EX-TRA, Proeftuinen voor een autoluwe stad   

Hoe komen we tot duurzame steden waarin de auto sterk is teruggedrongen? En hoe pakken we weerstand aan tegen dit soort verandering? Het Europese onderzoeksproject EX-TRA, onder leiding van hoogleraar Luca Bertolini aan de UvA, biedt inzichten en instrumenten.  

Dit artikel komt uit Verkeerskunde 5/2022, met daarin onder meer het dossier 'vervanging', de meest recente Wetenschapsnotities en Reis door de Wereld vanaf Walk21 in Dublin. 
Meer lezen? 
Kijk eens in onze online bibliotheek!

Centraal in deze aanpak staan experimenten met tijdelijke herinrichting van stadsstraten. Deze straten worden deels of volledig afgesloten voor auto’s en in samenwerking met bewoners tot aangename verblijfsplekken omgetoverd. De proeftuinen vinden plaats in Amsterdam, Bologna, Milaan, Gent, München en Londen. Het project zal zo inzichten genereren voor het ontwerp van en de regelgeving voor diverse, inclusieve straten, over de randvoorwaarden voor een verbeterde loop- en fietsbereikbaarheid én aanvullende opties voor deelmobiliteit, micromobiliteit en vrachtvervoer. Bovendien zoeken de onderzoekers naar strategieën die de overgang naar een ‘post auto’ stad kunnen versnellen. Ofwel, manieren waarop lokale, tijdelijke straatexperimenten en stadsbreed langetermijnbeleid elkaar kunnen versterken.  

Geen homo economicus  

Het EX-TRA-project loopt nu anderhalf jaar, vertelt Luca Bertolini. “Maar we hebben nu al bewijs van de potentiële waarde ervan gevonden. Op wetenschappelijk terrein kun je daarbij denken aan inzichten die de verkeersmodellering verbeteren, zodat toekomstige mobiliteitsscenario's realistischer worden. Zo gaan veel modellen er nu nog vanuit dat mensen zich gedragen als ‘homo economicus’. Alsof mensen vooral rationele afwegingen maken als het gaat om hun mobiliteit, terwijl juist attitudes en emoties heel belangrijk zijn. Niet alleen kunnen zij grote impact hebben, ook kunnen ze onderwerp van gerichte interventies zijn. Wij nemen die attitudes en emoties daarom als variabelen binnen ‘agent-based’ verkeersmodellen op.”  

Loop- en fietsbereikbaarheid meten  

Ook levert het project nu al bruikbare kennis en oplossingen op voor gemeentelijk beleid. Bertolini: “Het biedt input voor het instrumentarium dat we ontwikkelen voor beleidsmakers. Zo werken we aan een index waarmee je kwantitatief de bereikbaarheid te voet, per fiets en per rolstoel kunt meten van belangrijke stedelijke bestemmingen en basisvoorzieningen. Dat maakt inzichtelijk welke gebieden er in een achterstandssituatie zitten en baat kunnen hebben bij straatexperimenten. Ook kan de index worden gebruikt om potentiële effecten op de lokale bereikbaarheid van een straat te simuleren, voorafgaand aan een experiment én om achteraf de daadwerkelijke effecten ervan te meten. Onze index zou kunnen worden geïntegreerd in al bestaande digitale tools, zoals GOAT (Geo Open Accessibility Tool). Hiermee kun je toegankelijkheidsanalyses maken voor voetgangers en fietsverkeer, evenals voor stads- en wijkplanning. Stedelijke planners kunnen zo stedelijke transformaties stimuleren, gericht op het versterken van rechtvaardigheid en duurzaamheid. Innovatief en van belang hierbij is dat we ook een plek geven aan de grote verscheidenheid aan behoeftes en vermogens van verschillende soorten gebruikers. Op basis hiervan stellen we vragen over inclusiviteit van zowel de bestaande situatie als voorgenomen maatregelen.”    

Actieve burgerbetrokkenheid  

De onderzoekers werken bij de proeftuinen nauw samen met lokale bewoners. Bertolini: “Sterker nog, we werken ook met kinderen. In Bologna hebben we een straatexperiment gedaan dat voorwaarden creëerde om lopend naar school te kunnen gaan en ook meer ruimte voor spelen mogelijk maakte. Dat is samen met leerlingen gedaan en heeft tot een, voor de stad geheel nieuw soort verkeersvrij en interactierijk schoolplein geleid. Hier is de potentiële bredere impact van straatexperimenten op dit moment het duidelijkst te zien. De gemeente Bologna heeft onlangs besloten om deze tijdelijke interventie permanent te maken en als model te gebruiken voor andere schoolpleinen in de stad. Zo ga je als gemeente ‘voorbij het experiment’; een cruciaal mechanisme dat helaas nog onvoldoende wordt benut.”  

Onder de vlag van het kennisinitiatief VerDuS (Verbinden van Duurzame Steden van NWO inclusief Regieorgaan SIA, het Rijk en Platform31) werken consortia van onderzoekers en praktijkpartijen samen aan vraagstukken rond onder meer duurzame bereikbaarheid van stedelijke regio’s. Het project EXperimenting with city streets to TRAnsform urban mobility (EX-TRA) wordt uitgevoerd door een breed internationaal consortium dat bestaat uit Universiteit van Amsterdam, Goudappel, Technische Universiteit van München, Green City EXPERIENCE GmbH, Universiteit Gent, Politecnico di Milano, Universiteit van Westminster, Transport for London, Europees partnerschap voor vervoer in Londen (LEPT), Fondazione Innovazione Urbana Bologna, en de gemeenten Amsterdam, München, Gent en Milaan. EX-TRA is gefinancierd binnen de call ‘ERA-NET Cofund Urban Accessibility and Connectivity’ (JPI Urban Europe). Meer informatie op https://www.ex-tra-project.eu/. Lees deze en eerdere Wetenschapsnotities op: verkeerskunde.nl/wetenschapsnotities    

Dit artikel komt uit Verkeerskunde 5/2022, met daarin onder meer het dossier 'vervanging', de meest recente Wetenschapsnotities en Reis door de Wereld vanaf Walk21 in Dublin. 
Meer lezen? 
Kijk eens in onze online bibliotheek!