Oude waterkennis lekt weg en nieuwe wast aan

 ‘In een ziekenhuis voel je je ook niet senang als je wordt geopereerd door een historicus’ 

  

Bas Jonkman, hoogleraar integrale waterbouwkunde TU

De generatie van de Deltawerken neemt nu afscheid. Mensen met bestuurskunde of ruimtelijke studies als achtergronden mengen zich in het debat over water. Bas Jonkman, hoogleraar integrale waterbouwkunde aan de Technische Universiteit Delft: ‘Technische kennis op de juiste plek wordt een uitdaging.’

Er lekt oude kennis weg, maar Jonkman ziet ook nieuwe aanwas: veel studenten studeren af op waterbouw. ‘Bij de waterschappen speelt hetzelfde als bij Rijkswaterstaat: een flink deel van de mensen gaat met pensioen. Iets uitrekenen of ontwerpen wordt buiten de deur gedaan. Om dijken goed te kunnen beheren, moet je ook zelf een sommetje of ontwerp kunnen maken. Anders kun je dat adviesbureau niet goed aansturen. Om een goede rijinstructeur te zijn, moet je zelf ook goed kunnen autorijden.’

Jonkman was adviseur waterbouw en waterveiligheid bij Royal Haskoning. Voor dat bureau deed hij ook projecten in het Midden- en Verre Oosten. Voor die tijd werkte hij bij Rijkswaterstaat als adviseur waterkeringen. Zo stond hij New Orleans met raad en daad bij na de overstroming als gevolg van de orkaan Katrina.

Veel dijken niet door apk

‘Dé les van New Orleans is dat dijken ook kapot kunnen gaan als het water nog niet tot aan de kruin van de dijk staat. Daar worden we in Nederland ook bangig voor: de dijken zijn wel hoog genoeg, maar zijn ze ook sterk genoeg? Het ministerie van IenM doet elke zes jaar een apk-keuring van de dijken: 1225 kilometer – bijna een derde – voldoet niet aan de normen. Door nieuwe meettechnieken en risicobeoordelingen komen we erachter dat misschien wel meer dijken gevoelig zijn voor technisch falen.’

Wat kun je doen aan dijken die van binnenuit wegspoelen door toedoen van grondwaterstromen? Jonkman: ‘Je kunt zwakkere dijken breder en zwaarder maken. Dat is lastig in stedelijk gebied. Je kunt woonwijken niet zomaar opzij schuiven. En je kunt schermen in de dijken zetten: damwanden waar het water niet doorheen kan. Dat is duur.’

Met natuur: twee keer zo duur

Vóór de crisis stroomden waterbouwkundig ingenieurs massaal uit naar banken en adviesbureaus: voor meer geld. ‘Hun plekken werden opgevuld door mensen met een aanverwante achtergronden als planologie en fysische geografie. Die werden de dijkontwerpers. In een ziekenhuis zou je je ook niet senang voelen als je geopereerd werd door een historicus. Door de veranderde arbeidsmarkt blijven techneuten nu weer meer in hun vakgebied. Het werk van waterbouwkundige is niet alleen techniek, maar ook ruimte, omgeving en milieu. Ook ingenieurs moeten veranderen. De tijd dat ze een streep op de kaart trokken en de rest van de wereld moest wijken, is voorbij. Je moet realistisch blijven: in een dichtbevolkt land zijn er bijna geen oplossingen waarmee iedereen tevreden is. We kiezen vaak de minst kwade.’

‘Bouwen met de natuur is interessant. Maar waar helpt het, hoeveel helpt het en is het efficiënt? In Nederland zijn we bereid meer te betalen voor natuurlijker en ruimtelijker oplossingen. Zo is het programma Ruimte voor de Rivier twee keer zo duur als sterkere dijken. Daarom komen technische oplossingen nu ook weer meer in beeld.’

Meerlaagse veiligheid

Bij waterveiligheid gaat dé discussie over meerlaagse veiligheid: preventie, ruimtelijke maatregelen en rampenbeheersing. Jonkman: ‘Voor het grootste deel van Nederland is preventie het efficiëntst. Je kunt beter 10 miljoen euro in een dijk investeren dan 100 miljoen om elk huis daarachter op een terp te zetten. Het is onverstandig de ruimtelijke ordening aan te passen met steden op palen en verhoogde wegen: te kostbaar voor iets wat weinig voorkomt. Investeringen in reddingsboten en helikopters zijn ook niet effectief. En informatie aan de bevolking is een dilemma. Je moet bij wijze van spreken 1000 jaar lang schoolklassen opvoeden, radiospotjes uitzenden en evacuaties oefenen om te zorgen dat iedereen zich op de juiste manier gedraagt als het een keer mis gaat. Om drie miljoen mensen uit Zuid-Holland te evacueren ben je drie dagen bezig. Die tijd heb je niet bij een Noordzeestorm. Ik ben niet tegen evacuatie, oefenen en rampenplannen, maar dat kan onze dijken niet vervangen.’

Of zoals iemand het pleidooi van Jonkman in één tweet samenvatte: ‘We redden het niet met een beetje oefenen. Er is maar één remedie: versterken die dijken, en snel een beetje.’

 
Auteur: Marieke Hut