Ik zie, ik zie wat jij niet ziet

Uit onderzoek blijkt dat mensen zelfs grote, veelvuldig herhaalde en zelfs verwachte veranderingen niet altijd waarnemen. Dit fenomeen wordt ‘change blindness’ genoemd. Tegelijkertijd vinden in het verkeer veel veranderingen plaats, waaronder in het verkeersmanagement waar met zo actueel mogelijke informatie wordt gecommuniceerd met de weggebruiker.

Een verkennende praktijkmeting op een 6,3 km lang traject liet zien dat weggebruikers hun snelheid niet direct aanpassen na verhoging van een dynamische snelheidslimiet. Weggebruikers die op het traject reden tijdens een limietverhoging, bleken aan het eind van het traject gemiddeld even snel te rijden als weggebruikers die er voorafgaand aan de limietverhoging reden. Pas wanneer weggebruikers alleen de hogere snelheidslimiet tegenkwamen, nam de gemiddelde snelheid toe.

Geïnspireerd op eerdere studies is in een rijsimulatorstudie het rijgedrag van 24 weggebruikers succesvol ‘geautomatiseerd’ door hen in 20 ritten, verdeeld over vijf dagen, bekend te maken met een 20,9 km lange route. In de 19e rit werd de snelheidslimiet op enkele, goed waarneembare matrixborden verhoogd. In rit 20 waren alle snelheidslimieten weggehaald en moesten de weggebruikers rijden volgens de in rit 19 geldende limiet.

Alle bestuurders gaven vooraf aan snelheidslimieten zeer belangrijk te vinden. Desondanks was slechts 37,5 procent (n=9) zich – desgevraagd - bewust van de snelheidsverhoging. Ook mensen die klaagden over de lage limiet zagen de limietverhoging niet. Gevraagd naar hun verwachtingen, gaven negen deelnemers aan dat zij verwachtten dat de dynamische snelheidslimieten konden veranderen; slechts vijf van hen hebben de verandering daadwerkelijk gezien.

Zelfs het hebben van de juiste verwachting leidt dus nog niet noodzakelijkerwijs tot een juiste waarneming. Ondanks de goed zichtbare dynamische snelheidslimieten, bleek het moeilijk om veranderingen erin waar te nemen op een bekende route. Op www.verkeerskunde.nl/dossier vindt u dit artikel inclusief referenties

Ilse M. Harms, promovenda aan de Rijksuniversiteit Groningen, senior adviseur bij Rijkswaterstaat  

 
Auteur: Margriet Verhoog