Autonome auto’s: welvaartswinst, maar dat niet alleen 

VerDuS-onderzoeker Francis Ostermeijer (VU Amsterdam) bestudeerde in zijn promotieonderzoek de stedelijke economische effecten van eigen autobezit, mede in relatie tot een toekomst waarin we veel meer autonome voertuigen zullen hebben. Ostermeijer keek onder meer naar de consequenties voor het parkeren van auto’s en het aantal voertuigkilometers. Hij promoveerde op dinsdag 13 april 2021. 

Ymkje de Boer, VerDuS SURF 

Stel dat we straks allemaal rijden in autonome voertuigen (AV's) die zonder bestuurder kunnen parkeren. Dat koppelt de parkeervraag los van de bestemming van een passagier. We kunnen dan verwachten dat de verkeersvraag toeneemt in dichtbevolkte stedelijke centra, zegt Francis Ostermeijer. Zijn schattingen geven aan hoe dat bijvoorbeeld voor een stad als Amsterdam uitpakt: “Omdat AV's niet langer hoeven te betalen voor parkeren op de eindbestemming van de autorijder, zal de verkeersvraag in Amsterdam naar verwachting met 15 tot 33 procent toenemen in het stadscentrum, afhankelijk van of AV's gedeeld of particulier eigendom zijn.” 

1600 km per jaar extra rijden 
Als auto’s niet meer in de directe woonomgeving hoeven te parkeren, scheelt dat parkeerplaatsen en daarmee geld voor huishoudens, stelt Ostermeijer. “De gemiddelde jaarlijkse welvaartswinst per huishouden ligt dan tussen 450 en 850 euro in het stadscentrum, afhankelijk of AV's in privébezit zijn of worden gedeeld. Minder geld uitgeven aan parkeren, leidt tot een toename van de vraag naar auto's in de binnenstad van 8 tot 14 procent. Deze effecten zijn natuurlijk minder groot buiten de centrale stedelijke gebieden waar de parkeerkosten lager zijn.” En het aantal gereden kilometers? Ostermeijer: “Gemiddeld rijdt een auto in Nederland ongeveer 13.000 km per jaar. De extra vraag naar voertuigen kan leiden tot zo’n 1600 km extra autogebruik door huishoudens in stadscentra.” 

Veiligheid neemt toe 
Computers zijn in principe betrouwbaarder dan de gemiddelde menselijke bestuurder en daarom zullen AV's de verkeersveiligheid waarschijnlijk verbeteren, bijvoorbeeld door minder afleiding van de bestuurder. Ostermeijer en zijn medeauteurs berekenden dat 10 procent van alle auto-ongelukken in Nederland wordt veroorzaakt door telefonische afleiding. “Dit impliceert dat AV's jaarlijks ten minste ongeveer 13.000 ongevallen kunnen voorkomen, waarvan ongeveer 2.500 met letsel en 79 met dodelijke afloop. De meeste van deze ongevallen vinden plaats in stedelijke gebieden, wat een aanzienlijke welvaartswinst betekent voor stadsbewoners.’ 

Lagere bevolkingsdichtheid 
Van AV's wordt verder verwacht dat de vaste en variabele kosten van het gebruik verlagen, waardoor meer mensen hiervan gebruik zouden kunnen maken. Hoe zullen steden daardoor veranderen? Ostermeijer: “Op basis van schattingen in 200 steden in de wereld en aannames over veranderingen in afgelegde voertuigkilometers uit de literatuur, suggereren onze schattingen dat de voertuigkilometers met 10 tot 20 procent toenemen, en dat de bevolkingsdichtheid op de lange termijn naar verwachting met 6,5 tot 12,5 procent zal afnemen.’  

Rekeningrijden? 
Overheden zullen bij vermindering van parkeertarieven minder geld binnenkrijgen. Ostermeijer: “Ze kunnen kiezen voor een oplossing om congestie, vervuiling en ongevallen als gevolg van autorijden te verminderen en tegelijkertijd hun portemonnee bij te vullen: via rekeningrijden. Dit is de economische benadering die de voorkeur verdient om de externe gevolgen van het verkeer aan te pakken. AV's zullen gemakkelijker te volgen zijn dan traditionele voertuigen, wat de technische uitdagingen van de invoering van rekeningrijden kan wegnemen. Taxibedrijven zoals Uber en Grab rekenen trouwens nu al hogere tarieven tijdens de piekuren, waardoor beprijzing maatschappelijk aanvaardbaarder kan worden.” 

Al met al kunnen AV’s dus de nodige voor- en nadelen met zich meebrengen voor steden, aldus Ostermeijer. “Als de nadelige maatschappelijke effecten van voertuigen niet worden aangepakt met prijsbeleid, dan kunnen AV's de verkeersproblemen verergeren. Effectief overheidsbeleid blijft dus cruciaal om de netto-voordelen van een AV-toekomst te maximaliseren.” 
 

Over SURF/STAD 
In het onderzoeksprogramma Smart Regions of the Future werken consortia van onderzoekers en praktijkpartijen samen aan vraagstukken rond ruimte, wonen, bereikbaarheid, economie en bestuur. In 2016 zijn vijf grote projecten van start gegaan, waaronder Spatial and Transport Impacts of Automated Driving (STAD). Het promotieonderzoek van Francis Ostermeijer is een van de deelprojecten hiervan. SURF valt onder het kennisinitiatief Verbinden van Duurzame Steden van NWO, het Rijk, Platform31 en Regieorgaan SIA.