C-ITS ook voor fietsers?

maandag 3 maart 2025

Foto: Shutterstock

Coöperatieve Intelligente Transportsystemen (C-ITS) zijn vooralsnog bijna uitsluitend gericht op autoverkeer, inclusief vrachtwagens. C-ITS-toepassingen voor fietsverkeer zijn nauwelijks te vinden, een paar uitzonderingen daargelaten. In dit artikel verkennen we waar C-ITS al wordt toegepast voor fietsers, waar kansen liggen voor de fietsers, maar ook welke uitdagingen nog moeten worden overwonnen.

Wat is C-ITS?

De interactie tussen voertuigen onderling en tussen voertuigen en infrastructuur is het domein van Coöperatieve Intelligente Transportsystemen (C-ITS), waarmee weggebruikers en verkeersbeheerders informatie kunnen uitwisselen en gebruiken in een ‘trusted’ ecosysteem om hun acties te coördineren. Dit samenwerkingselement – mogelijk gemaakt door digitale connectiviteit tussen voertuigen en tussen voertuigen en transportinfrastructuur – zal naar verwachting de verkeersveiligheid, verkeersefficiëntie en rijcomfort aanzienlijk verbeteren, door de bestuurder te helpen de juiste beslissingen te nemen en zich aan te passen aan de verkeerssituatie.

De (potentiële) voordelen van C-ITS voor fietsers liggen vooral op het gebied van verbeterde verkeersveiligheid, tijdwinst en gemak. Denk bijvoorbeeld aan het waarschuwen voor gevaarlijke situaties, verkeerslichten die eerder op groen springen of het makkelijker vinden van (bewaakte) fietsenstallingen.

Figuur 1: C-ITS kan fietsers verbinden met andere verkeersdeelnemers en met de infrastructuur ©Mobycon

Bestaande C-ITS toepassingen voor fietsers

De meest bekende C-ITS-achtige toepassing voor fietsers is waarschijnlijk de Schwung-app, waarmee fietsers prioriteit kunnen krijgen bij verkeerslichten. Deze zogenaamde ‘Traffic Light Prioritisation’ wordt al in verschillende steden in Nederland toegepast, en in Zwolle werd in het kader van het BITS-project door middel van deze app bij verkeerslichten prioriteit gegeven aan fietskoeriers. Andere toepassingen bij iVRIs zijn ‘Signal Phase and Timing Information’ en ‘Green Light Optimal Speed Advisory’, waarbij fietsers informatie krijgen over de juiste snelheid om door groen te fietsen. MegaBITS-partner Hanzestad Hamburg maakt hiervan gebruik bij enkele verkeerslichten. Fietsers hoeven door deze C-ITS-toepassingen minder te wachten bij verkeerslichten, wat reistijdwinst en gemak oplevert. Ook kan het bijdragen aan het verminderen van door rood licht fietsen.

Figuur 2: PrioBike snelheidsadvies voor fietsers ©BVM Hamburg

Andere bestaande C-ITS-achtige toepassingen voor fietsers betreffen ‘Floating Bike Data Collection’ en ‘Event Data Collection’. Via allerlei fietsapps worden fietsers gevolgd (positie, snelheid, richting), denk bijvoorbeeld aan Strava en Komoot, maar ook Google Maps en de meeste deelfietssystemen. Daarnaast zijn er allerlei C-ITS-toepassingen waarbij additionele data kan worden verzameld, zoals bijvoorbeeld de snuffelfiets (fijnstof), maar ook bijvoorbeeld See.Sense (acceleratie, deceleratie, kwaliteit wegdek).

Toekomstige C-ITS-toepassingen voor fietsers?

Het C-Roads Platform heeft recentelijk een nieuwe release uitgebracht met daarin een helder overzicht van alle use cases voor C-ITS, voornamelijk gericht op autoverkeer. Een korte analyse laat zien welke use cases relevant kunnen zijn voor fietsers. Verreweg het grootste deel van de mogelijke toepassingen ligt op het terrein van verkeersveiligheid. CONEBI heeft hier vorig jaar een whitepaper aan gewijd. Er zijn verschillende toepassingen denkbaar die de fietser kunnen waarschuwen voor gevaren. Denk aan waarschuwen voor gevaarlijke weersomstandigheden, obstakels op de weg, ‘blauw licht’-voertuigen of spoorwegovergangen. Hiermee kunnen ongevallen worden voorkomen.

Daarnaast is er nog een aantal use cases die ook het gemak kunnen vergroten. Informatie over wegafsluitingen zorgt ervoor dat fietsers tijdig een andere route kunnen kiezen. En net als voor de automobilisten, kunnen apps fietsers voorzien van informatie over beschikbare parkeervoorzieningen.

De tabel onderaan dit artikel bevat een meer diepgaande analyse van mogelijke C-ITS-toepassingen voor de fiets. De meeste hierin genoemde toepassingen zijn nog geen realiteit.

Uitdagingen voor C-ITS toepassingen voor fietsers

Alvorens C-ITS grootschalig zal zijn ingevoerd in het fietsdomein, zal eerst nog een aantal uitdagingen getackeld moeten worden:

Standaardisatie. Als je waarschuwingen wilt ontvangen, dan moet dat overal werken, niet alleen in je eigen woonplaats, of alleen in Nederland. Als je op dit moment de Hanzesteden wilt bezoeken per fiets, bijv. Antwerpen, Zwolle en Hamburg (alle drie partner in MegaBITS), dan heb je voor elke stad een andere Traffic Light Prioritisation app nodig (respectievelijk Sway, Schwung en PrioBike). Op zich geen ramp, maar voor veiligheid-kritische toepassingen moet dit wel het geval zijn. Daarnaast is standaardisatie ook belangrijk voor producenten, die op die manier kostenvoordelen kunnen behalen en hun markt kunnen vergroten. Wanneer elk land zijn eigen C-ITS specificaties zou hebben, dan zou dit tot onnodige kosten leiden bij de producenten van C-ITS oplossingen. Het C-Roads Platform werkt aan het vaststellen van de C-ITS specificaties. Zij willen ook meer aandacht gaan geven aan stedelijke C-ITS toepassingen, bijvoorbeeld ov en fiets, maar dit staat nog in de kinderschoenen.
Human Machine Interface. Naast de standaardisatie geeft C-ITS voor fietsers nog een extra probleem in vergelijking met de auto. Hoe zorg je ervoor dat de fietser op een veilige manier de informatie tot zich kan nemen? Sommige toepassingen, zoals bijvoorbeeld Green Light Prioritisation, werken op de achtergrond, dus de smartphone kan gewoon in de broekzak blijven. Maar als je informatie wilt ontvangen over een fietsenstalling of een waarschuwing voor een wegafsluiting, dan ontkom je bijna niet aan een display, hoewel ook akoestische signalen en vibratie in de handvaten worden onderzocht als mogelijke Human Machine Interface (HMI).
Kritische massa. Voor C-ITS-diensten geldt dat ze gebaat zijn bij massa. Hoe meer gebruikers, hoe groter de voordelen, zoals verbeterde verkeersveiligheid en gemak. Dit vraagt niet alleen om voldoende connected fietsen, voertuigen en infrastructuur, maar ook om acceptatie door eindgebruikers. Vertrouwen, veiligheid en privacy zijn hierin cruciaal. Daarnaast moet relevante data beschikbaar zijn, zoals wegafsluitingen en asfaltconditie. Zonder deze gegevens blijft de toegevoegde waarde van C-ITS beperkt.

En tenslotte doet zich natuurlijk de vraag voor of de fietser hier ook behoefte aan heeft. Met de opkomst van de elektrische fietsen en speed-pedelecs neemt de waarde van de fiets toe, en zullen fietsen ook steeds vaker connected zijn, zoals bijvoorbeeld de fietsmerken Boreal Bikes en Cowboy al laten zien. Natuurlijk is veiligheid belangrijk, maar een deel van het fietsplezier komt ook uit het gevoel van vrijheid. Niet iedereen wil altijd connected zijn.

Conclusie

C-ITS kan de verkeersveiligheid en het gemak voor fietsers verbeteren. Er bestaan al enkele toepassingen, zoals slimme verkeerslichten en route-informatie, maar bredere implementatie vereist nog standaarden, een gebruiksvriendelijke interface en een kritische massa gebruikers. Fietsers hechten waarde aan vrijheid, wat de acceptatie van C-ITS kan beïnvloeden. De toekomst zal uitwijzen in hoeverre C-ITS voor fietsers werkelijkheid wordt.

In het MegaBITS project worden allerhande slimme fietsoplossingen gedemonstreerd. De Provincie Overijssel is lead-partner en vormt samen met de steden Zwolle en Enschede één van de vijf implementatieregio’s. Het project loopt tot 2026 en wordt gefinancierd via het Interreg North Sea programma.

Use Case auto	Mogelijke toepassing voor fiets	Voordelen
Hazardous Location Notification
Weather Condition Warning (HLN – WCW)	Waarschuwen voor gladheid, waarschuwen voor extreme wind, waarschuwen voor aankomend slecht weer (regen, bliksem).	HLN-berichten zijn gericht op het voorkomen van ongevallen. Waarschuwing kan locatie-specifiek gegeven worden.
Temporarily slippery road (HLN – TSR)	Waarschuwen voor gladheid door vorst, natte bladeren, grind op de weg, etc.
Animal or person on the road (HLN – APR)	Waarschuwen voor een groot dier op de weg/fietspad.
Obstacle on the road (HLN – OR)	Waarschuwen voor een obstakel op de weg, bijv. omgevallen boom, lading, …
Emergency or Prioritised Vehicle Approaching (HLN – EPVA)	Waarschuwen voor auto met zwaailicht.
Railway Level Crossing (HLN – RLX)	Waarschuwen voor spoorwegovergang.
Unsecured Blockage of a Road (HLN – UBR)	Waarschuwen voor verzakt fietspad, losse putdeksel, stenen op fietspad, wateroverlast, etc.
Public Transport Vehicle Crossing (HLN – PTVC)	Waarschuwen voor kruising met tram, busbaan, etc.
Public Transport Vehicle at a Stop (HLN – PTVS)	Waarschuwen voor ov-halte (en uitstappende passagiers).
Road Closure (RWW – RC)	Relevant voor fietsers, bijv. een brug die eruit ligt, of een weg die helemaal geblokkeerd is, ook voor fietsers.	Biedt mogelijkheid om andere route te kiezen. Bovendien veiliger voor fietsers en wegwerkers.
Road Works – Mobile (RWW – RM)	Idem als voor auto’s, om fietsers te waarschuwen voor werkzaamheden, zoals maaien, vegen, belijning aanbrengen, etc.	Veiliger voor fietsers en wegwerkers.
In-Vehicle Signage
Traffic Signs (IVS – TS)	Bijv. verboden voor fietsers,	Berichten kunnen gegeven worden precies op locatie waar het is, in de taal van de fietser, kan herhaald worden, kan voor een groter gebied dan alleen fysieke DRIPS.
Free Text (IVS – FT)	Aanwijzingen voor fietsers bij festivals, in het centrum, ten aanzien van bijv. parkeren, verboden voor fietsers tussen 09.00-18.00 uur, etc.
Smart Routing (IVS – SR)	Omleidingen voor fietsers, bijv. brug ligt eruit, drukte op fietspad, …
Probe Vehicle Data
Vehicle Data Collection (PVD – VDC)	Fietser geeft automatisch info door over positie, snelheid, richting, etc.	Informatie over wachttijden, snelheidsverschillen, kwaliteit asfalt, etc. kan door beleidsmakers gebruikt worden voor beter fietsbeleid.
Event Data Collection (PVD – EDC)	Fietser geeft automatisch info door over acceleratie/deceleratie, verlichting aan/uit, kwaliteit wegdek, fijnstof, etc.
Signalised intersections
Signal Phase and Timing Information (SI – SPTI)	Fietser kan snelheid aanpassen om makkelijker door groen te gaan.	Als fietser sneller door groen, minder wachten bij VRI.
Green Light Optimal Speed Advisory (SI – GLOSA)	Fietser krijgt advies voor juiste snelheid om door groen te gaan.
Traffic Light Prioritisation (SI – TLP)	Prioriteren van fietsers algemeen of alleen fietskoeriers t.o.v. ander verkeer
Imminent Signal Violation Warning (SI – ISVW)	Waarschuwing voor ‘door rood fietsen’ op basis van snelheid en afstand tot VRI.	Zou kunnen voor fietsers, maar vraag is of fietsers zich hier iets van aan trekken….
Points of Interest
Parking Availability (POI-PA)	Bijvoorbeeld: fietser krijgt informatie over beschikbare parkeervoorzieningen of parkeerverboden voor deelfietsen als hij in de buurt van het centrum komt.	Gemak voor de fietser.
Collective Perception
Collective Perception on Urban/Interurban Intersections (CP-UI)	Deze use case is gericht op het waarschuwen van automobilisten voor kwetsbare verkeersdeelnemers, maar zou in principe ook gebruikt kunnen worden om fietsers te waarschuwen voor auto’s of vrachtwagens.	Dit kan de verkeersveiligheid voor fietsers verhogen.