Blog: hoe onze focus op de auto het nieuws kleurt

“Steeds meer ouderen komen om bij fietsongeluk: Senioren zijn onwennig op de e-bike”, kopte de NOS 28 juli jl. Na uitgelegd te hebben hoe dit zo komt (de kop verraadt al een hoop) stelt de verslagever in kwestie dat het jaarlijks aantal fietsdoden al 20 jaar zo rond de 200 ligt terwijl (‘opmerkelijk’ volgens het artikel) het aantal doden in het autoverkeer in deze periode juist flink is gedaald (van 587 naar 237). Om het stuk te eindigen met de statistiek dat vorig jaar per miljard gereden kilometers in de auto 1,6 dodelijke slachtoffers vielen tegenover 11 op de fiets, met de conclusie dat de auto dus relatief véél veiliger is dan de fiets. Opmerkelijk. Volgens mij. Een veelzeggend voorbeeld van hoe onze focus op de auto als middelpunt van mobiliteit en keuzes in statistiek het (NOS) nieuws kleurt.

Door David Gelauff

In alle openheid (en ter indekking) eerst wat over mezelf: Wat ik hier schrijf doe ik op persoonlijke titel en reflecteert mijn persoonlijke politieke en maatschappelijke en onvermijdelijk ook mijn professionele voorkeuren. Dit weerhoudt mij er niet van volledig achter hetgeen ik hier schrijf te staan. In het dagelijks leven ben ik Programmamanager Fiets van de gemeente Amsterdam. Ik ben geen verkeerskundige, maar vanuit mijn expertise (het leiden van projecten en programma’s, liefst op gebied stedelijke mobiliteit en fysieke leefomgeving) inmiddels op z’n minst een goed ingevoerde leek op het onderwerp.

Expert of niet, de lacunes in dit soort berichtgeving en achterliggende uitgangspunten zijn evident. De keuze voor benadering en conclusies zijn bepalend voor de oplossingen die worden gezocht. Mijn grootste inzicht én verbazing is uiteindelijk hoe vanzelfsprekend het redeneren vanuit de auto iedere keer weer blijkt. Onder experts, onder beleidsmakers, onder bestuurders. ‘Auto relatief veel veiliger dan fiets’ of ‘Auto al decennialang grootste doder en leedveroorzaker in verkeer’? Dat maakt nogal wat uit. Ik schreef een post op LinkedIn met deze invalshoek en dat leidde al snel tot discussie. Iemand schreef dat mijn insteek niet klopte omdat het artikel nu juist ging over toename van (dodelijke) ongelukken op de fiets die niet op conto van de auto geschreven konden worden. Dat laatste klopt. Maar de NOS eindigde toch met de conclusie dat de auto veel veiliger is dan de fiets. En volgens mij is mijn insteek daarom juist te rechtvaardigen.

Ik schreef ook het aantal verkeersdoden per afgelegde kilometer een heel rare en slechte maatstaf te vinden. In de reacties werd uitgelegd waarom dit een veel voorkomende maatstaf is voor verkeersveiligheid. Ik ben zelf van mening dat aantal ongevallen per tijdseenheid doorgebracht in auto of fiets een betere vergelijking geeft van daadwerkelijk risico. Zeker omdat de conclusie die de NOS trekt er toe zou kunnen leiden dat mensen toch liever de auto gaan pakken, en dat lijkt me alles behalve wenselijk. Het argument: “Maar dan (bij ongevallen/doden per gereisd uur als maatstaf) wordt fietsen in de statistieken een stuk veiliger en dit kan ten koste gaan van investeringen in de fietsveiligheid” snijdt, eerlijk toegegeven, zeker zoveel hout. Laten we het er maar op houden dat ik het niet langer per sé een slechte, maar toch curieuze maatstaf vindt.

Maar alle inhoudelijke discussie ten spijt, de berichtgeving, en de gekozen maatstaf, gaan vooral volledig voorbij aan het feit dat de auto de oorzaak is van het leeuwendeel van alle doden in het verkeer. In de auto, te voet én op de fiets. Dit is een mooi voorbeeld van wat Thalia Verkade en Marco Te Brömmelstroet betogen in het onlangs uitgekomen boek ‘Het recht van de snelste. Hoe ons verkeer steeds asocialer werd’. Hoe de auto en snel en efficiënt doorstromen geleidelijk aan zo centraal zijn komen te staan in verkeerskundige en bestuurlijke besluitvorming dat de belangrijkste vragen te weinig worden gesteld: Hoe wil je stad inrichten? En voor wie? Zo sterk dat zelfs het denken over veiligheid voor voetganger en fiets een afgeleide is van het primaat van de auto.

Hoe je stad (en land) inricht is nu vooral het terrein van experts. En daarvan gaan er nog heel veel, vaak zonder zich hier ten volle van bewust te zijn, en vaak redelijk klakkeloos, uit van efficiency- en rendementsdenken. Net als bij de modellen en richtlijnen die ze hanteren. Van sneller en efficiënter en meer en beter (waarbij beter vaak weer onbewust wordt omschreven in termen van sneller en meer). Ik deel de overtuiging met de schrijvers van het boek dat dit weer veel meer een politieke keuze zou moeten. En eentje die, niet alleen op dit terrein, al decennia lang te weinig wordt gemaakt.

Masterclass Marco te Brömmelstroet

Professor Marco te Brömmelstroet verdiept zich al langere tijd in ‘anders denken’. En verzorgt nu, in aansluiting op zijn recente boek Het recht van de snelste dat hij schreef met Thalia Verkade van De Correspondent, voor u een online-Masterclass. Tijdens deze cursus zet hij u aan tot anders denken ongemakkelijk misschien, confronterend wellicht. Maar zeker interessant en belangrijk. Zodat u uw werk met andere ogen kunt bekijken, nieuwe vragen kunt stellen en soms tot andere uitwerkingen kunt komen. Of zoals uw docent zegt: ‘Leer frustratie te herkennen en te benoemen. Je moet daar geen angst voor hebben. Ik ben ook niet bang.’
Lees hier meer.