Het beste fietsplan is een verkeerscirculatieplan

Het was ‘de goed uitgebalanceerde aanpak van samenwerking tussen de verschillende Leuvense actoren’ die vorig jaar indruk maakte op de jury van de European Green Leaf Award. Leuven ontving deze prijs voor de ‘geïntegreerde aanpak om een klimaatneutrale stad te zijn in 2030’. Tim Asperges blikt terug op een opmerkelijke mobiliteitstransitie in de Belgische studentenstad Leuven. 

Radicale aanpak
“Onze belangrijkste prestatie is dat we een visie op ruimtelijke ontwikkeling en mobiliteit hebben vertaald in een verkeerscirculatieplan,  dat we vervolgens met steun van het stadbestuur én van bewoners en ondernemers in twee jaar tijd hebben kunnen realiseren.” De aanleiding voor een mobiliteitsomslag lag in zorgelijke trendscenario’s, naast de ambitie om een klimaatneutrale stad te worden. Leuven groeit met 1000 inwoners per jaar en telt momenteel al zo’n 100.000 inwoners waarvan 60.000 studenten. Zonder maatregelen zou het autoverkeer in 2030 met 30 procent toenemen, terwijl de klimaatambitie juist een vermindering van 20 procent van het autoverkeer wil. Asperges: “We kwamen uit op een radicale aanpak van de mobiliteit: een autovrije binnenstad omringd door autoluwe wijken tot aan de stedelijke ring.

Straten vol Leuven
Ondertussen is in Leuven sprake van een transitie naar social power. Burgers, bestuur, ondernemers én de Leuvense kennisinstellingen denken samen na over de toekomst van de stad. Onder het motto ‘Straten vol Leuven’ kwam ook deze beweging tot de overtuiging dat een autoluwe binnenstad de stad leefbaar kan maken en houden voor de toekomst.

Ontwerpprincipes
De overeengekomen ontwerpprincipes waren: het bestaande centrum voetgangersgebied verdubbelt in omvang (= de middeleeuwse kern) . Auto’s parkeren er niet in de openbare ruimte, maar in parkeergarages. Daaromheen komt een autoluwe kroon waar enkel bewoners en zorgverleners mogen parkeren op het openbaar domein en er komen vijf autoluwe stadsdelen met weglussen voor het hoofdverkeer en woonstraten.

Dit plan is in twee jaar gerealiseerd en werpt al na één jaar, in 2017, bij de eerste evaluatie, concrete resultaten op: het fietsgebruik binnen de ring steeg van 32 naar 41 procent en het autogebruik daalde er van 63 naar 54 procent. 

Drie sporen
De uitvoering van verkeersprincipes en het herinrichten van de publieke ruimte verliep langs drie sporen. Het spoor van burgerinitiatieven, kleine initiatieven die bottem up ontstaan, maar passen in de gezamenlijke ambitie. Het tweede spoor is co-creatie: burgers werken onder begeleiding van participatiemedewerkers en ontwerpers aan tijdelijke maatregelen die de stadsdelen aantrekkelijker maken van vrijgekomen verblijfsruimte na een knip. Het derde spoor betreft strategische en structurele maatregelen die zo snel mogelijk een definitief karakter krijgen. Voor dit laatste spoor (heraanleg pleinen, realiseren nieuwe pleinen op de knips) neemt de stad de regie in handen.  

Asperges: “Een mooi voorbeeld van co-creatie was de wens van bewoners om meer groen in de straat te krijgen. Na een knip heeft de gemeente betonnen boombakken geplaatst en hebben burgers onder leiding van lokale kunstenaars de bakken voorzien van een mozaik passend bij de identiteit van de wijk.  Zo’n aanpak heeft naast een aantrekkelijke woonomgeving, ook co-eigenaarschap gecreëerd. Het zijn achteraf juist deze kleine dingen die ervoor hebben gezorgd dat het hele verkeerscirculatieplan veel goodwill heeft gecreëerd, want versta me niet verkeerd, ook in Leuven heeft dit plan heel veel weerstand opgeroepen”

Is het Leuvense concept schaalbaar? Jazeker, zegt Asperges. “Mits, stedenbouwers en verkeerstechnici in staat zijn om samen te werken. Een knip alleen maakt nog geen aantrekkelijke stad. Het stadsbestuur heeft goed begrepen dat je onmiddellijk moet investeren in de kwaliteit van deze nieuwe openbare ruimte. Je moet daarin dus samen optrekken.”  

22 miljoen euro
Asperges noemt een gedurfd staaltje tot slot. “Het nieuwe stadsbestuur is gekozen op de belofte dat ‘De Vismarkt’ ook autovrij wordt zonder de bouw van een extra centrumparking maar met een kleinere reversibele parking op een andere locatie die op termijn afgebouwd of herbestemd kan worden.  Zo is er 22 miljoen euro extra beschikbaar gekomen voor investeringen in de openbare ruimte.”

De volgende stap in Leuven is de verdere doorstart  van deelmobiliteit als zeer effectieve beleidsmaatregelen om de parkeerdruk structureel te laten dalen.  Ook hier wil het stadsbestuur marktmeester blijven van haar eigen openbaar domein en de stad Leuven plant de volgende jaren de uitbouw van 50 MobiPunten waar de verschillende deelmobiliteitsdiensten (e-deelauto’s, e-deel(bak)fietsen, e-steps) ruimtelijk geclusterd worden op leesbare plekken op het openbaar domein.

Klik hier voor een uitgebreide presentatie over het Leuvens verkeerscirculatieplan

Heeft u zich al ingeschreven voor het Nationaal Fietscongres?