afgezet tegen de variabelen. Tegelijkertijd heb ik werkgevers geïnterviewd over thuiswerken. De conclusies uit beide onderzoeken werden gerangschikt op overeenkomstig thema. Zo ontstond een procesmodel dat in de praktijk kon worden getoetst.  

Resultaten van het onderzoek

Het procesmodel geeft de volgende inzichten over de belangrijkste variabelen die de thuiswerkbereidheid voorspellen na de coronacrisis: effectiviteit van de arbeidstaak, flexibiliteitsbehoefte, interactie en praktische zaken.

Om deze variabelen per organisatie in kaart te brengen is een adviesmodel ontwikkeld: de thuiswerkcirkel. Deze bestaat uit: 

• Werkgeverswens: hoeveel medewerkers kunnen thuiswerken? 
• Thuiswerkscan: hoe staan werkgever en werknemers tegenover de variabelen uit het procesmodel?  
• Toolkit: welke maatregelen passen bij die betreffende organisatie? 
• Nameting: wat is het effect van het beïnvloedingsproces?

Aanbevelingen

Een eerste toepassing van de thuiswerkcirkel geeft een goede indicatie van de ‘knoppen’ waaraan gedraaid kan worden om thuiswerken te stimuleren. De thuiswerkscan geeft in één oogopslag weer hoe de vlag erbij hangt wat betreft thuiswerken in een organisatie. Dat is de basis voor effectief thuiswerkbeleid. Maar wat zullen de neveneffecten zijn als er een algemene toename is in het aantal thuiswerkenden? In dit onderzoek stond de afname van druk op het wegsysteem centraal, waarbij het resultaat van thuiswerken op ov-reizen nog niet is onderzocht. Een ander neveneffect van thuiswerken is dat werknemers minder vaak naar het werk hoeven te reizen, waardoor het aantrekkelijker kan zijn om verder weg te wonen van hun werklocatie.

Dit fenomeen wordt mede gestuwd door de krappe huizenmarkt en de daarmee samenhangende huizenprijzen die vooral in de Randstad de pan uitrijzen. Een vervolgonderzoek zou kunnen uitwijzen in hoeverre dit een positief en/of negatief resultaat oplevert voor de toenemende druk op mobiliteit. Een bijkomende vraag daarbij is: wat doet thuiswerken met de theorie van het reistijdbudget, oftewel de BREVER-Wet? Zijn mensen wellicht bereid om langer dan de gemiddelde 1,5 uur per dag aan reizen te besteden, mits ze niet dagelijks dezelfde verplaatsing hoeven te maken?

Tot slot

Deze afstudeerstage bevestigt nogmaals dat een mobiliteitsvraagstuk niet los staat van gedrag. Het volledige afstudeeronderzoek van Simon van der Schaft is hier te downloaden.