De Kracht van Subjectieve Bereikbaarheid

In Nederland hebben we hoge ambities als het gaat om bereikbaarheid. Logisch, want het is de basis om deel te kunnen nemen aan de samenleving en te kunnen reizen naar werk, afspraken, school of vrienden en familie. Hoewel Nederland hoge ambities heeft op het gebied van bereikbaarheid, toont het onderzoek ‘Toegang voor Iedereen’ van het Planbureau voor de Leefomgeving (2024) aan dat de bereikbaarheid juist versobert.

Bij het werken aan het verbeteren van bereikbaarheid wordt zelden gekeken naar de subjectieve bereikbaarheid, de perceptie, ervaringen en belevingswereld van inwoners en bezoekers. Esmee van Selst en Ruurd Dobber van Royal HaskoningDHV zien dit als een gemiste kans en pleiten voor een mensgerichte benadering. 

De traditionele bereikbaarheidsanalyse

Traditioneel worden netwerken van verschillende modaliteiten op elkaar gestapeld in een afgebakend geografisch gebied. Hierdoor ontstaat inzicht in missende schakels in het mobiliteitssysteem. Oftewel, waar een verbinding zou moeten zijn die er nu nog niet is. Ook wordt er veel gebruik gemaakt van data om reispatronen in beeld te brengen. Floating Car Data en GPS geven informatie over de reizen die gemaakt worden met verschillende modaliteiten. Dit geeft inzicht in de bereikbaarheid van een gebied of plaats. Het is een mooie start, maar slechts een begin.

De plus van subjectiviteit

Naast de netwerken en data is er namelijk nog een andere component, de subjectieve bereikbaarheid die inwoners en bezoekers van een bepaalde plek ervaren. Dit heeft onder andere te maken met beleving, ervaring en de invloed van demografische data als leeftijd, geslacht, inkomen, opleidingsniveau, gezondheid en gezinssamenstelling. 

Deze kenmerken geven inzichten in de verschillende doelgroepen die ergens wonen. In wijken of kernen met een gemiddeld jonge populatie zijn bijvoorbeeld meer schoolgaande kinderen dan senioren. Het geeft aanleiding om mobiliteitsbehoeften te onderzoeken zodat we een netwerk kunnen ontwikkelen dat daarbij aansluit. Dit is een andere benadering dan overal netwerken en mobiliteitsdiensten versterken, terwijl je niet weet of die allemaal gebruikt zullen worden. 

In sommige kernen is er namelijk helemaal geen behoefte om door alle modaliteiten ontsloten te worden. Soms kiezen inwoners juist een kern vanwege de rust en de behoefte om in rust te wonen, voor sommige groepen inwoners wordt het plannen van busreizen als complex ervaren en daarmee veel makkelijker om langere afstanden met een e-bike af te leggen. Dan hoef je alleen maar de route te bepalen en nergens in- en uit te checken. 

Het zijn voorbeelden van ons recente onderzoek naar bereikbaarheid van Kleine Kernen in Noordoost-Brabant [*]. Waar we middels kleine focusgroepen circa 100 inwoners spraken uit 26 kernen. Het goede nieuws is dat daaruit bleek dat sommige ‘belemmeringen’ - zo geformuleerd op basis van een bereikbaarheidsanalyse - helemaal niet als zodanig werden ervaren of gemist, en dat er juist andere opgaven liggen dan we voor ogen hebben. 

Door de subjectieve bereikbaarheid mee te nemen in het bereikbaar maken en houden van gebieden wordt het verhaal genuanceerder, meer passend bij de behoefte van de reiziger. Het voordeel hiervan is dat we doel(-groep) gerichter aan de slag kunnen met het verbeteren van onze bereikbaarheid. 

Reizigersbehoeften

Het nodigt uit tot verdieping en concretisering van de opgave en zou in ieder bereikbaarheidsvraagstuk meegenomen moeten worden. Bovendien stelt het onze torenhoge ambitie (gefundeerd) bij. Want is het wel nodig dat elk netwerk voor elke modaliteit overal in Nederland dekkend moet zijn? Is dat beter vorm te geven met behulp van reizigersbehoeften?