Reis door de Wereld: Shared Space in Busan, Zuid Korea

20 jaar werken aan Shared Space, het concept van Hans Monderman voor inrichting van de openbare (verkeers-)ruimte. Met het team van het Kennniscentrum Shared Space vertel ik het verhaal: wij geloven dat het concept bijdraagt aan een humanere omgeving voor iedereen in de openbare ruimte.

Door Pieter de Haan

Maar geloof is en blijft geloof en weten is meten. Daarom is onderzoek nodig, evenals ruime verbreiding van het concept, om goed te kunnen evalueren én om verschillen te leren kennen tussen de toepassingen in dorpen en steden, tussen veel en weinig verkeer en de mate van inclusiviteit. Ook willen we weten of het concept cultuurvrij is, veiliger, duurzamer en aantoonbaar leidt tot een meer gewaardeerde omgeving.

Belangstelling voor het concept is er genoeg, zowel nationaal als internationaal. Het verbaast ons hoeveel deskundigen en media uit landen van bijna alle continenten willen weten hoe het er in werkelijkheid uitziet en voelt. Dat laatste blijkt vooral een ervaring die je niet in woorden of beelden overbrengt, want het gaat altijd om een subjectief gevoel van veiligheid. Het zoeken naar zo’n gevoel leidt in Shared-Spacegebieden tot contact zoeken met andere weggebruikers. Immers, verkeerslichten, lijnen en borden ontbreken meestal of grotendeels.

4,5 miljoen mensen
Vandaag vertrek ik naar Busan in het uiterste zuiden van Zuid-Korea, de op één na grootste stad met ruim 4,5 miljoen inwoners. Hier wordt het internationale voetgangersseminar Walkable & Safe City gehouden, georganiseerd door het ministerie van transport en een groot architectenbureau. Het mooie van het Shared-Space-concept is dat het zich richt op álle weggebruikers en stelt dat zij allen dezelfde rechten moeten hebben in die openbare ruimte.

Hoewel we al vaker contact met Koreanen hadden tijdens bezoeken aan ons, presenteren we nu voor de eerste keer bij hen ter plaatse. De meeste Europese landen zijn wel al bezocht, hoewel de belangstelling voor Shared Space daar ook niet taant. Tot ons genoegen zien we zelfs dat het concept meer en meer zelfstandig door gemeenten en steden wordt toegepast. Moeilijk is het ook niet, het zit vooral in een andere wijze van denken over de openbare ruimte. Met name in oudere steden waar de ruimte beperkt is, komt men vaak zelf al tot de conclusie dat het de beste oplossing is om de ruimte te delen.

Ondergronds
Op weg naar Busan dus. Het centrale plein heeft vijf wegen die erop uit komen, waarbij elke rijbaan vijf rijstroken telt. Naast de vele auto’s zijn er geen voetgangers te bekennen. Een ouderwetse ‘krul’ als openbaar toilet, lijkt volledig onbereikbaar op een stukje schaamgroen. Waar zijn alle mensen? Ondergronds! Tientallen winkelstraten over kilometers lengte die tevens de ingangen van de metro zijn. Maar is dit menselijk? Is dit een humane openbare ruimte?

Vogel
Bovengronds was mijn beste ervaring een agent die hopeloos het verkeer op dat plein trachtte te beïnvloeden door met zijn fluitje een zenuwachtig concert te geven. Geen automobilist leek er zich iets van aan te trekken. Hij kon ze ook niet bereiken, bijna alle auto’s hebben getinte ramen, ook aan de voorkant, waardoor automobilisten volledig afgesloten zijn. Het enige contact dat de agent had was met een vogel in de bomen. Die repeteerde elk geluid van de politiefluit op een perfecte manier. Het leek er zelfs op dat de agent de vogel repeteerde.

Verdere observaties in deze stad zijn voetgangers die op zebra’s ‘wild’ lijken waar je op mag jagen. Tijdens het seminar bleek zelfs dat Korea het hoogste aantal fatale ongevallen met voetgangers heeft. Waarbij iemand opmerkte: ‘Het zijn zeker niet andere voetgangers geweest die hen doodreden’. Overigens zien voetgangers de zebra’s zelf ook slechts als suggestie en zijn de trottoirs vaak ook onbegaanbaar door gestalde troep en auto’s. Echt levensgevaarlijk lijken de scooters en motoren die schijnbaar overal mogen komen en zich al laverend door hele meutes voetgangers wurmen en dat vaak zeker niet langzaam. Daarmee komt de verkeerssituatie ook hier al aardig in de richting van Shared Space, voor zover je het een free-for-all-situatie wil noemen.

Toch bleek op het seminar voor deze stad, en naar ik hoorde ook voor Seoul, een hoog ambitieniveau. Shared Space is weliswaar een ideale en veilige situatie waar velen graag naar toe willen, maar toch nog ver weg lijkt met de vraag hoe dat te realiseren. Mijn weerwoord was dat ik wel kansen zie als je bijvoorbeeld in de kleine straatjes ziet hoe automobilisten en ook taxi’s zich in ieder geval al wel gedragen en stapvoets rijden.

Walk21 Seoul
Het seminar zelf was tamelijk formeel met veel plichtplegingen, hier en daar op de foto en reportages van lokale media. In september organiseert Seoul de Walk21-conferentie waarvoor ook Busan extra wil inzetten op het verbeteren van de veiligheid voor voetgangers. Wie weet gaan de auto’s hier nog eens ondergronds en kunnen de mensen weer bovengronds genieten van weer en wind, van zon en frisse lucht en zingt de vogel er weer zijn eigen lied.

Bekijk hier de video van het centrale plein in Busan.