Hoe verleiden we jongeren tot veilig rijgedrag?

Jonge automobilisten van 18 tot 24 zijn vijf keer zo vaak betrokken bij een (dodelijk) ongeluk dan andere automobilisten. Veel ongevallen zijn te voorkomen door het gedrag van deze bestuurders te beïnvloeden. Het meest effectief is een combinatie van verschillende preventiestrategieën, zoals omgevingsfactoren, regelgeving en educatie. Een succesvolle workshop hierover uit Noorwegen is nu ook beschikbaar in Nederland.   

Door: VeiligheidNL

Jonge automobilisten vormen een risicogroep in het verkeer. Zij komen bijvoorbeeld relatief vaak met letsel terecht op de spoedeisende hulp. Cijfers uit het Letsel Informatie Systeem (LIS) van VeiligheidNL laten dit zien: van alle inzittenden die in 2018 na een ongeval terecht kwamen op de spoedeisende hulp, was een op de vijf tussen 18 en 24 jaar. Onderzoek van SWOV (2016) laat zien dat jonge automobilisten per afgelegde afstand vijf keer zo vaak betrokken zijn bij een ongeluk als automobilisten in de leeftijd van 30 – 59 jaar. Jonge mannen zelfs tien keer zo vaak.

Wat valt op?

Bij ongevallen met jonge automobilisten gaat het vaker dan gemiddeld om:  

• eenzijdige ongevallen, zoals uit de bocht vliegen, slippen, te water raken of over de kop slaan. 
• auto-ongevallen in de avonden en weekenden. 
• jonge automobilisten hebben vaker en meer passagiers in de auto te vervoeren dan oudere bestuurders.

Ook persoonlijke kenmerken zijn van invloed. Jonge automobilisten die hoog scoren op het persoonlijkheidskenmerk ‘sensatie zoeken’ hebben een grotere kans om een ongeval te krijgen. Dat geldt onder andere ook voor jonge automobilisten uit arbeidersgezinnen of gezinnen met een lage sociaaleconomische status en jonge automobilisten met een slechte relatie met hun ouders of andere volwassenen.

Risicogedrag

Jonge bestuurders vertonen vaker risicogedrag, zoals te hard rijden, rijden onder invloed, rijden zonder veiligheidsgordel, oververmoeidheid en (handsfree) bellen achter het stuur. De hersenen van jongeren zijn nog volop in ontwikkeling. Zij zijn daardoor gemiddeld genomen minder goed in staat om impulsen te beheersen. Tegelijkertijd zijn zij extra gevoelig voor beloningen, zoals goedkeuring van vrienden tijdens risicovol rijgedrag. Groepsdruk kan risicovol rijgedrag stimuleren en passagiers kunnen een bestuurder afleiden. Maar passagiers kunnen ook een positieve invloed hebben op rijgedrag. Jonge automobilisten laten vaak veiliger rijgedrag zien als er kinderen of oudere passagiers meerijden. Hun aanwezigheid lokt voorbeeldgedrag uit of versterkt het verantwoordelijkheidsgevoel.

Preventiestrategieën door gedragsbeïnvloeding 

Veilig rijgedrag stimuleren lukt onder jonge automobilisten alleen via gedragsbeïnvloeding. Maar welke interventie leent zich daarvoor? We weten dat het effect groter is als interventie niet eenmalig maar herhaaldelijk/aanvullend worden aangeboden. En het is belangrijk om bij deze jonge doelgroep een interventie aan te bieden die aansluit bij hun (dynamische) leefwereld en ze voldoende keuzevrijheid biedt. Maar het allerbelangrijkste is dat een interventie inspeelt op verschillende aspecten die een rol spelen bij het rijgedrag onder jongeren.

Maar hoe doe je dat, inspelen op ‘verschillende aspecten van gedrag’? Een combinatie van preventiestrategieën heeft het meeste effect:  

Voorlichting en educatie  

Het meest doelgerichte middel om risicogedrag en zelfoverschatting te verminderen is voorlichting en educatie aan jonge automobilisten. Daarbij komen sociale normen, rolmodellen en groepsdruk aan de orde. Sinds kort is een interventie beschikbaar die hierop gericht is: Stand up for your ride. De workshop is in 2001 in Noorwegen ontwikkeld en heeft daar onder de naam Si ifra! effectief. VeiligheidNL is de Nederlandse licentiehouder van de workshop.

Stand up for your ride is een workshop voor jongeren (18 tot 24 jaar) over de sociale norm voor risicovol rijgedrag. De workshop duurt anderhalf uur en is bedoeld voor groepen van 40 tot 60 jongeren. De focus ligt op de verantwoordelijkheid van bestuurders én hun passagiers om veilig thuis te komen. Tijdens de workshop leren jongeren hoe ze elkaar en anderen aanspreken op risicovol rijgedrag. De verantwoordelijkheid van een veilige thuiskomst wordt zowel bij de bestuurder als de passagier neergelegd.

Fysieke omgeving   

Aanpassingen in de fysieke omgeving kunnen helpen om risicogedrag tegen te gaan. Het is niet mogelijk om maatregelen te nemen die alleen op jonge automobilisten zijn gericht. Iedereen rijdt immers over dezelfde weg. Maar het is wel mogelijk om maatregelen te nemen die zich richten op risicogedrag dat veel voorkomt onder jonge automobilisten. Vooral te hard rijden leent zich voor een aanpak met fysieke maatregelen, zoals rotondes, drempels en wegversmallingen.

Sociale omgeving   

Misschien nog belangrijker is de sociale omgeving. De invloed van de sociale omgeving op jonge automobilisten is groot en kan het risicogedrag verminderen. Het helpt bijvoorbeeld als vrienden of rolmodellen zich uitspreken over het dragen van autogordels, het rijden onder invloed van alcohol of drugs of het gebruik van de mobiele telefoon achter het stuur. 

Regelgeving en handhaving   

Naast de verkeersregels die voor iedereen gelden, heeft de overheid ook regels ingevoerd die specifiek gericht zijn op jonge automobilisten. Voorbeelden zijn het puntenrijbewijs en de lagere toegestane limiet van alcohol (0,2 in plaats van 0,5 promille). Daarnaast is er 2toDrive: een initiatief voor begeleid rijden voor jongeren van 17 jaar. Met 2toDrive kunnen jongeren vervroegd hun rijbewijs halen en onder begeleiding van een coach rijervaring opdoen. Zo maakt 2toDrive slim gebruik van twee verschillende strategieën: regelgeving en betrokkenheid van de sociale omgeving.

Bekijk de uitgebreide infographic van de jonge automobilisten en meer informatie over deze risicogroep