De onrust rond ov vóór zijn

Henk Meurs, bijzonder hoogleraar Mobiliteit en ruimtelijke ontwikkeling aan de Radboud Universiteit en als adviseur ‘lekker bezig met de inhoud’ voor ‘zijn’ inmiddels verkochte adviesbureau MU Consult, is een autoriteit op het gebied van Mobility as a Service en andere innovatieve arrangementen rond openbaar vervoer. Hoe kijkt hij naar het huidige kennislandschap op dat terrein? 

In de periode 2016-2020 deed Henk Meurs met collega’s Harry Timmermans (TUE), Niels van Noort (TUD) en een team van jonge promovendi een groot VerDuS SURF-onderzoeksproject naar Mobility as a Service (MaaS), al heette het toen nog niet zo. MaaS kwam net op en werd gezien als een wondermiddel voor allerlei maatschappelijke opgaven. “Het was echt een hype”, vertelt Meurs. “De bereikbaarheid zou verbeteren, het zou goed zijn voor het milieu. Zelfs het autobezit zou omlaag gaan.” Er kwamen verschillende experimenten, waaronder zeven pilots van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. 

Nog niet ideaal 

Meurs: “Die pilots werden gehinderd door COVID-19 en waren vooral gericht op de technische ontwikkeling en de data achter het MaaS-concept. Het multimodale vervoersaanbod realiseren was daarin nog niet aan de orde. Wil MaaS echt werken en marktpotentie hebben, dan moeten verschillende onderdelen van het mobiliteitssysteem en de ruimtelijke ordening veranderen. Ons systeem van concessies is er bijvoorbeeld niet op ingericht. Ook hoort er een stevig restrictief parkeerbeleid bij. Bovendien is MaaS technisch en organisatorisch lastig en bestaan er te weinig prikkels om het te gaan gebruiken. Uit ons gebruikersonderzoek bleek ook dat MaaS vooral een deel van huidige ov-gebruikers zou aantrekken. Dat was niet helemaal de bedoeling.” 

De burger bedienen 

Al met al is de focus in de Nederlandse onderzoekswereld inmiddels wat verschoven. “We studeren nu vooral verder op het realiseren van een daadwerkelijk multimodaal vervoerssysteem. In Zeeland kijken ze bijvoorbeeld naar de combinatie van ‘vast’ en ‘flexibel’ ov met deelmobiliteit. Kunnen we nieuwe vormen van ov inzetten, die slimmer uitpakken voor het landelijk gebied en voor de avonden en de weekenden in stedelijk gebied? MaaS als totaalconcept zit nu dan misschien in het dal van de hypecyclus. Maar een multimodaal vervoersaanbod met MaaS-achtige platforms blijven aan de orde om de burger optimaal te kunnen bedienen.” 

Prijsdifferentiatie 

Zelf is Meurs, ondanks zijn bijna pensioengerechtigde leeftijd, nog zeer betrokken bij het onderwerp. “Ik onderzoek nu bijvoorbeeld in welke mate het aantrekkelijk is voor busbedrijven om naast de OV-chipkaart ook vervoersbewijzen te verkopen via een platform. Ze hebben een businesscase als ze daarmee een ander marktsegment kunnen bedienen en bijvoorbeeld aan prijsdifferentiatie kunnen doen. Politiek-maatschappelijk is prijsdifferentiatie lastig, maar als we dichter op wat reizigers daadwerkelijk kunnen betalen, gaan zitten, wordt het allemaal beter haalbaar. Het moet wel te exploiteren zijn voor bedrijven. En we moeten ook kijken naar onze concessies: moeten vast en flexibel ov in één concessie of juist niet?” 

Toekomstbestendig vervoer 

“Een van de belangrijkste opbrengsten van het VerDuS SURF-onderzoeksproject is dat onderzoekers nu geleerd hebben de juiste vervolgvragen te stellen”, aldus Meurs. “Neem de Wet Personenvervoer uit 2000: hoe toekomstbestendig is die nu echt, als je ziet welke nieuwe vervoersconcepten zich hebben ontwikkeld? En ook welke opgaven er inmiddels liggen? Je ziet op allerlei terreinen maatschappelijke onrust ontstaan. Die zal ook doorwerken naar het domein van het ov. Het lijkt me goed om daarop voorbereid te zijn. De beleidswereld kan wel weer wat adviezen uit de wetenschappelijke wereld gebruiken.” 

Op Verkeerskunde.nl/thema/wetenschapsnotities leest u deze en eerdere Wetenschapsnotities.