Juridische blog: Toegang verboden of juist niet

Net nadat de redactie mij had gevraagd of ik mijn bijdrage op ‘toegankelijkheid’ zou willen toespitsen fietste ik langs een tuinhek waarop het bekende blauwe bordje ‘verboden toegang’ hing. “Wat merkwaardig,” dacht ik toen, “dat iemand zijn voordeur op deze manier ontoegankelijk maakt voor postbezorgers en gasten.” Hoewel dat een ander soort toegankelijkheid is dan het thema van deze Verkeerskunde, was het onderwerp voor dit artikel geboren.

Je (voor)tuin is privégebied. Jij mag er komen, anderen liever niet. Tenzij ze natuurlijk een goede reden hebben om er te komen. Zoals post bezorgen, een politieonderzoek, de bal terughalen, of een kat uit de boom plukken. Het burenrecht bevat daarover een heel duidelijke bepaling: “Wanneer een erf niet is afgesloten, mag ieder er zich op begeven, tenzij de eigenaar schade of hinder hiervan kan ondervinden of op duidelijke wijze kenbaar heeft gemaakt, dat het verboden is zonder zijn toestemming zich op het erf te bevinden , een en ander onverminderd hetgeen omtrent openbare wegen is bepaald” (artikel 5:22 Burgerlijk Wetboek). Hoe privé is je tuin eigenlijk?

Kenbaar maken dat toegang ongewenst is

Je kunt je tuin afsluiten met een haag of een hek en daarmee op duidelijke wijze kenbaar maken dat je geen bezoek van onbekenden wenst. Je doet er dan wel goed aan om je brievenbus aan de buitenkant van die afscheiding te hangen. En misschien een intercom, zodat bezoekers om toegang kunnen vragen.

Een andere mogelijkheid om kenbaar te maken dat toegang ongewenst is, is het ophangen van het bekende blauwe bordje ‘Verboden toegang’. Het bordje verwijst naar artikel 461 van het Wetboek van Strafrecht waarin staat dat je maximaal €450 boete riskeert, wanneer je een stuk grond betreedt terwijl dat op een voor jou duidelijk waarneembare wijze verboden is. Bedenk goed dat het verbod van artikel 461 voor iedereen geldt: bezorgers en andere bezoekers moeten omkeren. Bedenk ook dat het voor jouw rekening is als je het bezorgers op deze manier onmogelijk maak om door jou bestelde spullen af te leveren (schuldeisersverzuim).

Je tuin als openbare weg

Het burenrecht-artikel maakt een voorbehoud voor wat over openbare wegen is bepaald. Je tuin kan namelijk jouw eigendom zijn en toch tot de openbare weg behoren. Paden op de wat grotere privéterreinen kunnen bijvoorbeeld openbaar zijn geworden omdat ze al langer dan 30 jaar gebruikt zijn door de lokale bevolking. Of omdat de eigenaar willens en wetens heeft bepaald dat ze openbaar zijn. Wil je juist voorkomen dat een pad of een stuk tuin naast je huis na verloop van tijd openbaar wordt, dan doe je er goed aan een bordje ‘Eigen weg’ te plaatsen. Dat is geen toegangsverbod, maar een manier om verjaring door gebruik te voorkomen.

Schade door toegang door anderen

Je mag je volgens het burenrecht artikel niet op andermans grond begeven als de eigenaar daarvan schade of hinder kan ondervinden. Een spontaan feestje in de tuin van de buren organiseren is dus nadrukkelijk niet de bedoeling. Maar als je je dakgoot wil schilderen en daar alleen bij kunt via de tuin van de buren, dan mag dat weer wel. Ook dat regelt het burenrecht in een artikel dat vroeger ‘ladderrecht’ werd genoemd (artikel 5:56 Burgerlijk Wetboek): wanneer het voor het verrichten van werkzaamheden aan je huis of tuin noodzakelijk is van andermans huis of tuin gebruik te maken, moet de eigenaar daarvan (na behoorlijke kennisgeving en tegen schadeloosstelling) dat gebruik toestaan. Alleen als er belangrijke redenen zijn kan die eigenaar de toegang weigeren of een ander tijdstip voorstellen.

Zaakwaarneming

Een andere situatie waarin het noodzakelijk kan zijn dat anderen je grond betreden zonder dat je daarvoor toestemming hebt gegeven, is wanneer zij dat in jouw belang doen. Wanneer iemand jouw zaken behartigt, bijvoorbeeld door een gebroken ruit te vervangen als jij op vakantie bent, dan heet dat zaakwaarneming. Het kan zijn dat daarvoor (neven)schade aan je huis of tuin optreedt, maar zolang dat in proportie is, heb je daar niet over te klagen. Goede kans immers dat je die schade ook gehad zou hebben wanneer je zelf je zaken had kunnen behartigen. Wanneer die ander redelijke kosten heeft gemaakt om jouw zaken te behartigen dien je die te vergoeden.

Speciale situaties en jouw tuin

Politie en andere opsporingsambtenaren kun je niet makkelijk uit je tuin houden. In geval van een verdenking van een strafbaar feit kunnen zij zich beroepen op hun speciale bevoegdheid je erf te betreden (artikel 96 Wetboek van Strafvordering). Wanneer sprake is van heterdaad kan trouwens iedereen je tuin betreden om de dader aan te houden (artikel 55 Wetboek van Strafvordering).

Maar je woonhuis betreden zonder jouw toestemming is altijd verboden, behalve voor politie met toestemming van de officier van justitie