Het gevaar van risico

Het strategisch plan verkeersveiligheid gaat voor de risicobenadering van verkeersveiligheid. Vanzelfsprekend plaatsen we risicobenadering altijd naast de traditionele ongevallendata en lokale kennis, laten we dat voorop stellen. Leg je nieuwe wethouder, laat staan de raad, maar eens uit waarom je wèl een kruispunt aanpakt waar geen ongevallen hebben plaatsgevonden– omdat er een hoog risico is. Leg dan tegelijkertijd maar eens uit waarom je niet het kruispunt aanpakt waar wel ongevallen zijn gebeurd.  

Het eerste gevaar: de tijd die we steken in risicobenadering, steken we niet in uitvoering van maatregelen voor verkeersveiligheid. Risicobenadering is geen doel op zich, maar een middel. Uiteindelijk gaat het erom dat we de juiste maatregelen te kiezen. Kies of je risicobenadering permanent, periodiek of eenmalig inzet, of je signaalwaarden voor risico instelt of dat je je laat ‘ontzorgen’. Maar al dat studeren mag nooit ten kosten gaan van het doen, het uitvoeren, het resultaat op straat.

Het tweede gevaar: hebben we allemaal de benodigde kennis voor risicobenadering of is dit iets voor een selecte groep specialisten?  Dè risicobenadering bestaat immers niet.

Allereerst kan je risico uitleggen als ‘de meeste ongevallen gebeuren met fietsers, dus fietsers lopen het hoogste risico’. Dit is geen risicobenadering maar gewoon een verkapte ongevallenbenadering.

De tweede risicobenadering is werken met SPI’s. Een helder model met oorzaak en gevolg, maar zonder zicht op de samenhang tussen gedrag en ontwerp. Te hard rijden is een hoog risico, maar waar je te hard rijdt maakt wel uit. Een tekortkoming in het ontwerp wordt soms knap  gecompenseerd door gedrag van verkeersdeelnemers.

De derde risicobenadering is werken met een risicomodel. Een zoekmachine zoekt een verband tussen mogelijke oorzaken en verschillende gevolgen van verkeersveiligheid. Daarmee vind je een correlatie, die nog een kundige interpretatieslag vraagt. Deze benadering legt wel het verband tussen gedrag en ontwerp, maar zonder een heldere oorzaak-gevolg relatie. Een risicomodel vraagt net als een verkeersmodel een kundige interpretatie.

De vierde risicobenadering is datagestuurd, gebaseerd op de gedachte van risico = kans keer gevolg (en de verwachte onveiligheid is risico keer blootstelling aan dat risico). Deze benadering legt het verband tussen ontwerp en gedrag met een heldere oorzaak-gevolg relatie, maar is ook bewerkelijk en kan haast niet anders dan geautomatiseerd plaatsvinden.

Dan sluit ik niet uit dat ik nog een risicobenadering een over het hoofd zie.

Het derde gevaar: met risicobenadering je terugtrekken in een ivoren toren. Risicobenadering geeft geen antwoord op actuele en nieuwe ontwikkelingen in de buitenwereld. Denk aan de vestiging van flitsbezorgers, de speedpedelec op fietspaden, het aanpakken van grijze wegen met de gebiedsontsluitingsweg 30km/u. Wat betekent risicobenadering voor samenwerking? Neem je de politie sowieso mee in risicobenadering? Immers, ook politie werkt risicogestuurd anno nu. En tot slot: risicobenadering biedt ongekende kansen voor evaluatie - benut die. 

Als ongevallencijfers je achteruitkijkspiegel zijn, lokale kennis je buitenspiegels en risicobenadering je voorruit, gebruik ze dan alle drie.  Rij voorzichtig want geen enkele risicobenadering - in welke vorm ook - is perfect, maar ga in elk geval niet stil staan wachten. Kies intussen voor excellente uitvoering van alles wat je intussen realiseert of onderhoudt.