Check: Is dit mobiliteitsproject inclusief?

Essentieel onderdeel van het ontwerpen van een inclusieve openbare ruimte is het creëren van bewustzijn voor betrokken professionals rondom toegankelijkheid en inclusiviteit, vanaf de start en in alle fasen van een project. Door deze onderwerpen in een vroeg stadium op te pakken, voorkomen we dat er veel tijd en energie in niet-inclusieve maatregelen gaat zitten en, belangrijker nog, werken we aan een inclusieve openbare ruimte.

Met CROW werken we aan de nieuwe Leidraad Toegankelijkheid. Deze heeft als doel om handvatten te bieden voor zowel beleid als uitvoering op het gebied van toegankelijkheid in verkeer en vervoer en de openbare ruimte. In dat kader verzorgden we een inventarisatieronde op straat met een werkgroep, waarin ook personen met een visuele, fysieke of mentale beperking deelnamen. We kwamen al snel op een locatie waar op het gebied van inclusiviteit veel kan worden verbeterd. 

Op een luchtfoto van Cyclomedia zagen we bijvoorbeeld dat er architectonische schuine lijnen over een stationsplein zijn aangebracht. Zulke lijnen kunnen zorgen voor verwarring. De witte geleidelijnen voor gebruikers van de openbare ruimte met een visuele beperking zijn hier namelijk in dezelfde richting aangelegd. Het betekent ook dat mensen die via deze lijnen naar de bussen willen lopen, eerst via een omweg in het station en dan dwars door drukke voetgangersstromen bij de entree naar de bushaltes worden geleid. Vervolgens loopt er een geleidelijn vanuit het treinstation naar het busstation. Vanaf deze geleidelijn is elk busperron aan de hand van een paal met een brailleletter aangegeven. Maar de brailleletter staat op zijn kop(!) en is niet te lezen vanaf de stationskant, waardoor er een gevaarlijke situatie kan ontstaan door de bochtstraal van de vertrekkende bussen. Een voorbeeld van de noodzaak om inclusiviteit in alle projectfases te integreren, van de start tot uitvoering en beheer.

Procesaanpak voor inclusiviteit in projecten

Om inclusiviteit vanaf het begin van elk project te integreren, houden we ons aan een aantal eisen: 

• Creëren van Bewustzijn 
We nemen vanaf de start van een project toegankelijkheid en inclusiviteit mee. Deze onderwerpen zijn ook altijd een onderdeel in de mobiliteitsvisies en -plannen die we opstellen. 

• Niet verkenning ván, maar mét de doelgroep
Mensen hebben de neiging om aannamen te doen. Om ervoor te zorgen dat onze beleidsmaatregelen effectief zijn, betrekken we belanghebbenden via meedenkgroepen (zoals bewoners) en klankbordgroepen (zoals belangenorganisaties) op meerdere momenten in het proces; het liefst inclusief een praktijkbezoek zoals een fietssafari. Deze groepen bieden waardevolle feedback en helpen ons om onze plannen te toetsen en te beoordelen. 

• Beoordelen van de omgeving
Wij voeren grondige audits uit om de toegankelijkheid van de openbare ruimte te beoordelen. Door de bestaande infrastructuur en faciliteiten te analyseren, kunnen we knelpunten identificeren en de nodige verbeteringen vaststellen om een inclusieve omgeving te waarborgen. Als je in de omgeving bent vallen ook seizoensafhankelijke zaken op, zoals bladeren die gladheid veroorzaken of hoogteverschillen verbergen, boomwortels waarover men kan struikelen of paaltjes waardoor bredere fietsen zoals bakfietsen of driewielers geen gebruik kunnen maken van een fietspad. 

• Hulpmiddelen
Als hulpmiddel van deze analyse kan de Inclusieve Beweegvriendelijke Omgeving Scan (Inclusieve BVO Scan[*]) worden gebruikt, die we afgelopen jaar samen met Kenniscentrum Sport en Bewegen hebben ontwikkeld. De Inclusieve BVO Scan is een gesprekstool. Een locatie wordt beoordeeld door met elkaar naar buiten te gaan. Stellingen over routes, locatie en voorzieningen worden beoordeeld en foto’s kunnen worden toegevoegd. Hierdoor wordt inzichtelijk op welke thema’s verbeterpunten liggen en waar deze verbeterpunten liggen. Ga daarna met elkaar in gesprek over wat je is opgevallen. Bijvoorbeeld met beleidsmakers, gebruikers van de ruimte en beheerders. Waar liggen kansen? Wat kan beter? Wat is de situatie bij andere weersomstandigheden? Speel in op de wensen en behoeften van (potentiële) gebruikers. Heb daarbij ook speciale aandacht voor de aansluiting van openbare ruimtes die door verschillende organisaties worden beheerd. Sluiten de routes voor alle doelgroepen in de verschillende gebieden goed op elkaar aan?

• Inclusief ontwerpen
Nadat is bepaald wat verbeterd kan worden op de locatie, moet hier ook naar worden gehandeld. Ontwerpers moeten voldoen aan technische eisen en rekening houden met verschillende belangen zoals bijvoorbeeld klimaatadaptief en circulair ontwerpen. Sweco heeft ook samen met Kenniscentrum Sport en Bewegen een ontwerpchecklist gemaakt waarin ontwerpprincipes uit verschillende bestaande bronnen zijn samengevoegd [*]. Deze checklist geeft ontwerpprincipes voor het ontwerpen en inrichten van een inclusieve beweegvriendelijke openbare ruimte. De checklist is onderverdeeld in verschillende belangrijke componenten: routes (de verbinding tussen locaties), straatmeubilair (objecten zoals zitplekken en informatiebeheer), parken, pleinen, speelplekken, schoolpleinen en sportplekken. In de nieuwe Leidraad Toegankelijkheid van CROW komen ook actuele richtlijnen om te voldoen aan een toegankelijke openbare ruimte met betrekking tot mobiliteit. 

De 6 B’s:

Bij de genoemde audits en checklists gebruiken wij onderstaande criteria als ‘geleidelijn’ om te voldoen aan een inclusieve omgeving volgens de 6B’s: 
1. Beschikbaar: Is het er als mensen het nodig hebben, bijvoorbeeld tijdens openingstijden?
2. Bereikbaar: Kan iedereen er komen, bijvoorbeeld met het openbaar vervoer en is de route niet te lang (onnodig omlopen)?
3. Betreedbaar: Kan iedereen er gemakkelijk naar binnen of buiten, ook als je geentrappen kunt nemen?                                                                                                                                       

4. Bruikbaar: Kunnen mensen er doen wat ze van plan zijn?
5. Begrijpelijk: Vindt iedereen gemakkelijk zijn weg en begrijpt iedereen alle informatie?
6. Betrouwbaar: Voelt iedereen zich veilig en welkom? Blijft de locatie onder diverse omstandigheden betrouwbaar in gebruik?

Investeer nu, bespaar later

Door deze procesaanpak te volgen, besparen we later tijd en geld. De uitdaging is ook om de diversiteit aan verschillende soorten beperkingen die gebruikers kunnen hebben, zo passend mogelijk aan te pakken. Een maatregel die slechthorenden helpt, kan overlast voor de omgeving veroorzaken en voor de ene persoon kan straatmeubilair, zoals reclame- en informatieborden en bloembakken zorgen voor een levendig straatbeeld, terwijl het voor een ander wordt gezien als obstakel of onoverzichtelijk. Hiervoor hebben wij in onze aanpak extra aandacht. Wij geloven dat inclusiviteit in mobiliteitsprojecten niet alleen een verplichting is, maar ook een kans om een comfortabelere openbare ruimte voor iedereen te creëren.