Motorverkeersregelaars bij wielerwedstrijden: Veilige oplossing voor capaciteitstekort?

Het veilig laten verlopen van wielerwedstrijden in Nederland op wegen die openbaar toegankelijk zijn, is complex en vereist een zorgvuldige voorbereiding en begeleiding. Voor de begeleiding worden ervaren politiemotorrijders ingezet. “Maar het aantal politiemotorrijders dat kan worden ingezet voor deze evenementen is beperkt,” vertelt Johannes Hus, senior adviseur verkeersveiligheid bij Antea Group. Daarom heeft de Tweede Kamer de wens geuit om onderzoek te doen naar de mogelijkheden om politiemotorrijders (deels) te laten vervangen door motorverkeersregelaars (verkeersregelaars op hun eigen motoren).

Antea Group heeft onderzocht of motorverkeersregelaars de begeleidingstaken, of een deel daarvan, kunnen overnemen van politiemotorrijders, met vergelijkbare beheersing van verkeersveiligheidsrisico’s. Het inhoudelijk opdrachtgeverschap lag bij drie ministeries: het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV). “Voor het onderzoek hebben we ons eerst verdiept in de standaard werkwijze bij begeleiding van wielerwedstrijden. We hebben uitvoerig gesproken met betrokken instanties, die ieder vanuit hun verantwoordelijkheid hun visie gaven. Vervolgens zijn twee scenario’s getoetst die zijn opgesteld door een werkgroep met daarin onder andere de KNWU (Koninklijke Nederlandsche Wieler Unie), organisatoren van wielerwedstrijden, politie en Landelijk Platform MotorVerkeersRegelaars,” legt Johannes Hus uit. Voor het toetsen werden vier wielerwedstrijden geobserveerd en geanalyseerd. In 2023 waren dat de Ronde van Midden-Brabant en de BetCity Elfstedenrace, die beiden volgens de ‘standaard’ werkwijze door politiemotorrijders werden begeleid. In 2024 waren dat Volta NXT Classic en de Alfa Bier Limburg Trofee die begeleid werden door een combinatie van politiemotorrijders en motorverkeersregelaars. Tijdens deze races hebben we de inzet van motorverkeersregelaars vergeleken met die van politiemotorrijders door diepte-interviews, vragenlijsten af te nemen en observaties te doen vanuit verschillende posities in, langs en zelfs boven de koers. Observaties in de race werden gedaan vanuit de commandoauto van de politie en de jury-auto. Buiten de race werden op meerdere specifieke doorgangen het verkeersveilig handelen van motorverkeersregelaars geobserveerd, ook met een drone. “Deze observaties gaven een uniek inkijkje in de begeleiding en essentiële communicatie tijdens wielerwedstrijden. Samen met de interviews en vragenlijsten hebben we een goed totaalbeeld gekregen om uitspraken te kunnen doen over de verkeersveiligheidseffecten van de inzet van motorverkeersregelaars,” aldus Hus.

Bevindingen

Wielerwedstrijden vergen afhankelijk van de omgeving en stedelijkheid een hoge inzet voor begeleiding om de verkeersveiligheid te waarborgen. En dat vraagt om specifieke competenties en training. Agenten hebben een uitgebreide training, terwijl motorverkeersregelaars soms alleen een motorrijbewijs en een certificaat als verkeersregelaar bezitten. Dit maakt dat politiemotorrijders beter in staat worden geacht om adequaat op te treden bij onverwachte en risicovolle verkeerssituaties. Agenten hebben daarbij meer gezag en zijn beter herkenbaar door hun herkenbare politiemotoren en uniforme kleding, terwijl motorverkeersregelaars met hun eigen motor en in eigen kleding rijden. Een ander belangrijk verschil is ook de beschikking over communicatiemiddelen: agenten gebruiken tijdens de wedstrijd het C2000-systeem, terwijl motorverkeersregelaars daar geen toegang toe hebben. Er zijn ook juridische beperkingen. Agenten mogen, indien nodig, verkeersregels overtreden, zoals links van de weg rijden. Dit geldt niet voor de motorverkeersregelaars, die ook geen aanwijzingen mogen geven tijdens het rijden. Daardoor hebben zij minder mogelijkheden om binnen wettelijke kaders de verkeersveiligheid te waarborgen. Tijdens de pilots is wel gebleken dat motorverkeersregelaars hun werk gedegen en zorgvuldig uitvoeren, een professionele werkhouding tonen en een aanvulling zijn op de begeleiding door de politie. In Limburg worden al een aantal jaren motorverkeersregelaars ingezet bij wielerwedstrijden en worden gezamenlijke trainingsdagen georganiseerd, waarbij politiemotorrijders en motorverkeersregelaars samen trainen.

Nog geen volledige vervanging

Ondanks de verschillen, worden motorverkeersregelaars in staat geacht om de capaciteitsinzet van de politiemotorrijders te beperken. Mits wordt voldaan aan geadviseerde voorwaarden zoals onder andere een landelijke gestandaardiseerde opleiding, competentievereisten, gebruik van dezelfde communicatiemiddelen en herkenbaarheid. Het advies is om de inzet van motorverkeersregelaars verder te professionaliseren en te standaardiseren. Daarvoor zou een groeipad uitgestippeld moeten worden. En er kan geleerd worden van een vergelijkbare transitie die bij het begeleiden van uitzonderlijke transporten heeft plaatsgevonden. De transportbegeleiders die daarvoor ingezet (mogen) worden, hebben hiervoor ook een aparte opleiding doorlopen en zijn ook getoetst op kunde en vaardigheden. Het onderzoek concludeert daarnaast dat een gesloten parcours, waarbij gebruik wordt gemaakt van statische verkeersregelaars meer garantie biedt tot een veilige verkeerssituatie, dan een parcours dat niet gesloten is. Een volledige vervanging van politie inzet door motorverkeersregelaars op een niet afgesloten parcours wordt vooralsnog niet haalbaar geacht zonder voldoende beperking van de verkeersveiligheidsrisico’s. In rustiger, landelijk gebied of kortere omlopen kunnen motorverkeersregelaars wel een belangrijke rol spelen in het verminderen van politie inzet, mits de omgeving goed is afgezet.

Over het onderzoek

Het onderzoek richt zich op de verkeersveiligheidseffecten wanneer motorverkeersregelaars enkele taken van politiemotorrijders overnemen. De studie werd uitgevoerd door Antea Group, in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) om te zien of wielerkoersen ook met verminderde politie inzet veilig georganiseerd kunnen worden. In twee referentiewedstrijden werden politiemotorrijders volledig ingezet, terwijl in twee pilotwedstrijden de Volta Classic en de Alfa Bier Limburg Trofee met deels motorverkeersregelaars werden begeleid. Bij de wielerwedstrijden is de verkeersveiligheid geanalyseerd middels observaties en interviews. En in de pilots is ook het functioneren van motorverkeersregelaars en hun samenwerking met politiemotorrijders geanalyseerd. De onderzoekers concludeerden dat motorverkeersregelaars eerder inzetbaar zijn in landelijke omgevingen, terwijl complexe stedelijke situaties om goed getrainde politiemotorrijders vragen. Het advies is om de inzet van motorverkeersregelaars verder te professionaliseren en te standaardiseren. Door een groeipad uit te stippelen met pilots en trainingen kan stapsgewijs toegewerkt worden naar meer inzet van motorverkeersregelaars. Zo kan de inzet van politiemotorrijders verminderd worden en blijven risico’s voor de verkeerveiligheid vergelijkbaar.