Stadsarchief Rotterdam verwierf een topstuk

Me

Met gepaste trots toont stadsarchivaris Jantje Steenhuis, een recent topstuk van het Rotterdams Stadsarchief: een art-deco-affiche uit 1935 van fietsfabriek Kestein waarop een innovatie in de bakfietsophanging wereldkundig wordt gemaakt. Ook het Stadsarchief maakt zich op voor het Nationaal Fietscongres op 21 juni in het monumentale Hulstkampgebouw aan de Maaskade en toont er ‘het verhaal van de fietspromotie’ in Rotterdam.

"Alle verhalen van de stad liggen hier", zegt Steenhuis in het depot van het Stadsarchief bij een voorselectie van fietspromotie door de jaren heen die het Stadsarchief laat zien tijdens het Nationaal Fietscongres. "Aan dit affiche van Kestein zie je dat alles terugkomt, want hoe actueel is de bakfiets nu? Het voertuig had in 1935 weliswaar een andere functie, maar toch.” 

Het Kestein-affiche is, voor zover bekend, een uniek art-deco-affiche uit 1935 van de Rotterdamse fietsfabriek Kestein. “We kregen een mail van Wim Pijbes, oud-directeur van het Rijksmuseum en nu directeur van de Stichting Droom en Daad, die investeert in ‘Rotterdamse cultuur voor iedereen’. "Hebben jullie dit affiche al?", vroeg Pijbes vanaf een veiling in New York. Hij kocht het vervolgens aan, verscheepte het en schonk het aan het Stadsarchief. 

Jantje Steenhuis toont het art-deco-affiche uit 1935. Foto: Hessel Bes. 

Een bewuste keuze, want het Stadsarchief is hofleverancier van Museum Rotterdam en levert ook historisch materiaal aan andere tentoonstelling makende instellingen. Zo kan het affiche steeds opnieuw worden getoond op de beste plekken. “Kestein was een beroemde fietsenfabriek waar we nog niets van hadden”, vervolgt Steenhuis. Het affiche maakt reclame voor een nieuwe ophanging van de bakfiets.

Door technieken uit de autoindustrie te gebruiken, zwiepten en slingerden de bakfietsen niet. Het plakkaat is ontworpen door knipkunstenaar Hans Detlev Voss, die tussen 1928 en 1952 in Rotterdam werkte. “Zijn stijl is typerend voor de tijd en past geheel in de sfeer van Rotterdamse ondernemingen als Van Nelle, de Batavier Lijn en de Holland-Amerika Lijn, die voor hun grafische uitingen vooruitstrevende ontwerpers inhuurden”, zo gaf Pijbes het Stadsarchief mee. 

 

Duitse familie 

De van oorsprong Duitse familie Kestein verhuisde in 1930 naar een fabriek aan de Aelbrechtskade in Rotterdam, waar het tot in de jaren vijftig transportfietsen en bakfietsen produceerde. Het merk is nu gewild bij verzamelaars. 

Een greep uit de fietspromotiecollectie van het Stadsarchief geeft een indruk van de ontwikkeling en de beleving van de fiets.

Zo maakt de eerste Rotterdamse Banden- en Rijwielenfabriek W. Boyer al in 1890 een reclame-affiche. En de Stoomtabaksfabriek Rotterdam van de gebroeders Zwartedijk komt in 1900, nu onvoorstelbaar, met reclame voor ‘fiets-tabak’. Uit 1936 stamt een affiche van de eerste Rotterdamse zesdaagse. En in 1951 wordt de prestatierit aangekondigd door Apollo, de oudste Rotterdamse wielervereniging. Ook de verzekeraars toonden in 1921 al fiets-producten. Dat is te zien is op een affiche van de NV Algemene verzekeringsmaatschappij 't Koggeschip, die een verzekering voor rijwieltransport per trein aanprijst. 

Tijdmachine 

Het Stadsarchief Rotterdam heeft intussen meer dan 50.000 lokale affiches en aanplakbiljetten. Archivaris J.H.W. Unger begon in 1895 met deze verzameling. Hij verzocht bedrijven hun vergankelijke reclameplaten af te staan aan het archief. Zo ontstond een afficheverzameling, ook op het gebied van fietsen, die een beeld schetst van de promotie van de fiets door de jaren heen. “Belangrijk, zegt Steenhuis, “want het geeft ook een veranderende kijk op de promotie van fietsen weer. De collectie vormt een soort tijdmachine, waarmee we verbazing en verwondering teweeg willen brengen, maar ook prikkeling, want het nu kan niet bestaan zonder het toen.”