Acceptabele bereikbaarheid: een reizigersperspectief

Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) publiceerde onlangs het rapport ‘Acceptabele bereikbaarheid: een reizigersperspectief’. Hieruit blijkt dat de meeste Nederlanders binnen een - voor hen - acceptabele reistijd hun bestemmingen kunnen bereiken. Wat als acceptabel wordt beschouwd, hangt af van de functie van de bestemming en de gekozen vervoersmodaliteit. Marije Hamersma, onderzoeker bij het KiM en mede-auteur van het rapport, geeft een toelichting.

Het rapport geeft inzicht in hoe reizigers zélf aankijken tegen reistijden en bereikbaarheid. Dat biedt volgens de onderzoekers aanknopingspunten bij het ontwikkelen van de mobiliteitsvisie 2050, waarin de bevindingen kunnen helpen om vragen te beantwoorden over wat nu precies als acceptabele reistijden wordt beschouwd en welke bestemmingen prioriteit hebben.

Basisbehoeften en bereikbaarheid

In het onderzoek geven Nederlanders aan dat zij supermarkten en zorg als basisbehoeften beschouwen. Hamersma: “Werk scoort lager omdat een deel van de bevolking inmiddels gepensioneerd is of vanuit huis werkt”, legt zij uit. “Dit roept de vraag op welke bestemmingen wij in ons mobiliteitsbeleid moeten faciliteren. Recreatieve voorzieningen, zoals sport- en cultuurfaciliteiten, blijken bijvoorbeeld vooral belangrijk te zijn voor mensen met hogere inkomens in stedelijke gebieden.”

Ongelijkheid in bereikbaarheid

Dat de gemiddelde reistijd bij gebruik van het openbaar vervoer langer is, is een beetje een open deur. Maar, mensen zonder (toegang tot een) auto blijken wel andere reistijden acceptabel vinden dan mensen die wel een auto bezitten. Toch blijft er een zorg. “Mensen zonder toegang tot een auto ervaren vaak meer moeite om binnen een acceptabele reistijd hun bestemming te bereiken”, zegt Hamersma. “Dit kan leiden tot bereikbaarheidsarmoede. ”Beleidsmakers kunnen volgens Hamersma aandacht besteden aan deze verschillen door bijvoorbeeld nabijheid van voorzieningen te verbeteren of financiële ondersteuning te bieden. “Het gaat daarbij niet alleen om de beschikbaarheid van voorzieningen, maar ook om het wegnemen van barrières, zoals inkomensproblemen of gezondheidsbeperkingen.”

Maatregelen voor kwetsbare groepen

In het rapport komt ook naar voren dat kwetsbare groepen, zoals mensen met een laag inkomen of gezondheidsproblemen, vaak meer moeite hebben om hun bestemming binnen een acceptabele reistijd te bereiken. Gemeenten en provincies kunnen maatregelen nemen om deze groepen te ondersteunen, stelt Hamersma. “Voor deze mensen is het belangrijk om niet alleen de nabijheid van voorzieningen te verbeteren, maar ook te kijken naar ondersteuning op het gebied van mobiliteit, bijvoorbeeld via subsidies.”

Zelfselectie en woonlocatie

Een ander onderwerp in het rapport is zelfselectie: mensen kiezen een woonlocatie die aansluit bij hun eigen verwachtingen en wensen op het gebied van bereikbaarheid en mobiliteit. Dit verschilt sterk tussen stedelijke en landelijke gebieden. “In landelijke gebieden accepteren mensen doorgaans langere reistijden dan in de stad,” zegt Hamersma. “Mensen die op het platteland wonen, hebben vaak andere vervoersvoorkeuren, maar dat betekent niet dat iedereen deze keuzes kan maken.” Die zelfselectie is niet altijd meer vrijwillig. Hamersma: “De hoge huizenprijzen in stedelijke gebieden maken het voor veel mensen moeilijk om te verhuizen naar een plek met betere bereikbaarheid.”

Toekomstige uitdagingen

Niet iedereen kan dus binnen een acceptabele reistijd op de bestemming komen. Vooral mensen die afhankelijk zijn van het openbaar vervoer of te voet moeten reizen, hebben vaak te maken met langere reistijden. “Er zijn groepen voor wie de bereikbaarheid minder goed is, zoals mensen zonder auto die afhankelijk zijn van het openbaar vervoer,” legt Hamersma uit. “Voor deze mensen moeten we beleidsmatig blijven zoeken naar oplossingen.” Ook thuiswerken is onderzocht. “Thuiswerken wordt steeds vaker gezien als een alternatief voor fysieke mobiliteit, wat betekent dat fysieke bereikbaarheid minder relevant wordt voor bepaalde groepen. Dit biedt kansen voor het mobiliteitsbeleid om ook digitaal werken en winkelen verder te stimuleren.”