Hoog tijd dat we de e-bike stimuleren in rurale gebieden

Het gebruik van de elektrische fiets in Nederland groeit al enkele jaren zeer sterk. Maar de mogelijkheden van e-bikes in rurale gebieden blijven onderbelicht. Hierdoor blijft de potentie  onbenut, terwijl de e-bike voor grote groepen mensen in rurale gebieden kan bijdragen aan bereikbaarheid. Daarvoor zijn wel gerichte maatregelen nodig, zoals uitprobeermogelijkheden en kortingen op aanschaf.

Aan de opmars van de elektrisch fietsen in Nederland valt niet te ontkomen. Inmiddels is de e-bike door zeer diverse gebruikersgroepen omarmd, variërend van gepensioneerde vrijetijdsgebruikers tot full- en parttime werkenden en scholieren en studenten. Op papier vormt de e-bike een relatief duurzaam en gezond alternatief voor het gebruik van auto en ov. In het publieke debat wordt echter ook fel gediscussieerd over de keerzijden van deze opmars, zoals de verkeersonveiligheid, ongewenste effecten op gezondheid en duurzaamheid, en toename van drukte op stedelijke fietspaden.

Ondertussen blijft een belangrijke kans voor de inzet van e-bikes onderbelicht: namelijk ten behoeve van de mobiliteit van inwoners van rurale gebieden; voor hun dagelijkse ritten naar werk, school en boodschappen. Nu de bereikbaarheid in deze gebieden onder druk staat, verdient het gericht stimuleren van elektrisch fietsen in deze gebieden serieus de aandacht.

Relevant op het platteland

Door een lagere bevolkingsgroei en sterkere concentratie van voorzieningen in grotere kernen moeten steeds langere afstanden worden overbrugd in rurale gebieden. Hierdoor is de afhankelijkheid van auto en ov hoger en het aandeel fietsverplaatsingen lager. Verdere verschraling van het ov-aanbod in deze gebieden dreigt de autoafhankelijkheid nog verder te vergroten, terwijl er  ook groepen zijn waarvoor de auto geen realistisch of wenselijk alternatief is. Denk hierbij aan personen zonder rijbewijs (jongeren, ouderen) of huishoudens zonder (tweede) auto. De e-bike kan in deze situaties invulling geven aan de mobiliteitsvraag.

E-bikers positiever over hun mobiliteit

In 2018 werkte ik mee aan een onderzoek door de Rijksuniversiteit Groningen in opdracht van de Provincie Groningen naar potentie en gebruik van elektrisch fietsen onder inwoners van acht landelijke gemeenten in noord en oost Groningen. Hieruit bleek dat e-bikegebruikers positiever waren over hun mobiliteitssituatie dan niet-gebruikers. De e-bike werd het vaakst gebruikt voor woon-werkverkeer, boodschappen en het bezoeken van sociale contacten, waarbij motieven als gezondheid, kosten, gemak en plezier een grote rol speelden. Ook bleek de potentie voor elektrisch fietsen het hoogst onder werkenden, scholieren/studenten en huishoudens met een lager inkomen, huishoudens met een lager opleidingsniveau en huishoudens met kinderen.

Uit de vervolgstudie waarbij inwoners van ruraal gebied een e-bike in bruikleen kregen, bleek e-bikebezit te leiden tot een stijging van de actieve mobiliteit. De e-bike droeg objectief en subjectief bij aan de mobiliteit: barrières zoals slecht weer, wind en langere afstanden werden makkelijker geslecht en participanten voelden zich vrijer in hun routekeuze. De laagdrempelige kennismaking leidde ertoe dat de meerderheid van de participanten een e-bike wilde aanschaffen, maar hoge aanschafkosten waren de voornaamste reden om hiermee te wachten.

Fietsstimuleren werkt

Een tegemoetkoming in de aanschafkosten voor een nieuwe fiets is een beproefd concept om fietsen te stimuleren. Zo onderzocht MuConsult de structurele effecten van fietsstimuleringsmaatregelen in Zuid Limburg, zoals regionale uitprobeeracties, campagnes, beloningen; en werkgeversmaatregelen zoals een kilometervergoeding, aanschafvergoeding en voorzieningen op locatie. Iedere maatregel sorteerde effect, maar de aanschafvergoeding bleek zowel op korte als op lange termijn het meest effectief.

De genoemde interventies hebben dus effect. Toch zijn voorbeelden van hun toepassing in rurale gebieden schaars, terwijl het duurzaam bereikbaar houden van deze regio’s urgenter is dan ooit. Juist hier kan de e-bike zorgen voor grotere flexibiliteit ten opzichte van ov-dienstregelingen, verminderde afhankelijkheid van eigen of andermans auto en een groter gevoel van vrijheid en zelfstandigheid bieden. Langere afstanden naar werk, school en sociale activiteiten worden makkelijker overbrugd in gebieden waar de wind vrij spel heeft. Bovendien biedt elektrisch fietsen fysieke en mentale gezondheidsvoordelen ten opzichte van auto en ov.

Aan de slag

Hoog tijd dus dat overheden in rurale gebieden actiever aan de slag te gaan met e-bikestimuleren. Dit start met gedegen onderzoek naar de lokale doelgroepen die hier baat bij zouden hebben, zodat interventies op de juiste plekken plaatsvinden. Denk hierbij aan het organiseren van uitprobeermogelijkheden en campagnes, bijvoorbeeld op scholengemeenschappen waar leerlingen in sterke mate afhankelijk zijn van het lokale openbaar vervoer, of bij grote werkgevers met werknemers met een hoge ov- en autoafhankelijkheid. Of aan het opzetten van lokaal georiënteerde campagnes en uitprobeermogelijkheden die via dorps- en buurthuizen en sportverenigingen het juiste lokale publiek bereiken.  

De populariteit van elektrisch fietsen is onverminderd hoog, en tegelijkertijd staat de duurzame bereikbaarheid van landelijke gebieden onder druk. Genoeg reden dus om serieus aandacht te geven aan het gericht stimuleren van elektrisch fietsen in deze gebieden.