Minsk, een rijstrook minder?

On

Ons eerste bezoek aan het kantoor van de NGO Minsk Cycling Community (MCC), maakt duidelijk dat onze opdrachtgever een ongetwijfeld beperkt budget niet verspilt aan dure huisvesting. Toch is de sfeer in de sobere ruimtes uitnodigend. Na een hartelijke kennismaking met beleidmakers, ontwerpers en politiemensen gaan we – uiteraard – op de fiets richting centrum.

Wat in Minsk, met bijna twee miljoen inwoners, direct opvalt zijn de enorme stadswegen in Sovjet-Russische stijl: zes rijstroken met brede trottoirs. Geen fietspaden of -stroken, maar 10 meter brede trottoirs, waar je als fietser tussen de vele voetgangers je weg moet vinden. Bij de grote kruispunten moeten we van de fiets om als voetganger via trappen door een kille ondergrondse ruimte de andere zijde van het kruispunt te kunnen bereiken. Wil je gelijkvloers oversteken, dan moet je op het aansluitende wegvak op enige afstand een geregelde oversteek kiezen.

Het is duidelijk dat de hoofdeisen ‘directheid’ en ‘comfort’ hier (nog) geen aandacht hebben. Voor fietsers zijn deze oversteken hinderlijke barrières, voor mindervaliden vaak zelfs ondoenlijk.

Tijdens onze verkenningstochten in Minsk zijn we meerdere keren geïnterviewd door zowel de nationale als plaatselijke televisie, waarbij de taalbarrière dankzij voortreffelijke tolken minder problemen opleverde dan het oversteken van het nabijgelegen kruispunt. Minsk kent koude winters met veel sneeuwval. Fietsen is dan minder aantrekkelijk vanwege de kou en de moeilijk begaanbare wegen. Tijdens ons bezoek in het voorjaar was de sneeuw al verdwenen. In de zomer is het er aangenaam warm.

Het ontwerp
Zoals de CROW Ontwerpwijzer Fietsverkeer beschrijft, is een fietsnetwerk de basis bij het ontwerp van stedelijke fietsinfrastructuur. Voor Minsk bleek ook een fietsnetwerk ontwikkeld. Aan ons het verzoek om fietsinfrastructuur te ontwerpen voor vier in dit netwerk gelegen kruispunten en één wegvak. Het moest een ontwerp worden waarin de fietser een comfortabele en veilige ruimte krijgt. Niet alleen het goed (her)verdelen van de beschikbare ruimte is een uitdaging. In een land waar de auto jarenlang een prominente plaats heeft gehad, is een verandering in het denken minstens zo’n grote opgave. Ons advies: maak van één rijstrook, die nu bestemd is voor het gemotoriseerd verkeer, een fietspad of fietsstrook. Dan kunnen fietsers – en voetgangers – het kruispunt gelijkvloers oversteken. Consequentie is dat de ruimte en de groentijd voor het gemotoriseerde verkeer minder wordt. Tja, een kwestie van kiezen. Vanwege de meningsverschillen tussen betrokken partijen adviseerden wij om het ontwerp als pilot te starten. Een Wit-Russisch ingenieursbureau werkt ons advies nu uit in het definitieve ontwerp voor een pilot.

Evening lectures
Tijdens avondlezingen (‘City Cycling Culture – a small anatomy’) ontmoetten we een aandachtig gehoor. Naast ontwerprichtlijnen voor kruispunten, toonden we sociale, economische en technologische aspecten van de fietscultuur. De forumdiscussies waren soms spannend door de taalbarrière. En helaas was een van de bekendste pleitbezorgers voor de fiets in Minsk, de vermaarde wielerprof Vasil Kiryenka (SKY), verhinderd vanwege een trainingskamp. De Nederlandse zaakgelastigde in Minsk hebben wij ter plaatse geïnformeerd over onze missie. Hij beloofde ons alle medewerking in ons streven naar het verbeteren van de fietscultuur in Wit-Rusland. Ook belangrijk was de aanwezigheid van de locoburgemeester van Minsk, die verantwoordelijk is voor het fietsvriendelijk maken van de infrastructuur.

Brest
De tweede stad die we bezochten was Brest. Deze stad grenst aan Polen en heeft circa 290.000 inwoners. Na een treinreis van drie uur vanuit Minsk arriveerden we in de grensstad Brest. De eerste avond was een lezing voorbereid door ZaVeloBrest, de lokale fietsersbond. Brest is, in tegenstelling tot Minsk, (nog) een groene stad met eveneens mogelijkheden om binnen de openbare ruimte de fiets een volwaardige plek te geven. Anderzijds dreigt hier het gevaar dat beleidmakers het groen in de stad opofferen om het verkeer, en vooral de auto, meer ruimte te geven.



Verder staan de straten in de verblijfsgebieden overvol met geparkeerde auto’s, wat ten koste gaat van de ruimte voor de fiets. Verder zijn er nogal wat barrières in de vorm van spoorlijnen en autowegen. We hebben de Deputy City Architect er met klem op gewezen dat het opofferen van het groen onherstelbare schade kan opleveren voor het verblijfsklimaat in Brest. De bomen zorgen nu nog voor schaduw tijdens de warme zomers. Daarnaast adviseerden we het parkeren in de verblijfsgebieden meer te concentreren. Net als in Minsk zou ook hier op de gebiedsontsluitingswegen het inrichten van één rijstrook ten faveure van de fiets een oplossing kunnen betekenen voor grote delen van het wegennet.

Het vervolg
We voelen ons bevoorrechte verkeersambassadeurs, die vanuit fietsland Nederland een bijdrage kunnen leveren aan het bevorderen van een fietscultuur in een bureaucratisch bestuurd land, met een toegankelijke bevolking.

 
Auteur: André Pettinga & Wim Salomons