Een brede kijk op bereikbaarheid, is al een tijdje het motto van CROW. Je denkt dan snel: `Wat een open deur`.Maar laten we eens kijken of het ook echt gebeurt. En wat er voor nodig is. Het gaat dan om het instrumentarium en het proces. Wat betreft het instrumentarium: lees dit nummer.

We zijn er in geslaagd een aanpak te creëren, waar we alle mogelijke beleidsingrepen in beeld kunnen brengen, en combinaties van ingrepen op diverse onderdelen van het beleid. Maar ook brengen we in beeld wat de effecten zijn voor diverse groepen in de samenleving. Dat de vaak te eenzijdige focus op nieuwe auto-infrastructuur niets brengt voor hen die zich geen auto kunnen veroorloven, of hen die om allerlei redenen de voorkeur geven aan de fiets en het OV. Maar ook komt de vraag nadrukkelijk op, of die investeringen zoveel opleveren voor de groep die de voorkeur geeft aan de auto in vergelijking met een bredere aanpak die ook hun belangen meer dienen. De steun voor minder auto’s in de stad blijkt volgens dit nummer veel breder dan we denken.  

Maar ook wat betreft het proces kunnen we nog echt breder kijken. Toen CROW een aantal jaren geleden Wikken en Wegen ontwikkelde, gaven de betrokken consultants aan dat Wikken en Wegen in zeker 90 procent van hun adviesaanvragen eigenlijk gebruikt zou moeten worden. Nu we enkele jaren verder zijn, is het eigenlijk nauwelijks toegepast. Wat Wikken en Wegen is? Kijk op de CROW-site, maar het gaat er om dat je eerst breed de alternatieven verkent die een vraagstuk kunnen oplossen, voordat je er één of twee nader uitwerkt.

Logisch, maar wat ik steeds terughoor, is dat bij het uitvragen van offertes er al veel te ver op één oplossing is ingezoomd, terwijl volgens de betrokken adviesbureaus andere oplossingen waarschijnlijk beter zouden zijn. Maar die afweging wordt niet gevraagd. Met Wikken en Wegen investeer je in een uitgebalanceerde afweging die veel geld bespaart en meer draagvlak bij de bevolking creëert.

Kortom, ik kan het niet vaak genoeg zeggen, kijk breed!  

In het kader daarvan nog twee hartenkreten: 

1. Maak de MIRT-gelden fluïde. Het “in beton gegoten zijn” van de investering in weginfra tot 2030, maakt een brede afweging onmogelijk. Zeker nu het Infrafonds wordt omgegoten naar een Mobiliteitsfonds is het essentieel, dat alles wat nu in beton gegoten is, zoveel mogelijk wordt omgesmolten. Naar MaaS, ketenmobiliteit, fiets, beter OV. Het eendimensionaal oplossen van files heeft niets te maken met het realiseren van maatschappelijk waardevolle bereikbaarheid van bedrijven, voorzieningen en sociale contacten; 

2. Maak werk van parkeerbeleid. Steeds meer daagt het inzicht bij het Rijk, bij regio’s en bij de vakmensen, dat serieus duurzaam bereikbaarheidsbeleid staat of valt met een goed parkeerbeleid, inclusief P+R en P+Fiets. Wat nodig is, is een dwingende regionale afstemming. Het kan niet meer zo zijn, dat de ene gemeente tonnen investeert in het gratis parkeren van zijn inwoners of een nodeloos te hoge parkeernorm, en daarmee het bereikbaarheidsbeleid van de regio frustreert. Zeker nu blijkt, dat de meeste mensen het liefst in een autovrije woonwijk zouden wonen… 

Voor meer informatie raadpleeg de CROW-brochure: ‘Auto of OV+fiets?, Op weg naar een toekomstbestendig mobiliteitssysteem‘.

Onder het thema Automobiliteit treft u acht gesprekken op verzoek van de gasthoofdredacteur aan over ‘Een nieuwe kijk op bereikbaarheid’. Hieronder een uitleg over deze nieuwe methodiek in het kader van het thema Automobiliteit. 

In de methodiek en het instrumentarium van het project “Een nieuwe kijk op bereikbaarheid” worden bereikbaarheid en de effecten van ingrepen daarop op systeemniveau bekeken. Als het gaat om het in beeld brengen van de (huidige en toekomstige) bereikbaarheid, gaat het om de reistijd, de kosten en de waardering van de reis in termen van comfort en het feit dat diverse groepen in de samenleving deze combinatie verschillend waarderen.  

Hierdoor kan ‘bereikbaarheid’ enorm verschillen tussen groepen in de samenleving. Beschouwingen over bereikbaarheid zijn alleen zinvol wanneer daarbij rekening gehouden wordt met de mogelijkheden, wensen en belangen van elke doelgroep en het totaal daarvan. 

Wanneer nagedacht wordt over ingrepen ten behoeve van bereikbaarheid vergt dat de gecombineerde inzet van: 
Infra-ingrepen, Mobiliteitsdiensten, Ketenmobiliteit/MaaS, Effecten van prijsmaatregelen, Parkeerbeleid, Comfortaspecten, Ruimtelijke keuzes (concentratie/spreiding) en zicht op de effecten voor groepen in de samenleving.  

Door de ontwikkelde methodiek is het mogelijk om de effecten van (combinaties van) ingrepen in al deze onderdelen van bereikbaarheid in beeld te brengen, met elkaar te vergelijken en onderling af te stemmen. Is het nodig om de capaciteit van het wegennet verder te verruimen of is het effect van slim P+R en P+Fiets groter, goedkoper en wellicht zelfs gunstiger voor de doorstroming van het autoverkeer dan de capaciteitsverruiming van een knelpunt? Om deze complexe materie in de greep te krijgen zijn drie nieuwe dimensies toegevoegd aan het bestaande instrumentarium. 

Echt multimodaal. Er is een multimodaal netwerkmodel opgesteld dat naast auto­, fiets­ en looplinks ook het ov-­netwerk en de dienstregeling bevat tussen alle haltes in Nederland. Parkeren en overstappen worden behandeld als aparte schakels in dit netwerk. Alle schakels hebben voor elke modaliteit een waarde voor reistijd, tarief/kosten en voor discomfort. Doelgroepen reageren verschillend op deze kenmerken. 

Effecten (dis)comfort in beeld. Veel gedragseffecten laten zich verklaren vanuit (dis)comfort. Is de overstap prettig? Kun je gemakkelijk je auto parkeren of je aansluitend (openbaar) vervoer vinden. Zijn er genoeg OV-fietsen? Wat is het effect van een sociaal onveilige carpoolplek? 

Gedifferentieerd naar doelgroep. Het maakt nogal uit of je van je baas gratis mag reizen en/of parkeren, of dat je dergelijke kosten zelf moet betalen. De methodiek houdt ook rekening met de attitude voor het gebruik van fiets/ov en voor deelauto en deelfiets. Voor de ene groep is luxe belangrijker dan de andere. Graffiti in metrovoertuigen houdt hele doelgroepen uit de metro, terwijl anderen daar geen probleem mee hebben. De voorkeuren, wensen en belangen van doelgroepen zijn op basis van CBS/OVIN in beeld gebracht en opgenomen in de database. Zo worden de effecten van gedragscampagnes per doelgroep vertaald naar bijvoorbeeld het gebruik van de auto.  

Voor elke deur-tot-deur-rit zijn er legio combinaties van modaliteiten die door de reiziger gebruikt kunnen worden. Per doelgroep wordt de kansrijkheid van combinaties beoordeeld. Bijvoorbeeld voor forensen die bij een stringenter parkeerbeleid willen uitwijken naar woonwijken om daar gratis te parkeren en te voet of anders met fiets of tram verder te reizen. Als die neiging te groot is, wordt verkend of parkeerhubs op afstand een alternatief zijn, al of niet in combinatie met nieuw ov, P+Fiets in combinatie met verbeterde fietsverbindingen of met busjes van specifieke werkgevers (bedrijvenlocaties). De gedragsveranderingen leveren dan inzicht in het (auto)gebruik op knelpunten, de effecten op doorstroming en op emissies. 

Met deze benadering wordt per doelgroep en locatie in beeld gebracht hoeveel arbeidsplaatsen of inwoners er met logische combinaties van modaliteiten bereikt kunnen worden binnen beschikbare reis(tijd)budgetten. Dit maakt verschillen zichtbaar in ontplooiingsmogelijkheden tussen doelgroepen en hoe beleidsingrepen doorwerken in de verplaatsingsmogelijkheden. En of bedrijven voldoende bereikbaar zijn voor hun (beoogde) werknemers. Ook kan de mobiliteit van woonwijken op maat worden gesneden worden op de doelgroep. Die wordt immers voor een buitenwijk voor hoge inkomens anders ingericht dan voor een vooroorlogse schilwijk. 

De effecten voor de gehele samenleving komen in beeld door het sommeren van de resultaten voor doelgroepen, bedrijven(locaties), woonwijken, gemeenten en voor de regio. Voor de besluitvorming en de onderhandelingstafel is het ‘kunnen vergelijken’ van in eerste instantie ongelijksoortige beleidsingrepen en het inzicht in de effecten voor doelgroepen zeer relevant.