Waterwereld wordt kleurrijker en complexer

 ‘We moeten beseffen dat de natuur soms sterker is dan het menselijk vernuft’ 

Theo van de Gazelle, plaatsvervangend directeur-generaal van Rijkswaterstaat

‘Er zijn veel parallellen tussen water en verkeer. Zo spreken we bij water ook over de keten en watermanagement’, vergelijkt Theo van de Gazelle, plaatsvervangend directeur-generaal van Rijkswaterstaat. ‘En in het waterbeheer draait het net zo goed om veiligheid en doorstroming.’

Rijkswaterstaat beheert 3000 kilometer snelweg; 5 van de 25 waterschappen (in Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Holland) beheren 7000 kilometer onderliggende wegen, vooral 60 km-zones. Dit artikel gaat nu eens niet over verkeer, maar over watertrends.

De waterwereld wordt steeds kleurrijker. Blauw en groen zoeken elkaar op: water en natuur. Van de Gazelle: ‘Je kunt een dijk verleggen of een uiterwaard uitgraven. Per geval proberen we betere oplossingen voor het geheel te verzinnen. Wat past het best bij het gebied? Wat voor ruimte is er? En kunnen we het combineren met natuurontwikkeling?’ Ook blauw en rood lopen vaker in elkaar over: water en bebouwing. Denk aan de teruglegging van de Waaldijk bij Nijmegen, waardoor een nevengeul ontstaat langs een nieuw stuk stad. ‘We moeten burgers en belangengroepen eerder betrekken, zodat we dat soort ideeën kunnen gebruiken.’

We hebben elkaar nodig

Het meer gezamenlijk optrekken van Rijkswaterstaat (waterkeringen, grote rivieren, winterbedden), waterschappen (rivierdijken, waterpeil, waterzuivering), waterleidingbedrijven (drinkwater), provincies (toezicht op waterschappen) en gemeenten (riolen) vloeit voort uit het Bestuursakkoord Water van 2011. Het streven is een doelmatiger waterbeheer: hogere kwaliteit tegen lagere kosten. De hele waterketen kost de belastingbetaler nu bijna 7 miljard euro per jaar. In 2020 moet dat 750 miljoen euro of ruim 10 procent minder zijn.

‘In een ver verleden was ieder voor zich aan het werk’, schetst Van de Gazelle. ‘Vraagstukken worden complexer, middelen schaarser en de samenleving vraagt betere producten en diensten. Dan is het zaak de samenwerking te zoeken. De burger of watergebruiker is geïnteresseerd in de prestaties van het geheel, niet in het stukje van de een of de ander. Samen leveren we aan de samenleving. Een weggebruiker is ook niet geïnteresseerd in alleen hoofdwegen of onderliggende wegen. We worden uitgedaagd de hele waterketen efficiënter en slimmer te organiseren. De leiding van zowel Rijkswaterstaat als de waterschappen maakt zich daar persoonlijk sterk voor en helpt onze mensen de opgaven rond veiligheid en zoet water voor elkaar te krijgen. En op het gebied van ruimtelijke ordening willen we ook nadrukkelijker samenwerken met gemeenten en provincies. We hebben elkaar gewoon nodig.’

Naast bezuinigingen zijn er investeringen. In september valt het besluit over het Deltaprogramma: betere bescherming tegen overstromingen én voldoende zoet water. Soms vallen zaken mooi samen. Neem de zwakke schakel in de zeewering bij Katwijk. Die wordt nu versterkt met een dijk onder de duinen met daarnaast een ondergrondse parkeergarage.

Waterschapsbestel koesteren

In het OESO-rapport ‘Water Governance in the Netherlands: Fit for the future?’ van maart staat dat Nederland z’n waterzaakjes op orde heeft. ‘Het buitenland komt voortdurend kijken hoe wij het georganiseerd hebben’, illustreert Van de Gazelle. ‘Ons waterschapsbestel moeten we koesteren.’ Minister Schultz van Infrastructuur en Milieu heeft zich nu duidelijk uitgesproken: ‘De bevindingen van de OESO geven geen aanleiding om bestuurlijke of organisatorische veranderingen in het waterbeheer te bepleiten.’ In het Regeerakkoord stond nog dat de 24 waterschappen opgaan in de 5 landsdelen, de beoogde opvolgers van de 12 provincies.

‘Het OESO-rapport geeft ook twee signalen’, vervolgt Van de Gazelle. ‘Ten eerste moeten wij als waterbeheerders meer bewustwording kweken voor de kwetsbaarheid van ons land. Burgers moeten beseffen dat de natuur soms sterker is dan het menselijk vernuft. En ten tweede: waar bouwen we woonwijken en waar niet? Liggen wijken in Gouda en Nieuwerkerk aan den IJssel op het laagste punt van Nederland achteraf gezien wel op een handige plek? We moeten dus beter gaan letten op waterconsequenties van onze ruimtelijke beslissingen.’

Naar waterautoriteiten?

De trend gaat richting all-in-one waterschappen of waterautoriteiten: overheidsorganisaties die de hele cyclus van drinkwater tot waterzuivering doen. ‘Een mooi begin is Waternet van waterschap Amstel Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam. Ook zie je sommige gemeenten het waterschap vragen het groenbeheer in het buitengebied te verzorgen.’

Bij vragen over de weg kunnen mensen Rijkswaterstaat bellen. Zo’n mogelijkheid komt er straks ook voor vragen over water. Van de Gazelle: ‘Binnen het netwerk Water Ontmoet Water, waarvan ik voorzitter ben, hebben we afgesproken dat we een Landelijk Waterloket gaan vormen: één ingang voor de burger voor vragen over water.’ Het loket bestaat uit een telefonisch meldpunt voor urgente klachten en melding én een website die burgers doorverwijst naar de juiste ‘waterpartij’.

 
Auteur: Margriet Verhoog