Nederland, land met nodeloze barrières en onderschatte oplossingen

‘Volgens het verkeerskundige ontwerp was de brug zo laag dat hij een barrière zou vormen voor fietsers, wandelaars en vaartuigen'

Sander Kwakkernaat, 3PO-advies

Infrastructuur kan ontsluiten, maar ook op slot zetten. Dat weet Sander Kwakkernaat, project- en programmamanager voor ruimtelijke en infrastructuurprojecten. Momenteel werkt hij voor het Programmabureau Groene Hart aan een groot verbindend sloepennetwerk in het Groene Hart vergelijkbaar met het fietsknooppuntennetwerk. Grootste barrière-uitdagingen zijn vier kruisingen van sloepenverkeer uit zijtakken met de beroepsvaart op het Amsterdam-Rijnkanaal.

In 2010 werkte Kwakkernaat voor hetzelfde programmabureau aan recreatieve routenetwerken in het Groene Hart en nam toen ook deel aan de CROW-werkgroep barrièrewerking. Een werkgroep die in 2011 twee publicaties opleverde: barrières in de lijninfrastructuur en recreatieve stad-landverbindingen. Kwakkernaat: ‘Stadsranden moeten open zijn. Mensen hebben lucht en ruimte nodig om uit de stadsstress te komen en zich vrij te voelen. Het is een mentaal iets dat ervoor zorgt dat je je prettiger voelt.

En barrières zijn in alle gevallen hinderlijk. Hoeveel hekken ik in het bos nog tegenkom als mountainbiker. Ook zag ik onlangs een prachtige nieuwe woonwijk met veel water, die helaas nergens was aangesloten op het buitenwater. Wat heb je dan aan een bootje bij huis? Wat een gemiste kans, terwijl er vaak oplossingen zijn, maar die hadden in dit geval al op de tekentafel bedacht moeten zijn.

Kwakkernaat werkt momenteel aan een veilige oplossing voor een serieuze waterbarrières: het veilig kruisen van de recreatievaart met de beroepsvaart op het Amsterdam-Rijnkanaal. Er wordt gedacht aan een met camera’s bewaakte op afstand bedienbare sluis met verkeerslichten aan de zijtakken die groen licht geven als sloepen veilig kunnen oversteken zonder de beroepsvaart te hinderen, of simpelweg aan goede dodehoekspiegels.

Hoe je barrières aanpakt of ze nu op land of water voorkomen: betrek alle relevante partijen in het grotere netwerk erbij en inventariseer ieders belangen en knelpunten. Stel vast wat er mist en wat er beter zou moeten. Zet daarna knelpunten om in projecten. En zorg dat er geld en middelen vrijkomen om de projecten uit te voeren. Je ziet dan dat er meer mogelijk is, dan wanneer je een knelpunt vanuit één discipline of vanuit één weg- of waterbeheerder bekijkt. Mijn ervaring is dat het geld dan overal vandaan kan komen.

Als voorbeeld noemt Kwakkernaat een geplande rondweg rond Gouda waarvoor ook een brug moest worden aangelegd. Volgens het verkeerskundige ontwerp was deze brug zo laag dat hij een barrières zou vormen voor fietsers, wandelaars, en vaartuigen. Een iets hogere brug zou een oplossing zijn, maar zou meer kosten. Mede doordat de provincie als opdrachtgever niet alleen verantwoordelijk is voor de doorstroming maar ook voor recreatie en toerisme werd er achteraf een oplossing gevonden in een hogere brug. Een vergelijkbare barrière van een te lage brug werd in Midden Delfland ontdekt. Deze brug was een bottleneck voor de recreatievaart in het hele gebied. De oplossing werd gevonden door gereserveerd geld voor groot onderhoud naar voren te halen en de brug direct te verhogen. En zo zijn er nog veel potentiele barrières die geen barrière hoeven te worden als er eerder en breder overleg wordt gevoerd. Binnen overheden maar ook met belangenpartijen.

De CROW-publicaties zijn wat Kwakkernaat betreft dan ook te veel op de inhoud en techniek gericht en te weinig op het proces. Die kant krijgt wat hem betreft nog te weinig aandacht, terwijl daar nog veel kansen liggen in ideeën, menskracht en middelen. Bovendien moeten verkeerstechneuten zich goed rekenschap geven dat hun ontwerpen impact hebben op andere gebieden en sectoren. En ook een open mind hebben voor die andere belangen. Zie het voorbeeld van die rondweg. Die andere belangen kunnen ook bijdragen aan een oplossing die in eerste instantie te duur leek. Doe je dat niet dan komen belangen van anderen vaak pas in de inspraakfase aan bod. Dat is vaak te laat en te duur voor een betere oplossing. In een goed proces komen belangen van anderen en oplossingsrichtingen eerder aan de orde.

En denk ook eens aan de leegstand van kantoren langs snelweglocaties. Probeer daar eens een visie op te ontwikkelen. Durf ze bijvoorbeeld af te breken en terug te geven aan de natuur zodat je groene lobben diep de stad in kunt trekken. Of kijk eens goed naar belemmerende processen en in een groter netwerk. Zo kwamen we erachter dat het door niet goed afgestemde brug- en sluisbedieningstijden soms nodig was om vroegtijdig van de Nieuwkoopse Plassen terug te varen om vroeg in de avond nog de laatste sluis richting Utrecht te kunnen passeren. Nodeloze barrières.

Nederland is een mooi land, met zo veel mooie plekken. Daar moet meer oog voor komen. En nee, we zijn nog lang niet klaar, want het gebeurt nog voortdurend dat open gebieden door nieuwe infrastructuur worden doorkruist.

 
Auteur: Marieke Hut 2