Overlastgevers in het verkeer, wat te doen? 

Welke maatregelen werken effectief tegen overlastgevers in het verkeer? In opdracht van de gemeente Rotterdam onderzocht Sweco hoe andere landen hiermee omgaan. En ook welke maatregelen juridisch en ruimtelijk toepasbaar zouden zijn in de Maasstad. 

Door: Fabio Neijts, Inge Mijnders, Stijn Altena, Hans Drolenga, Robert Coffeng, Sweco, Remco Smit, gemeente Rotterdam 

De gemeente Rotterdam wordt steeds vaker geconfronteerd met asociale weggebruikers. Binnen de gemeentelijke mogelijkheden worden tal van maatregelen ingezet om het gedrag in toom te houden. In 2021 onderzocht de gemeente wie deze veroorzakers zijn en welke motieven hen drijven, om maatregelen nog beter te laten inspelen op beïnvloeding van het gedrag.  

Vraagstelling 
De gemeente Rotterdam doet al heel veel om asociaal verkeersgedrag te voorkomen. In het verlengde hiervan vroeg het college van B&W in 2021 onderzoek te doen naar nieuwe juridisch- en ruimtelijk toepasbare ‘innovatieve maatregelen’ om asociaal verkeersgedrag in de stad tegen te gaan. Dit op basis van relevante buitenlandse voorbeelden.  

Onderzoek 
Voor dit onderzoek zijn maatregelen geïnventariseerd in steden binnen Europa en daarbuiten die te maken hebben met vergelijkbare problematiek. Daarbij lag de focus op ‘instrumentele agressie’ door verkeersdeelnemers, Zij begaan gedragsdelicten in de vorm van risicovol rijgedrag, waarbij geen sprake is van de ‘wil’ om directe schade aan personen toe te brengen, maar mogelijke schade aan anderen wel wordt ingecalculeerd. Voorbeelden van deze delicten zijn snelheidsovertredingen, straatraces en het overtreden van algemene regelgevingen, waardoor uiteindelijk verkeersonveilige situaties kunnen ontstaan. Klik hier voor een overzicht van internationale maatregelen

Opvallende bevindingen 

Uit het onderzoek vallen de volgende bevindingen op:  

• De meeste maatregelen richten zich op het aanpakken van snelheidsovertreders met handhaving door mankracht of snelheidscamera’s. Dit zijn maatregelen die in Nederland en Rotterdam ook al veelvuldig worden toegepast. 

• Fysieke maatregelen gericht op het aanpakken van de snelheid betreffen vooral verkeersremmers. Drempels en plateaus worden ook in Nederland al veelvuldig toegepast. In het Zweedse Linköping wordt de zogeheten ‘snelheidsverzakking’ toegepast. Dit is een systeem dat bestaat uit een radarmeetapparaat en stalen platen in het wegdek. Deze platen kunnen snel tot wel vier centimeter worden verlaagd als een bestuurder met te hoge snelheid nadert en zorgt ervoor dat het rijden met te hoge snelheid wordt ‘gestraft’ met een minder prettige ervaring voor de autobestuurder en het autovoertuig. Er is nog niets bekend over de juridische inbedding van de snelheidsverzakking.  

• Ook valt de mogelijkheid op om het geldende snelheidsregime op bepaalde locaties naar beneden te brengen in combinatie met het vergroten van geloofwaardig ingerichte 30 km/uur zones in de stad (bijvoorbeeld zoals in Milaan). Dit linkt aan de risicogestuurde verkeersveiligheidsaanpak die de gemeente Rotterdam voorstaat. Aanvullend is het denkbaar om straten af te sluiten op drukke momenten. 

• Het aanscherpen van het puntentelsysteem (naar het voorbeeld van Ierland) lijkt een effectieve maatregel. SWOV-onderzoek wijst echter uit dat de maatregel alleen in het begin een effectieve werking heeft, mede doordat de pakkans van de automobilist laag wordt ingeschat. 

• Er is maar een beperkt aantal typen maatregelen gericht op het aanpakken van geluidsoverlast: geluidspaal/camera met geluidmeting (zoals in onder meer Parijs, Genk en Londen) en specifieke geluidscontrole waar extra mankracht voor wordt ingezet (onder meer in Gent en Bradford). In Australië en Nieuw-Zeeland zijn er algemene maatregelen waar geluidsoverlast mee kan worden aangepakt. Deze vereisen de inzet van extra mankracht. 

• Bij het instellen van een campagne kiezen steden voor een positieve of een negatieve insteek. Uit SWOV-onderzoek blijkt dat campagnes vooral invloed hebben op verkeersgedrag als ze gecombineerd worden met politietoezicht en belonings- of andere acties. Daarnaast blijken campagnes met een negatieve insteek alleen een positief effect hebben als er in combinatie met een positieve insteek ook informatie over gedragsalternatieven worden gedeeld. 

• Een aantal maatregelen heeft als doelgroep ‘jonge mannen’, maar daarbij is het effect ervan breder en omvat feitelijk alle ‘snelheidsovertreders’ of ‘geluidsoverlastgevers’. Alleen in een campagne (zoals in Manchester, Albuquerque) of door specifieke controles op straat (in Gent, Antwerpen en Bradford) worden maatregelen specifiek op de jonge mannen gericht. 

Advies 
Op basis van de bevindingen komen de onderzoekers tot de volgende adviezen aan de gemeente Rotterdam. 

Op de korte termijn: 

• Doorgaan met huidige acties en meer inzetten van fysieke maatregelen door het realiseren van een geloofwaardige weginrichting. Bij het omvormen van 50 km/uur wegen naar een 30 km/uur snelheidsregime is het cruciaal dat dit ook een geloofwaardige snelheidslimiet op deze wegen is. 

• Doorgaan met betrokkenheid bij de ontwikkeling van geluidsmeetapparatuur. Oriënteren op de mogelijkheden rondom het instellen van een vervolgpilot ten aanzien van geluidsmetingen en/of juridische verankering. Afstemming met andere (internationale) gemeenten over resultaten en inzichten en met ontwikkelaars.  

• Campagnes verbreden door het verstrekken van beeldmateriaal met een aangrijpende boodschap (negatieve insteek) in combinatie met positieve informatie (positieve insteek) over het gewenste rijgedrag.  

• In afstemming met het SWOV en CROW (Kennisnetwerk SPV2030) nader onderzoeken wat de effecten zijn van een strafpuntensysteem in de aanpak van verkeersonveiligheid en ongewenst rijgedrag op korte en lange termijn. Onderzoek doen naar de mogelijkheden om het strafpuntensysteem aan te scherpen en in te voeren. Hierin is samenwerking met het Rijk en Openbaar Ministerie relevant.  

• Extra mankracht op momenten en locaties waar de kans op asociaal verkeersgedrag aanzienlijk is. Weekenden en zomermaanden zijn voorbeelden van zulke momenten en de binnenstad is een voorbeeldlocatie.   

Lange termijn: 

• Voortzetten van de acties op korte termijn. 

• Indien geluidsmeetapparatuur en snelheidsverzakking worden gecertificeerd en binnen de Nederlandse wet- en regelgeving vastgelegd, dit op meerdere locaties binnen de gemeente realiseren. 

Klik hier voor het onderzoeksrapport met onder meer de maatregelen die de gemeente Rotterdam nu al neemt tegen overlastgevers in het verkeer.
Meer informatie over de Rotterdamse verkeersveiligheidsaanpak : https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/veilig-vooruit/  

 

Meer over overlastgevers op het Nationaal verkeersveiligheidscongres
14 april, NVVC, Utrecht 
Meer over aso’s in het verkeer hoort u op het Nationaal verkeersveiligheidscongres: 14 april, Mediaplaza Utrecht. Zie: https://www.nvvc-congres.nl/programma