Vergelijking van internationale benaderingen voor rijbewijskeuringen bij senioren

Met de vergrijzing van de bevolking neemt het aantal oudere automobilisten toe. Dit brengt mogelijk uitdagingen met zich mee op het gebied van verkeersveiligheid en mobiliteit. In Nederland moeten bestuurders vanaf 75 jaar een rijbewijskeuring ondergaan om hun rijbewijs te verlengen. Hoe gaan andere landen hiermee om? In deze blog vergelijken we de internationale benaderingen van rijbewijskeuringen voor senioren en analyseren we wat Nederland hiervan misschien kan leren.

Nederland: rijbewijskeuring bij verlengen rijbewijs 75 jaar

In Nederland zijn automobilisten verplicht om bij het bereiken van de leeftijd van 75 jaar een rijbewijskeuring te ondergaan bij het verlengen van hun rijbewijs. Het verlengen rijbewijs 75 jaar proces omvat de volgende stappen:

• Het invullen van een Gezondheidsverklaring bij het CBR.
• Een medische keuring door een arts.
• Mogelijke aanvullende onderzoeken door specialisten bij gezondheidsproblemen.
• Een beoordeling door het CBR op basis van de medische gegevens.

Deze procedure is bedoeld om de verkeersveiligheid te waarborgen, terwijl senioren zo lang mogelijk mobiel blijven.

België: geen verplichte rijbewijskeuring, maar strengere sancties

In België is er geen verplichte medische keuring voor het verlengen van het rijbewijs op 75-jarige leeftijd. Het beleid is meer gebaseerd op zelfregulering en verantwoordelijkheid van de bestuurder. Echter, bij ernstige medische aandoeningen kan een arts melden dat een herkeuring nodig is. Daarnaast kunnen politiecontroles of familieleden twijfels uiten over de rijvaardigheid van een oudere bestuurder, wat kan leiden tot een rijgeschiktheidsonderzoek.

Duitsland: geen verplichte rijbewijskeuring, maar sterk advies

Duitsland hanteert een vergelijkbare benadering als België. Er is geen verplichte rijbewijskeuring voor senioren, maar het wordt sterk aanbevolen om vrijwillige medische tests af te leggen. Daarnaast stimuleren verzekeraars en verkeersorganisaties oudere bestuurders om periodiek hun rijvaardigheid te laten testen. De Duitse overheid vertrouwt grotendeels op de eigen verantwoordelijkheid van bestuurders en hun naasten.

Verenigd Koninkrijk: zelfrapportage en medische meldplicht

In het Verenigd Koninkrijk moeten bestuurders vanaf 70 jaar hun rijbewijs elke drie jaar verlengen. Hierbij is een medische zelfverklaring verplicht, maar er is geen standaard rijbewijskeuring. Wel geldt een strenge meldplicht: als een bestuurder een medische aandoening heeft die de rijvaardigheid kan beïnvloeden, moet dit bij de DVLA (Driver and Vehicle Licensing Agency) worden aangegeven. Zo nodig kan een specialistisch onderzoek volgen.

Zweden: rijbewijskeuring vanaf 45 jaar in bepaalde categorieën

In Zweden gelden rijbewijskeuringen alleen voor specifieke rijbewijscategorieën, zoals beroepschauffeurs en bestuurders van zware voertuigen. Voor personen met een gewoon rijbewijs is er geen vaste leeftijd waarop een medische keuring verplicht wordt gesteld. Wel zijn artsen verplicht om rijgeschiktheid te melden als er twijfels ontstaan over de gezondheid van een bestuurder.

Denemarken: afschaffing van verplichte rijbewijskeuringen voor ouderen

In 2017 heeft Denemarken de verplichte medische keuringen voor bestuurders vanaf 75 jaar afgeschaft. De Deense minister van Transport beschouwde deze keuringen als leeftijdsdiscriminatie en benadrukte dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat ouderen een groter gevaar op de weg vormen dan jongere bestuurders. Oudere bestuurders houden zich vaak beter aan snelheidsbeperkingen en nemen minder risico's. In plaats van verplichte keuringen wordt nu vertrouwd op de eigen verantwoordelijkheid van bestuurders en hun artsen om rijgeschiktheid te beoordelen.

Spanje: strengere medische evaluaties voor 65-plussers

In oktober 2024 heeft Spanje strengere medische evaluaties ingevoerd voor bestuurders ouder dan 65 jaar. Deze maatregelen zijn bedoeld om de verkeersveiligheid te vergroten. De evaluaties richten zich op visuele gezondheid, auditieve vaardigheden en cognitieve functies. Afhankelijk van de resultaten kunnen beperkingen worden opgelegd, zoals een maximumsnelheid of restricties op bepaalde tijden of gebieden.

Verenigde Staten: grote verschillen per staat in rijbewijskeuringen

In de Verenigde Staten is het rijbewijsbeleid gedecentraliseerd en verschilt het per staat. Sommige staten, zoals Illinois en New Hampshire, eisen een rijvaardigheidstest vanaf 75 jaar. Andere staten, zoals Florida, hebben een verplicht oogonderzoek bij het verlengen van het rijbewijs vanaf 80 jaar. In sommige staten is er helemaal geen leeftijdsgebonden keuring.

Japan: streng rijbewijskeuringssysteem voor senioren

Japan hanteert een van de strengste systemen wereldwijd. Bestuurders vanaf 75 jaar moeten bij het verlengen van hun rijbewijs een cognitieve test ondergaan. Indien er tekenen van dementie worden vastgesteld, kan een aanvullende medische keuring of een rijvaardigheidstest volgen. De Japanse overheid stimuleert daarnaast vrijwillige inlevering van het rijbewijs bij senioren die twijfelen over hun rijgeschiktheid.

Wat kan Nederland leren van andere landen over rijbewijskeuringen?

Op basis van deze internationale vergelijking kunnen enkele lessen worden getrokken voor het Nederlandse systeem:

• Zelfrapportage en meldplicht: systemen zoals in het VK, waar bestuurders verplicht medische aandoeningen moeten melden, kunnen helpen om gerichter keuringen in te zetten.
• Vrijwillige rijvaardigheidstests: Duitsland en België zetten in op vrijwillige tests. Dit kan een waardevolle aanvulling zijn op het huidige systeem, door senioren te stimuleren om zelf hun rijgeschiktheid te laten beoordelen.
• Cognitieve tests bij ouderen: het Japanse model met cognitieve screening kan mogelijk bijdragen aan een effectievere beoordeling van rijgeschiktheid bij senioren met beginnende cognitieve achteruitgang.
• Differentiatie op basis van risicofactoren: de VS en Zweden passen keuringen selectief toe op basis van beroepscategorie of medische indicatoren. Dit zou ook in Nederland onderzocht kunnen worden.
• Flexibele en gedifferentieerde benaderingen: de recente wijzigingen in Spanje en Denemarken tonen aan dat een flexibele aanpak, afgestemd op individuele behoeften en verkeersveiligheidsstatistieken, een effectieve strategie kan zijn.

Nederland hanteert een gestructureerd systeem voor de rijbewijskeuring en het verlengen van het rijbewijs vanaf 75 jaar, maar er zijn alternatieve benaderingen die de efficiëntie en effectiviteit kunnen verbeteren. Door elementen uit andere landen te overwegen, kan Nederland werken aan een evenwichtige aanpak die verkeersveiligheid waarborgt zonder onnodige drempels voor senioren te creëren. Dit is een belangrijk aandachtspunt voor verkeerskundigen en beleidsmakers die verantwoordelijk zijn voor een veilig en inclusief mobiliteitsbeleid.