De financiële crisis is een kans om scherp te wikken en te wegen

‘Soms gaat het helemaal mis, zoals in het NOS journaal op 5 oktober 2014 over de MKBA Windenergie op zee’

Niek Mouter, postdoctoral onderzoeker TU Delft

Hoe ontwikkel je ruimte en mobiliteit in tijden van financiële krapte. Hoe geef je publiek geld efficiënt en verantwoord uit? Een interview met Niek Mouter, postdoctoraal onderzoeker aan de TU Delft heeft.

Wat is uw precieze functie?

‘Ik ben postdoctoraal onderzoeker bij de Technische Universiteit Delft. Mijn onderzoeksonderwerp is momenteel ‘Maatschappelijke Kosten-Batenanalyse en ethiek’. Ik ben afgestudeerd als econoom aan de Erasmus Universiteit en als Rechtsfilosoof aan de Universiteit Leiden en gepromoveerd als technisch-bestuurskundige aan de TU Delft. Naast wetenschapper ben ik initiatiefnemer van de website http://www.mkba-informatie.nl/. Vanuit deze website wordt ook de Basiscursus MKBA georganiseerd.’

U heeft aan de wieg gestaan van Wikken en Wegen van het CROW. Hoe omschrijft u wikken en wegen en wat is de grootste toegevoegde waarde van deze tool?
‘Wikken & Wegen is een nuttig hulpmiddel, een rekentool, voor professionals die scherper willen nadenken over transportproblemen en oplossingen. Het helpt je een scherpe probleemanalyse te maken en creatief na te denken over oplossingsrichtingen. Vervolgens is de rekentool een middel om een gevoel te krijgen voor de maatschappelijke effecten van de verschillende oplossingsrichtingen. Let wel dat het een middel is om het probleem en kansrijke oplossingen scherper in beeld te krijgen. Het rekenen is geen doel op zich.’

Zijn professionals in ruimte en verkeersprojecten zich voldoende bewust van het nut van een maatschappelijke kostenbatenanalyse?
‘Ik denk het wel. MKBA’s worden in Nederland niet alleen op nationaal niveau uitgevoerd, maar ook op regionaal niveau. Grote steden als Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Eindhoven hebben redelijk wat ervaring met het uitvoeren van MKBA’s in dit domein, maar ook kleinere gemeentes zoals Tholen in Zeeland gebruiken de MKBA als hulpmiddel. In ons omringende landen wordt de MKBA veel minder vaak gebruikt op regionaal niveau. Zelfs steden als Kopenhagen, Oslo en Stockholm gebruiken de MKBA niet om ruimtelijk-infrastructurele projecten te beoordelen.’

‘Wikken & Wegen is een nuttig hulpmiddel, een rekentool, voor professionals die scherper willen nadenken over transportproblemen en oplossingen. Het helpt je een scherpe probleemanalyse te maken en creatief na te denken over oplossingsrichtingen. Vervolgens is de rekentool een middel om een gevoel te krijgen voor de maatschappelijke effecten van de verschillende oplossingsrichtingen. Let wel dat het een middel is om het probleem en kansrijke oplossingen scherper in beeld te krijgen. Het rekenen is geen doel op zich.’ ‘Ik denk het wel. MKBA’s worden in Nederland niet alleen op nationaal niveau uitgevoerd, maar ook op regionaal niveau. Grote steden als Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Eindhoven hebben redelijk wat ervaring met het uitvoeren van MKBA’s in dit domein, maar ook kleinere gemeentes zoals Tholen in Zeeland gebruiken de MKBA als hulpmiddel. In ons omringende landen wordt de MKBA veel minder vaak gebruikt op regionaal niveau. Zelfs steden als Kopenhagen, Oslo en Stockholm gebruiken de MKBA niet om ruimtelijk-infrastructurele projecten te beoordelen.’

Kunt u uitleggen wat het nut van de MKBA is?
‘Uit mijn promotieonderzoek volgt dat de MKBA verschillende sterke punten heeft ten opzichte van andere methoden zoals de multi-criteria analyse. Ten eerste geeft de MKBA in orde grootte inzicht in de verschillende welvaartseffecten van een project en in orde grootte in de baten-kostenverhouding van een project. De baten-kostenverhouding geeft indicatief weer wat de gemiddelde belastingbetaler aan het project heeft. Dit inzicht kan ‘herbezinning’ op nut en noodzaak van het project stimuleren. In de initiatieffase krijgen politici veel positieve verhalen te horen over het project van tekenaars, architecten en medepolitici. Wanneer de MKBA het inzicht biedt dat het project elke burger 500 euro belastinggeld kost en weinig aantoonbare baten oplevert, stimuleert dit de politicus om goed na te denken of het wel echt een goed idee is om het project uit te voeren.'

'De ‘herbezinningsfunctie’ van de MKBA is voor de Rijksoverheid een belangrijke reden geweest om het uitvoeren van een MKBA verplicht te stellen in het besluitvormingsproces voor grote infrastructuur- en gebiedsontwikkelingsprojecten. Omdat uiteindelijk de Nederlandse burger opdraait voor de kosten van de investeringen zijn besluitvormers verplicht om in een MKBA zo goed mogelijk de maatschappelijke voor- en nadelen voor Nederlanders in kaart te brengen. Herbezinning wordt met name als voordelig ervaren, wanneer de kosten van de investering hoog zijn en het project een grote (negatieve) impact heeft op burgers (bijvoorbeeld: de buitenruimte ligt jaren open). De ‘herbezinningsfunctie’ zorgt ervoor dat de kans kleiner wordt dat projecten die waarschijnlijk zeer slecht zijn voor de welvaart van Nederland toch doorgaan. Omgekeerd is de kans dat projecten doorgaan die zeer slecht zijn voor de welvaart groter in landen zonder MKBA-verplichting, zoals Spanje. Van de recentelijk gesloten Hogesnelheidslijn tussen Albacete en Toledo bleken na de opening slechts 16 personen per dag gebruik te maken, waardoor de Spaanse overheid op elk kaartje 1125 euro moest bijleggen. De kans is kleiner dat een dergelijk project doorgaat in landen waar de MKBA verplicht is. '

'Daarbij stimuleert de MKBA initiatiefnemers van een project / politici om hun subjectieve argumentaties te objectiveren. Hierdoor kan beter worden beoordeeld of het verhaal van initiatiefnemers / politici een terechte claim is of een verkooppraatje. Voor het maken van een MKBA is het nodig om de welvaartseffecten van een project te analyseren. Initiatiefnemers van een project / politici worden gedwongen om ook ‘de taal der effecten’ te spreken naast dat zij roepen dat een project ‘goed past bij de ambities van de regio’ of ‘past binnen de visie van de regio’. '

'Het belangrijkste sterke punt van de MKBA is dat de informatie kan worden gebruikt om projecten te verbeteren. Aan de hand van de MKBA kan men proberen de baten te optimaliseren en onrendabele onderdelen uit het project te halen.

Ook vind ik een sterk punt van de MKBA dat het sterk verankerd is in de filosofie. In de 18e eeuw legden Jeremy Bentham, David Hume en John Stuart Mill de basis voor het utilisme. Het uitgangspunt van deze stroming is dat een overheid goed handelt indien zij ervoor zorgt dat de welvaart van burgers toeneemt. In 1930 probeerde men in de Verenigde Staten voor het eerst dit gedachtengoed concreet toe te passen door voor projecten als de Hoover Dam het welvaartseffect voor Amerikaanse burgers te berekenen. Deze concrete toepassing van het utilisme werd de maatschappelijke kosten-batenanalyse genoemd. Sindsdien is het instrument verder ontwikkeld. Het voordeel van de methodiek is dat de spelregels erg helder zijn. Voorbeelden van spelregels zijn dat een effect alleen mag worden meegeteld als een effect invloed heeft op de welvaart van mensen (regel is dat als mensen blijer of geïrriteerd raken van een effect van een project dat dit een welvaartseffect is) en dat een effect slechts één keer mag meetellen in een analyse. Deze spelregels zijn overal ter wereld hetzelfde en ik kan dus bij wijze van spreken met een MKBA-uitvoerder uit Japan discussiëren of hij de spelregels juist heeft toegepast.’

Is een maatschappelijke kostenbatenanalyse door iedere ruimte- en verkeersprofessional zelf uit te voeren of moet hij/zij daar steeds opnieuw opdracht toe geven?
‘Recentelijk heb ik acht Kamerleden geïnterviewd over de MKBA. Een aantal van hen was in de veronderstelling dat de MKBA een soort computermodel is waarbij je wat gegevens invoert, je op een knop drukt en de uitkomst eruit rolt. Deze veronderstelling klopt niet. De MKBA is eerder een ambacht. Je leert het door de spelregels goed te kennen, maar vooral door het vaak te doen en na te denken / te discussiëren over het toepassen van de spelregels. Ruimte- en verkeersprofessionals kunnen ervoor kiezen om een ambachtsman in te huren om een MKBA voor hen te maken, maar ze kunnen er ook voor kiezen om het ambacht zelf onder de knie te krijgen. De ervaring van deelnemers aan de tweedaagse MKBA Basiscursus is dat zij na het volgen van de cursus zelf voorzichtig kunnen beginnen aan hun eerste MKBA. Wel is mijn advies om deze eerste MKBA samen te doen met een ambachtsman- of vrouw om zo het vak onder de knie te krijgen, maar uiteindelijk moet je het zelf kunnen. En zoals voor ieder ambacht geldt is zelfs de beste vakman nooit uitgeleerd.’

Recentelijk heb ik acht Kamerleden geïnterviewd over de MKBA. Een aantal van hen was in de veronderstelling dat de MKBA een soort computermodel is waarbij je wat gegevens invoert, je op een knop drukt en de uitkomst eruit rolt. Deze veronderstelling klopt niet. De MKBA is eerder een ambacht. Je leert het door de spelregels goed te kennen, maar vooral door het vaak te doen en na te denken / te discussiëren over het toepassen van de spelregels. Ruimte- en verkeersprofessionals kunnen ervoor kiezen om een ambachtsman in te huren om een MKBA voor hen te maken, maar ze kunnen er ook voor kiezen om het ambacht zelf onder de knie te krijgen. De ervaring van deelnemers aan de tweedaagse MKBA Basiscursus is dat zij na het volgen van de cursus zelf voorzichtig kunnen beginnen aan hun eerste MKBA. Wel is mijn advies om deze eerste MKBA samen te doen met een ambachtsman- of vrouw om zo het vak onder de knie te krijgen, maar uiteindelijk moet je het zelf kunnen. En zoals voor ieder ambacht geldt is zelfs de beste vakman nooit uitgeleerd.’

Hoe lang duurt zo’n MKBA? En voor welk type projecten moet je dit zeker aanvragen dan wel uitvoeren?
‘Ik denk dat je moet streven naar een zo positief mogelijke ‘MKBA van de MKBA’. Als je van plan bent een project van 50 miljoen euro uit te voeren, waardoor de buitenruimte jaren openligt en er een (misschien zelf blijvende) impact is op de leefomgeving van burgers, dan is het gerechtvaardigd om flink te investeren in een MKBA om een scherp zicht te krijgen op problemen, en de maatschappelijke kosten en baten van oplossingsrichtingen om ondersteuning te bieden aan discussies over nut en noodzaak en de wenselijkheid van verschillende oplossingsrichtingen. Heb je echter te maken met een project van een paar ton, dan moet je niet een MKBA van 100.000 euro laten uitvoeren. Een tool als Wikken & Wegen levert minder gedetailleerd inzicht op dan een volledige MKBA, maar is wel een stuk goedkoper. Dan nog een laatste tip. Het is denk ik verstandig om eerst een grofmazige MKBA te doen en vervolgens te kijken welke effecten jij en andere stakeholders nog verder willen laten onderzoeken, bijvoorbeeld omdat het effect een belangrijk effect heeft op het eindresultaat van de studie of omdat één van de stakeholders de berekeningsmethode te grof vindt.'

‘Ik denk dat je moet streven naar een zo positief mogelijke ‘MKBA van de MKBA’. Als je van plan bent een project van 50 miljoen euro uit te voeren, waardoor de buitenruimte jaren openligt en er een (misschien zelf blijvende) impact is op de leefomgeving van burgers, dan is het gerechtvaardigd om flink te investeren in een MKBA om een scherp zicht te krijgen op problemen, en de maatschappelijke kosten en baten van oplossingsrichtingen om ondersteuning te bieden aan discussies over nut en noodzaak en de wenselijkheid van verschillende oplossingsrichtingen. Heb je echter te maken met een project van een paar ton, dan moet je niet een MKBA van 100.000 euro laten uitvoeren. Een tool als Wikken & Wegen levert minder gedetailleerd inzicht op dan een volledige MKBA, maar is wel een stuk goedkoper. Dan nog een laatste tip. Het is denk ik verstandig om eerst een grofmazige MKBA te doen en vervolgens te kijken welke effecten jij en andere stakeholders nog verder willen laten onderzoeken, bijvoorbeeld omdat het effect een belangrijk effect heeft op het eindresultaat van de studie of omdat één van de stakeholders de berekeningsmethode te grof vindt.'

Wat is het verschil tussen de tool Wikken en Wegen en een MKBA?
‘De overeenkomst tussen de twee tools is dat Wikken en Wegen is gebaseerd op het gedachtengoed van de MKBA. Dit gedachtengoed komt vooral terug in het onderdeel ‘Wikken’. Aan de hand van vijf stappen wordt je geholpen om vanuit het MKBA gedachtengoed na te denken over problemen en oplossingen. Vervolgens kan je bij het onderdeel ‘Wegen’ de maatschappelijke kosten en baten van de verschillende oplossingsrichtingen op een zeer grofmazige manier inschatten. Eén soundbite die ik vaak herhaal tijdens cursussen en presentaties is dat bij het uitvoeren van een goede MKBA-studie 60 procent nadenken, 20 procent rekenen en 20 procent presenteren / managen van het proces komt kijken. Wikken en Wegen legt met name de focus op de 60 procent nadenken.'

Hoeveel MKBA’s heeft u zelf uitgevoerd dan wel voert u zelf of mede uit?
‘Dit jaar en vorig jaar heb ik er één mede uitgevoerd. De praktijkervaring helpt mij om de resultaten van mijn onderzoek beter te interpreteren. De overeenkomst tussen de twee tools is dat Wikken en Wegen is gebaseerd op het gedachtengoed van de MKBA. Dit gedachtengoed komt vooral terug in het onderdeel ‘Wikken’. Aan de hand van vijf stappen wordt je geholpen om vanuit het MKBA gedachtengoed na te denken over problemen en oplossingen. Vervolgens kan je bij het onderdeel ‘Wegen’ de maatschappelijke kosten en baten van de verschillende oplossingsrichtingen op een zeer grofmazige manier inschatten. Eén soundbite die ik vaak herhaal tijdens cursussen en presentaties is dat bij het uitvoeren van een goede MKBA-studie 60 procent nadenken, 20 procent rekenen en 20 procent presenteren / managen van het proces komt kijken. Wikken en Wegen legt met name de focus op de 60 procent nadenken.' ‘Dit jaar en vorig jaar heb ik er één mede uitgevoerd. De praktijkervaring helpt mij om de resultaten van mijn onderzoek beter te interpreteren.’

Wat is de nieuwste ontwikkeling omtrent MKBA’s? En ontwikkelt de MKBA zelf ook?
‘Op internationaal niveau zijn de ontwikkelingen van de MKBA-methodiek stormachtig te noemen. Ik moet zelf alle zeilen bijzetten om de ontwikkelingen in de verschillende landen te blijven volgen. Een onderwerp waar enorme ontwikkelingen gaande zijn is het disconteren van kosten en baten in MKBA’s. De discontovoet is een soort rentepercentage waarmee toekomstige kosten en baten worden teruggerekend naar het heden. Een ander vlak waarop ik internationaal veel ontwikkelingen zie is het omgaan met onzekerheden in de MKBA. Een ander onderwerp waarop veel vooruitgang wordt geboekt is de interpretatie van het MKBA-resultaat. Wat zegt een MKBA-studie met een positief resultaat nou precies. Kan je dan zeggen dat het project goed is voor de welvaart? Is het maatschappelijk rendement van het project positief? Of is de netto betalingsbereidheid van het project positief? Ook zijn in het buitenland grote onderzoeksprojecten opgestart om economische effecten van transportprojecten buiten de reistijdwinst (de zogenaamde ‘wider economic benefits’) beter te meten, probeert men de presentatie van MKBA-rapporten te verbeteren, heeft men geïnvesteerd het organiseren van de kwaliteitsborging van MKBA-studies. Kortom, de MKBA ontwikkelt zelf ook.'

‘Op internationaal niveau zijn de ontwikkelingen van de MKBA-methodiek stormachtig te noemen. Ik moet zelf alle zeilen bijzetten om de ontwikkelingen in de verschillende landen te blijven volgen. Een onderwerp waar enorme ontwikkelingen gaande zijn is het disconteren van kosten en baten in MKBA’s. De discontovoet is een soort rentepercentage waarmee toekomstige kosten en baten worden teruggerekend naar het heden. Een ander vlak waarop ik internationaal veel ontwikkelingen zie is het omgaan met onzekerheden in de MKBA. Een ander onderwerp waarop veel vooruitgang wordt geboekt is de interpretatie van het MKBA-resultaat. Wat zegt een MKBA-studie met een positief resultaat nou precies. Kan je dan zeggen dat het project goed is voor de welvaart? Is het maatschappelijk rendement van het project positief? Of is de netto betalingsbereidheid van het project positief? Ook zijn in het buitenland grote onderzoeksprojecten opgestart om economische effecten van transportprojecten buiten de reistijdwinst (de zogenaamde ‘wider economic benefits’) beter te meten, probeert men de presentatie van MKBA-rapporten te verbeteren, heeft men geïnvesteerd het organiseren van de kwaliteitsborging van MKBA-studies. Kortom, de MKBA ontwikkelt zelf ook.'

Heeft u inspirerende voorbeelden van projecten waar meer mogelijk bleek met minder (anders verkregen) geld?
‘Ik vond het toepassen van Wikken en Wegen in de casus Culemborg tot nu toe het meest inspirerende voorbeeld. Hans Voerknecht, Zenzi Pluut en Marc Holleman hebben voor het Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk paper geschreven onder meer over deze casus.'

Is wat u betreft de actuele economische en financiële crisis een ramp of ook een kans voor ruimte en verkeersprojecten?
'Ik heb vorig jaar een keer een ‘tongue in cheek’ blog over geschreven op Ruimtevolk. Kern van het betoog is dat de financiële crisis juist een kans biedt om scherper naar problemen en oplossingen te kijken. Tegelijkertijd waarschuw ik ervoor om de MKBA niet als een absolute waarheid toe te passen. Het is een instrument met sterke punten, maar ook met grote beperkingen. Als je het gaat gebruiken als een argument zonder beperkingen en als een antwoord op alle beleidsvragen, dan zal je zien dat het instrument direct na de financiële crisis weer wordt weggegooid.’

Wat zijn de grootste beperkingen van de MKBA?
‘Het toepassen van de MKBA-systematiek in de praktijk kent naast grote voordelen ook belangrijke beperkingen. Dit is een belangrijk argument om geen absolute waarde aan de MKBA-uitkomst toe te kennen. Hieronder worden drie groepen beperkingen uitgewerkt: Ten eerste is een MKBA-studie altijd onvolledig. Een MKBA-studie neemt veel welvaartseffecten mee, maar is nooit in staat om zogenaamde onberekenbare welvaartseffecten mee te nemen. Effecten die in theorie wel bestaan, maar empirisch nog niet of onvoldoende zijn onderbouwd (zoals effecten van een project op imago, ruimtelijke veerkracht, identiteit, kennisontwikkeling) worden niet meegenomen in een MKBA. Ook zit de aanname achter de MKBA dat Nederlanders alleen welvaart kunnen ontlenen aan effecten van een project. Maar ook andere ethische waarden zijn van belang bij het vormen van een oordeel van politici over de mate waarin een project welvaartsverhogend is. Neem bijvoorbeeld de verdeling van kosten en baten. Politici zullen een project met een MKBA saldo van ‘plus 1 euro’ waardoor de armste 10% Nederlanders er sterk op achteruit gaan en de rijkste 10 procent er sterk op vooruit gaan niet snel als ‘welvaartsverhogend beoordelen’. En, kan je een project met een positief MKBA-saldo van 1 euro waarover de regio elkaar de tent uit heeft gevochten en er blijvende ruzies zijn nou een welvaartsverhogend project noemen en een project met een negatief MKBA-saldo van 2 euro waarover in goede harmonie is besloten een welvaartsverlagend project. Nobelprijswinnaar Armartya Sen vindt van niet. In de Verenigde Staten is onderzoek gedaan waaruit volgt dat Amerikanen die in hun leven nooit gebruik hebben gemaakt van het openbaar vervoer instemmen met een belastingverhoging ten behoeve van openbaar vervoer. Vanuit altruïstisch oogpunt vinden zij het goed dat openbaar vervoer er is voor andere mensen. Ook andere waarden als privacy, onafhankelijkheid en streven naar duurzaamheid zitten niet in de MKBA. Kortom, de MKBA is een deelstudie naar het welvaartseffect van een project, maar in een MKBA meet je niet het welvaartseffect.

Een tweede beperkingen van de MKBA is dat inschattingen van welvaartseffecten in een MKBA-studie altijd onzeker zijn. Inschattingen zijn onzeker, omdat de MKBA probeert effecten in de toekomst in te schatten en de toekomst per definitie onzeker is. Inschattingen zijn ook onzeker, omdat er in de praktijk vaak onvoldoende tijd en budget is om de precieze effecten voor een specifiek project in te schatten. Er moet bijna altijd gebruik worden gemaakt van vuistregels, gemiddelde kengetallen en andere shortcuts.

De derde beperking van de MKBA is dat effecten die lastig te kwantificeren en / of in geld zijn uit te drukken (zoals effecten op biodiversiteit) snel een zwakkere positie hebben in het MKBA-rapport in verhouding tot effecten die gemakkelijk zijn te kwantificeren en in geld zijn uit te drukken (zoals constructiekosten).’

 Is het erg dat de MKBA een instrument is met beperkingen?
‘Nee dit is geen probleem. Zolang je de MKBA maar gebruikt als een studie met sterke punten en beperkingen. Ik noem dit ‘deugdzaam gebruik’ verwijzend naar Aristoteles. Aristoteles stelt dat een deugd een midden is tussen twee ondeugden. Hij noemt ‘moed’ als deugd als het midden tussen ‘lafheid’ en ‘roekeloosheid’. Zo stel ik dat het gebruik van de MKBA als een instrument met sterke punten en beperkingen (deugd) het midden is tussen het gebruik van de MKBA als een heilige graal (ondeugd) en het gebruik van de MKBA als een waardeloos instrument (ondeugd).’

Hoe realiseer je deugdzaam gebruik?

Dit is niet makkelijk, maar ik heb een aantal tips.
1 Schrijf in de samenvatting niet op dat de MKBA-studie alle kosten en baten heeft meegenomen, maar schrijf in de samenvatting op dat de MKBA-studie zo goed mogelijk heeft geprobeerd alle kosten en baten mee te nemen. De MKBA is een manmoedige poging om alle effecten in te schatten, maar niet meer dan dat.

2 Schrijf in de samenvatting niet op dat de MKBA-studie het welvaartseffect van het project heeft ingeschat, maar schrijf op dat de MKBA een deelstudie is van het welvaartseffect en maak ook expliciet wat er niet in de studie zit.

3 Maak duidelijk dat de politieke discussie niet eindigt bij een MKBA, maar juist begint na de MKBA. Als je de MKBA positioneert als een studie die alle belangen meeneemt en de MKBA-studie is positief dan hebben stakeholders die voorstander van het project zijn de neiging om de politieke discussie dood te slaan door te stellen dat in de MKBA alle belangen zijn afgewogen en de studie zegt dat het project positief is voor de welvaart en dus door moet gaan. Andersom zullen tegenstanders beweren dat de MKBA heeft ‘bewezen’ dat een project niet moet doorgaan bij een negatieve MKBA.

Maar zoals ik al heb aangegeven is de MKBA een deelstudie. Maak in de samenvatting duidelijk welke effecten in het MKBA-saldo zitten en wat hier niet in zit (let op: dit zijn ook alle effecten die niet in geld uit zijn gedrukt, maar wel in de studie zijn meegenomen zoals vaak het geval is bij effecten op landschap, biodiversiteit en cultuurhistorie) en geef aan dat het aan de politiek is om dit vervolgens tegen elkaar af te wegen.

Een goed voorbeeld is de hoofdconclusie van de MKBA van het WK voetbal: "De financieel-economische baten van een WK voetbal in Nederland wegen niet op tegen de kosten. Daar staat echter tegenover dat het organiseren van een WK leidt tot meer gevoelens van trots, geluk, saamhorigheid en nationale identiteit. Als dit effect per Nederlander minstens € 9 bedraagt en de kosten worden beperkt, dan kan het WK maatschappelijk rendabel zijn."

Ook vind ik de MKBA van de toekomst van de Afsluitdijk een goed voorbeeld waarbij natuur is uitgedrukt in een puntenindex en duidelijk is gemaakt aan de politiek om het MKBA-saldo en deze natuurpunten tegen elkaar af te wegen. In beide voorbeelden wordt goed duidelijk gemaakt dat niet alle effecten en belangen in het MKBA-saldo zitten en dat de politieke discussie over hoe je het MKBA-saldo ten opzichte van de effecten en belangen die niet in het saldo zitten moet wegen kan starten na de MKBA-studie.

4 Maak onzekerheden inzichtelijk. Over het algemeen zijn we hier in Nederland al best goed in.’

Wordt de MKBA momenteel ‘deugdzaam gebruikt’?
‘Dit wisselt sterk. Soms zie je dat het fantastisch gaat, maar soms gaat het helemaal mis. Een recent voorbeeld hiervan was het item in het NOS journal op 5 oktober 2014 over de MKBA Windenergie op zee. De studie zelf gaf de nuance redelijk goed weer, maar het CPB zegt in het item dat de maatschappelijke kosten-batenanalyse alle effecten meeneemt. Alles wat voor Nederlanders belangrijk is zit volgens hen in de MKBA. Ook concludeert men dat de welvaart in Nederland er door het project op achteruit gaat, terwijl de MKBA slechts een deelstudie is.’

 
Auteur: Marieke Hut 2