Automatisch rijden leidt tot andere dagindeling

Stel dat we steeds meer in automatische voertuigen gaan rondrijden. Wat betekent dit dan voor onze activiteitenpatronen? En verandert het bijvoorbeeld ook de momenten waarop we gaan reizen? Baiba Pudāne van de TU Delft wijdde haar promotieonderzoek aan deze vraag. ‘Niet alleen AV’s veranderen onze dagindeling; we zien dat COVID-19 dit ook al doet. Dat vereist nieuwe aanpassingen van onze modellen voor tijdsbesteding en reisgedrag.’

Door Ymkje de Boer, VerDuS SURF

Baiba Pudāne vertelt: “De belangrijkste vraag aan het begin van mijn onderzoeksproject was: ‘hoe verandert het reisgedrag met automatische voertuigen’? Toen we nadachten over ‘waarom’ reisgedrag zou veranderen, gingen we snel over op de activiteiten tijdens het reizen. Vooral met volledige automatisering – en in verschillende mate bij lagere automatiseringsscenario's – zullen reizigers waarschijnlijk tijdens het reizen andere dingen kunnen doen dan in de huidige voertuigen. Ook kunnen ze de activiteiten efficiënter uitvoeren. Dit alles kan dan weer van invloed zijn op het hele dagprogramma van mensen. Iemand kan bijvoorbeeld op weg naar het werk alvast beginnen met werken en besluiten om later op de ochtend te vertrekken. Iemand die juist graag een dutje doet onderweg, kiest misschien voor een drukker avondprogramma met meer reizen.”

Wetenschappelijke scope verbreed

De meeste wetenschappelijke literatuur gaat er tot nu toe vanuit dat AV's verdere bestemmingen aantrekkelijker maken en daarmee de reistijd verlengen. Pudāne wilde echter verder kijken dan dat. “Ik wilde weten hoe de reikwijdte van reisgedrag- en tijdsbestedingsmodellen kan worden vergroot, zodat ze kunnen anticiperen op meer gevarieerde veranderingen als gevolg van AV's. Mijn theoretische werk leverde nieuwe en aangepaste modellen op. Empirisch hebben we veel energie gestoken in het verzamelen van data via focusgroepen en dagboeken van individuele reizigers. De data bevestigden de behoefte aan aangepaste modellen voor reisgedrag en tijdsbesteding en wezen ons op bepaalde 'hiaten' daarin.”

Andere dagindeling

Pudāne ontdekte dat iets minder dan de helft van de onderzochte reizigers veranderingen in hun dagindeling verwacht. ‘Sommige reizigers gaven bijvoorbeeld aan dat ze hun werkdag in de auto zouden beginnen en dus later naar hun werk zouden vertrekken. Uit de modellering bleek ook dat als AV's meer geschikt zijn om activiteiten te verrichten die horen bij de thuissituatie, het verkeer eerder op de ochtend overbelast raakt. Het omgekeerde wordt verwacht met AV's die geschikt zijn om werktaken in te verrichten. De congestie van werk-AV's was overigens minder ernstig.’

Post-corona ligt het anders

Op dit moment lijkt het echter onmogelijk om over de toekomst van reisgedrag en mobiliteit te praten, zonder rekening te houden met de gevolgen van de pandemie, stelt Pudāne. ‘Recent onderzoek laat zien dat veel mensen na een paar maanden in de ‘online-modus’ heel goed hebben geleerd hoe ze zonder hun normale werkplekken en winkels kunnen blijven werken en winkelen. Mensen geven aan een deel van deze activiteiten ook na covid-19 zo voort te zetten. Ik denk dat post-covid-reizigers mogelijk dus flexibeler zijn in hun activiteitenpatroon dan weerspiegeld wordt in de data uit 2017 en medio 2019 in mijn onderzoek. De dagindeling van mensen verandert misschien sterker dan ik tot nu toe heb berekend. Als dat waar is, zal er behoefte zijn aan nieuwe aanpassingen van de modellen voor tijdbesteding en reisgedrag rond AV’s. Het is belangrijk dat beleidsmakers zich dit realiseren.”

Verdus SuRF

In het onderzoeksprogramma Smart Regions of the Future werken consortia van onderzoekers en praktijkpartijen samen aan vraagstukken rond ruimte, wonen, bereikbaarheid, economie en bestuur. In 2016 zijn vijf grote projecten van start gegaan, waaronder Spatial and Transport Impacts of Automated Driving (STAD). Het promotie-onderzoek van Baiba Pudāne is een van de deelprojecten hiervan. SURF valt onder het kennisinitiatief Verbinden van Duurzame Steden van NWO, het Rijk, Platform31 en Regieorgaan SIA.