We moeten nu de transformatieve werking van de fiets uitdragen

woensdag 16 december 2020

Lucas Harms roemt de werkplek van ‘zijn’ Dutch Cycling Embassy, in ‘Het huis van de fiets’ op de Nicolaas Beetsstraat in Utrecht. De Fietsersbond zetelde er al en zette haar deuren wijd open voor andere fietsorganisaties. Een synergie van jewelste, ervaart Harms hier.

Door Nettie Bakker

Met het benoemen van drie mondiale megatrends komt Harms ook direct tot de kern van zijn betoog: ‘de transformatieve werking van de fiets is dé oplossing voor dé grote vraagstukken die ons wereldwijd bezighouden. “We kunnen ons er niet genoeg bewust van zijn en moeten het juist nu uitdragen.” Juist nu, omdat de coronamaatregelen een negatieve impact hebben (gehad) op het reizen met de trein. “Als die reizigers besluiten over te stappen naar de auto, dan loopt ons hele verkeers- en vervoersysteem vast. Dat zouden we moeten voorkomen.”

De drie megatrends die Harms voor ogen heeft zijn in feite ook drie mondiale bedreigingen. Als eerste noemt hij de klimaatverandering waardoor steden heel snel moeten verduurzamen, waaronder ook de stedelijke mobiliteit. “De fiets is daarvoor een probaat, duurzaam vervoersmiddel.”

De tweede bedreiging is de gezondheidscrisis en dan met name de toenemende obesitas. “Ook hier geldt dat de fiets een perfecte tool is tegen obesitas en voor het bevorderen van de gezondheid van mensen in het algemeen.”

De derde trend is die van ongelijkheid, die van de ‘haves’ en ‘have nots’. “Je ziet de tegenstand hiertegen in een toenemende polarisatie en in bewegingen als ‘Black Lives Matter’. En ook in dit vraagstuk is er een vervoermiddel dat egalitair, financieel laagdrempelig en verbindend is: de fiets.”

Los van de megatrends, ziet Harms, bovendien, met name in de buitenlandse steden, dat de fietsinfrastructuur in coronatijd, veerkrachtig, adaptief en rekbaar is. “Samengevat”, stelt hij, “lijken we ons in Nederland nog niet goed te realiseren wat voor goud we in handen hebben. We hebben weliswaar een heel hoog aandeel fiets (namelijk 28 procent van alle gemaakte dagelijkse verplaatsingen), maar we zitten al sinds de jaren 80 op dit niveau.”

Wat moet er gebeuren om dit een boost te geven? Harms: “We moeten vooral het effect van de fiets als antwoord op de genoemde vraagstukken uitdragen. Als het gaat om de fiets als bestrijder van de gezondheidscrisis, leerde Harms, in ‘eigen huis’ van Fietsersbond-collega Ernest van den Bemd dat je dit op drie fronten kunt inzetten: fietsen als recept, dus curatief. Daarnaast preventief, ter voorkoming van gezondheidsklachten. En ook amplitief. “Dat staat voor ‘nog beter maken van hetgeen al goed gaat’. Dus nog gezonder worden van de mensen die in feite al gezond zijn. Denk hierbij ook aan de gezondheidsbeleving en mentaal geluk door bijvoorbeeld het beleven van ‘flow’ tijdens het onderweg zijn op de fiets.”

Een andere aanpak is volgens Harms goed verwoord door Bas Govers (Goudappel Coffeng) en Mark van Hagen (NS) in hun CVS-2019-paper “Durven, kunnen en willen fietsen!’ Analoog aan de klantwensenpiramide van NS voor ov-reizigers geldt ook voor fietsen dat mensen zich eerst veilig moeten voelen om te durven fietsen, zo stellen de auteurs. Harms: “Je ziet in andere landen inderdaad als eerste de durfals, de sporters en fietskoeriers op de fiets verschijnen.” De volgende stap is dat de infrastructuur het mensen mogelijk maakt om te kunnen fietsen. “Nederlanders durven en kunnen al goed fietsen, waarmee de basis van de piramide hier al goed op orde is en we ons kunnen richten op: ‘het verleiden’ van mensen om meer en langer te fietsen. Daarbij blijkt uit onderzoek dat vooral de omgeving aantrekkelijk moet zijn voor de fietser, meer nog dan de mogelijkheid om snel te fietsen. Als wij dit hier goed onder de knie krijgen, kunnen we die kennis weer injecteren in het buitenland.”

Als het gaat om wetenschappelijke fietskennis hebben we in Nederland in de afgelopen jaren de wind goed in de zeilen gehad met het onderzoeksprogramma ‘Smart Urban Regions of de Future’, met als onderdeel het programma ‘Smart Cycling Futures’, erkent Harms. Dat onderzoeksprogramma loopt nu af. “Het zou goed zijn als er nu ook op Europees niveau gestructureerde aandacht voor fietskennis zou komen”, stelt Harms. Onlangs bezocht hij een burgemeestersmeeting, georganiseerd door de Europese Cycling Federation, waar onder meer deze boodschap werd gelanceerd.

Mocht er weer een groot onderzoeksprogramma komen, nationaal en/of Europees dan zou Harms wensen dat er aandacht komt het meten van de transformatieve werking van de fiets op de stedelijke mobiliteit en het stedelijk leven. En een verkenning naar de meest effectieve manier om onze kennis te vertalen naar het buitenland. Daarnaast aan diverse thema’s, zoals de relatie fiets -trein, de actieradius van de e-fiets, het sociale effect van de fiets, tot de rol van de cargo-bike.

Tot slot zegt Harms: “En ik hoop dat we afstappen van het paradigma dat smart mobility in steden gerelateerd zou zijn aan de autotechnologie. Waar het om gaat is: Hoe kom je bij de voetganger en de fietser?”