Kees van Ommeren: Op papier is er aandacht voor oplossend vermogen van fiets

"Tijdens een eetclubje met een paar bevriende mobiliteitsexperts, zo’n 10 jaar geleden, maakten we ons er druk over dat er relatief zo weinig in fiets werd geïnvesteerd, vergeleken met wegen en openbaar vervoer. Terwijl fietsen maatschappelijk zoveel wenselijker is.

Toen ontstond het idee van een MKBA-Fiets. Door de MKBA-methode ook voor fietsen toe te passen, zouden meer mensen het nut van serieus investeren in fiets beter inzien. In 2012 maakte het ministerie geld vrij om een methodiek hiervoor te laten ontwikkelen. Sindsdien hebben we tal van MKBA’s van fietsprojecten uitgevoerd, in binnen- en buitenland. En hebben we het begrip bikenomics steeds meer inhoud gegeven.

Ik vlei me sindsdien met de gedachte dat de MKBA-Fiets heeft bijgedragen aan de recente serieuzere investeringen in fietsen. Denk aan de Daphne Schippersbrug, de fietsbrug over het IJ en het netwerk van snelfietsroutes.

Ik vind overigens dat MKBA’s meestal veel te vaak te laat in het proces worden gemaakt. Een MKBA is in mijn ogen vooral nuttig om te zoeken naar een optimale oplossing, veel minder om een gekozen oplossing te rechtvaardigen. Of om te kiezen uit twee of drie alternatieven. 

Op papier is er steeds meer aandacht voor het oplossend vermogen van ‘fiets’ in verkenningen van grote mobiliteitsproblemen. In de praktijk zie je echter nog steeds dat er verkokerd wordt gedacht. Een file moet worden opgelost door de weg aan te passen. Ov-problemen door het ov te verbeteren.

Denk bijvoorbeeld aan de noodzaak van een uitbreiding van een ringweg. Wie maakt daar gebruik van? En welk effect zou een investering in het fietsnetwerk van de stad hebben op de noodzaak van een tweede ring? Door het MKBA gedachtengoed in de probleemanalyse in te zetten en breder te zoeken naar oplossingen kun je  miljarden besparen. Desnoods beloon je mensen om te gaan fietsen of betaal je hun fiets.

Als je meer mensen betrekt in de startfase, nog voordat stellingen zijn ingenomen, kom je soms tot hele andere oplossingsrichtingen en kun je nog meer winst boeken. Speciaal hiervoor hebben we ‘Wikken en Wegen’ ontwikkeld voor CROW-KpVV, samen met Twynstra Gudde en de TU Delft. Daarmee maak je, in een proces met betrokkenen een snelle  MKBA in de fase van de probleemanalyse.  
 
De basisregels voor de MKBA-Fiets zijn vergelijkbaar met die voor andere infrastructuur, maar sommige effecten zijn anders. Zo kiezen fietsers niet altijd de snelste route, maar vaak de route die als meest aantrekkelijk wordt ervaren. Maar hoe meet je die belevingswaarde en hoe monetariseer je die vervolgens in de bereidheid van fietsers om te betalen voor ‘aantrekkelijkheid?

Dit gebied is nog volop in ontwikkeling en in onderzoek. Nog een stap verder is het berekenen van effecten van investeringen om lopen en de stedelijke kwaliteit te verbeteren. Ik weet zeker dat wethouders daar behoefte aan hebben. We ontwikkelen dit concept van walkonomics steeds verder, maar ook hier ligt nog een forse onderzoeksopgave.

Laatste tip: evalueer MKBA’s. Dit kan zoveel informatie opleveren, waarmee je volgende MKBA’s nog scherper kunt stellen.”       

 
Auteur: Kees van Ommeren