Hinderaanpak bij groot onderhoud A79 Maastricht – Heerlen

Nederland staat voor de grootste vervangings- en renovatieopgave van het hoofdwegennet in de geschiedenis. Dit soort projecten levert vaak verkeershinder op. Met de vernieuwde Werkwijzer Hinderaanpak Wegen en Vaarwegen beperken Rijkswaterstaat en regionale partners de hinder met de pijlers Slim Plannen, Slim Bouwen en Slim Reizen. MuConsult is nauw betroken bij de ontwikkeling en uitvoering van de Werkwijzer Hinderaanpak, met name voor de pijler Slim Reizen. Eén van de actuele evaluaties die wij uitvoerden is het effect van het Slim Reizen pakket dat is ingezet bij het groot onderhoud van de A79 in Zuid-Limburg.

Door: Dennis van Soest, Peter van Bekkum, Casper Stelling, MuConsult

Groot onderhoud A79
Bij groot onderhoud wordt een rijbaan vaak gedeeltelijk afgesloten en kan het verkeer met beperkingen doorgang vinden. Als alternatief kan ervoor worden gekozen om een rijbaan volledig af te sluiten, waardoor het voor een periode onmogelijk wordt om in een bepaalde richting de autosnelweg te gebruiken. Dat leidt tot nog grotere hinder, maar het grote voordeel van deze optie is dat de aannemer veiliger, makkelijker en dus sneller kan werken en de hinderperiode doorgaans veel korter wordt. 

Bij het groot onderhoud aan de A79 in Zuid-Limburg is deze laatste strategie – kort en hevig – toegepast. In vier periodes van vier weken (februari – augustus 2021) werd telkens een kwadrant van de weg in één rijrichting volledig afgesloten. Om de verwachte extra verkeershinder te beperken zijn aanvullende maatregelen genomen. Rijkswaterstaat heeft daarvoor de hulp ingeschakeld van de regionale uitvoeringsorganisatie Zuid-Limburg Bereikbaar, voor de inzet van hun lokale partners, communicatie en mobiliteitsmanagement. Met de maatregelen worden automobilisten verleid om niet met de auto te reizen, in de periode waarin een deel van de A79 is afgesloten. Aan MuConsult is gevraagd om deze inzet en de resultaten daarvan te evalueren.

Werkwijze
In het project is in kaart gebracht welke inspanningen Zuid-Limburg Bereikbaar heeft gedaan en hoe het proces is verlopen, daarnaast hebben we bekeken wat de effecten van deze inspanningen zijn op het wegennet. De aanpak bestond uit de inzet van het uitgebreide partnernetwerk van werkgevers en logistieke partners van Zuid-Limburg Bereikbaar om hen te informeren over de werkzaamheden en om gedurende de werkzaamheden thuiswerken, modal shift of spitsmijden te stimuleren. Ook werd dezelfde boodschap direct gecommuniceerd via een aantal kanalen, zoals nieuwsbrieven, social media en kranten. Naast deze netwerk- en communicatiestrategie werden er twee mobiliteitsmanagementproducten aangeboden: reizigers die normaliter regelmatig gebruik maken van het afgesloten A79 traject konden gratis een e-bike lenen of het ov gebruiken.

MuConsult heeft de inzet van de verschillende maatregelen in samenspraak met de projectleiders van Zuid-Limburg Bereikbaar gemonitord. Daarbij is gekeken naar het bereik van de verschillende communicatiekanalen, zoals berichten over de werkzaamheden en de alternatieven op social media. Bij de deelnemers aan de mobiliteitsmanagementproducten is het gebruik bijgehouden. Voor de e-bikegebruikers zijn kilometerstanden geregistreerd en voor de ov-gebruikers kon gebruiksdata van de OV-chipkaart worden opgehaald. De ervaringen met de producten zijn ook nog geëvalueerd middels een enquête onder de deelnemers.

De effecten op het wegennet zijn gemonitord aan de hand van verkeerstellingen op de A79, op de gewenste omleidingsroute en op de belangrijkste sluip- of regionale bestemmingsroute. Daarbij is gebruik gemaakt van telpunten van Rijkswaterstaat en van de provincie, zoals die via het Nationaal Dataportaal Wegverkeer (NDW) beschikbaar worden gesteld. Door de periode met de afsluiting te vergelijken met een referentieperiode kon het effect van de maatregelen worden vastgesteld.

Resultaat
Twee derde tot drie kwart van het verkeer dat normaal over de A79 zou rijden was tijdens de afsluiting terug te vinden als extra intensiteit op de omleidingsroute en sluip- of regionale bestemmingsroute. Met de maatregelen is het gelukt om gemiddeld ruim een derde deel van het verkeer te verleiden om niet meer met de auto te rijden maar thuis te werken of een alternatieve vervoerwijze te kiezen. Dit is een relatief hoge score, in vergelijking met soortgelijke projecten elders.

De inzet van mobiliteitsmanagementproducten bleek populair. Voor de e-bike en ov-acties hebben zich respectievelijk 63 en 93 personen aangemeld, waarbij de e-bike-actie tussentijds moest worden opgeschaald. Hoewel het effect van deze producten op de dagelijkse vermeden autoritten beperkt is, kunnen hiermee wel de werkzaamheden worden aangegrepen om structurele gedragsverandering te bewerkstelligen. Zo zegt een kwart van de deelnemers van de e-bike-leenactie een e-bike te gaan aanschaffen en nog eens de helft overweegt dit te gaan doen.

Conclusies

Ook bij een kort & hevig strategie bij groot onderhoud kan de hinder relatief beperkt blijven. Het grote resultaat is mede te danken aan de effectieve netwerkaanpak gecombineerd met een actieve communicatie-aanpak en de inzet van mobiliteitsmanagement. Daarbij heeft de coronacrisis er wellicht voor gezorgd dat werknemers flexibeler zijn geworden en eerder gaan thuiswerken bij verwachte grote hinder.

De samenwerking tussen Rijkswaterstaat en het regionale programmabureau Zuid-Limburg Bereikbaar bleek waardevol. Het programmabureau heeft al een organisatie beschikbaar met o.a. mobiliteitsmakelaars, een communicatieafdeling en mobiliteitsexperts. Daarnaast heeft deze een groot partnernetwerk van werkgevers in de regio en een groot bereik via haar verschillende communicatiekanalen. De hinderaanpak kon daardoor binnen zeer korte tijd gerealiseerd worden. Het up-to-date houden van zulke regionale netwerken vergt een investering op langere termijn, maar de waarde van deze investering bewijst zich bij onder meer dit project.

Klik hier voor het evaluatierapport van het Slim Reizenpakket