Bert van Wee: Waarom geen factcheckrubriek?

In een serie gesprekken verkent Verkeerskunde het wetenschappelijk kennisveld. Hoe houden wetenschappers hun kennis op peil en hoe brengen zij hun?kennis naar de praktijk? Waar liggen barrières en waar liggen kansen? We trappen af met Bert van Wee, hoogleraar transportbeleid aan de TU Delft en wetenschappelijk directeur van onderzoeksschool TRAIL.

Het vakgebied van Bert van Wee is langetermijn strategisch transportbeleid. Een breed terrein waarbinnen hij in zijn onderzoek zoveel mogelijk facetten betrekt, zoals effecten op veiligheid, bereikbaarheid en milieu voor alle modaliteiten. Hij focust zich niet op bepaalde theorieën en methoden, maar zoekt naar wat het beste past bij een vraagstuk. Zo gebruikt hij ook inzichten uit aangrenzende vakgebieden, zoals economie, geografie en psychologie. 

Hoeveel wetenschappelijke publicaties zijn er globaal vorig jaar op uw vakgebied verschenen?  

"Er zijn ongeveer tien zogenoemde wetenschappelijke journals die aandacht besteden aan onderwerpen op het gebied van transportbeleid. Die hebben namen als Transportation Research, Transport Policy, Journal of Transport and Land Use en Transport Reviews. Dan zijn er nog zo’n vijf bladen uit aanpalende vakgebieden, zoals Urban Studies en Environment and Planning, waar regelmatig voor verkeerskundigen relevante artikelen in staan. In totaal zijn dat tien tot vijftien journals die ieder jaar gemiddeld vijf keer uitkomen, en waarin gemiddeld tien artikelen staan. Dat zijn 500-750 artikelen per jaar. Het aandeel van Nederlandse onderzoekers daarin is behoorlijk groot, ik schat in dat dit er ongeveer honderd zijn." 

Dat zijn grote aantallen, hoe blijft u op de hoogte van wat er in uw vakgebied gebeurt? 

"Ik kijk op hoofdlijnen naar de nieuwe publicaties, vaak lees ik alleen de abstracts, korte samenvattingen van de resultaten. Ook zoek ik systematisch met zoekmachines als Scopus en Google Scholar op onderwerpen waar ik mee bezig ben. Soms kom ik in onverwachte journals relevantie publicaties tegen. Ook zoek ik regelmatig of auteurs die ik goed ken recentelijk iets gepubliceerd hebben. In totaal besteed ik ongeveer vier uur per week aan het bijhouden van de literatuur." 

Welk aandeel van de publicaties op uw vakgebied is relevant voor de praktijk?  

"De praktijk is in dit geval de beleidsmakers, en voor hen is ongeveer 50 procent van het onderzoek in die bladen relevant. Denk bijvoorbeeld aan de uitkomsten van een onderzoek naar de determinanten van consumentengedrag bij de aanschaf van elektrische voertuigen. Of inzichten over de effectiviteit van verschillende vormen van kilometerheffing. Vaak moet er wel een beleidsmatige aanleiding zijn voor een onderwerp voordat beleidsmakers er iets mee kunnen. Soms blijven resultaten enkele jaren liggen voor het relevant is voor beleid." 

Hoe komen de resultaten van onderzoeken terecht bij de beleidsmakers? 

"Dat gaat meestal indirect, wetenschappelijke publicaties landen, een enkele uitzondering daargelaten, niet op een bureau van een beleidsmaker. Intermediaire organisaties als het Kennisinstituut Mobiliteitsbeleid, Planbureau voor de Leefomgeving en Sociaal Cultureel Planbureau selecteren de beleidsrelevante ontwikkelingen uit de grote stroom wetenschappelijke publicaties. Ook consultants vertalen wetenschappelijke inzichten naar de praktijk. En vanuit TRAIL presenteren we jaarlijks de uitkomsten van een selectie proefschriften aan Rijkswaterstaat en Infrastructuur en Waterstaat. Verder pikken de media geregeld onderwerpen op, transport is een onderwerp dat leeft, en zijn er de specialistische bladen zoals Tijdschrift Vervoerswetenschap, Verkeerskunde en Netwerk Management. Overigens is de kennisoverdracht in Nederland in vergelijking met het buitenland best goed georganiseerd, er zijn veel contacten tussen beleidsmakers en wetenschappers." 

Waar zijn de publicaties van uw instelling te vinden? 

"Alle artikelen in wetenschappelijke journals worden opgenomen in de repository van de TU Delft. Het is volgens mij wel de verantwoordelijkheid van de wetenschappers zelf om die, op tijd, aan te leveren. Ook proefschriften zijn toegankelijk via deze repository. Verder is het steeds meer beleid om te publiceren in open access tijdschriften, die zonder betaling zijn te raadplegen, of om tegen betaling te zorgen dat een artikel niet achter een betaalmuur verdwijnt. Voor onderzoek dat gesubsidieerd wordt door NWO is dit zelfs al verplicht." 

Is het beschikbaar stellen van deze resultaten voldoende of moet er nog een vertaalslag overheen voor de praktijk? 

"Vooral bij proefschriften is er wel behoefte aan zo’n vertaalslag. Neem onderzoek waaruit blijkt dat ruimtelijk beleid autogebruik en emissies van schadelijke stoffen doet verminderen. Dat betekent nog niet dat je dat beleid moet implementeren. Misschien zijn er goedkopere oplossingen. Hoewel het beleid ook bereikbaarheidsvoordelen heeft. Je moet voor beleid meerdere opties op meerdere criteria tegen elkaar afwegen. Dat media rechtstreeks quoten uit een onderzoek is prima, maar voor een vakblad is het beter als er een meer gebalanceerd verhaal komt, bijvoorbeeld in overleg met de begeleider van de promovendus. 

Verder vind ik het vooral de verantwoordelijkheid van de wetenschappers zelf om de maatschappelijke relevantie van hun onderzoek juist in te schatten. Sommige wetenschappers zijn activistisch en doen daardoor in mijn ogen soms te stellige uitspraken. Dat is in tegenspraak met de ethische code van de Vereniging van Universiteiten." 

Wat zou Verkeerskunde kunnen bijdragen aan de verspreiding van relevante resultaten? 

"Het zou interessant zijn om auteurs te vragen om de recente inzichten over een onderwerp uit de wetenschappelijke literatuur samen te vatten. Er bestaan vele wetenschappelijke literatuurreviews, maar dit zou een lichte variant daarvan moeten zijn. 

Verder zou je kunnen denken aan een soort factcheckrubriek. Hoewel de media en belangenorganisaties in Nederland vrij genuanceerd zijn doen politici soms uitspraken die niet kloppen, zoals ‘Schiphol is een belangrijke pijler onder de economie’ en ‘de Randstad slibt dicht’. Daar zou je een second opinion van een wetenschapper tegenover kunnen zetten." 

 
Auteur: Leonie Walta