Deskundigen aan het woord

 

Ben Immers, wetenschappelijk directeur, TRAIL Research School  

Maatregelpakket fors uitbreiden
Een robuust wegennet beschikt over bijzondere eigenschappen: in het netwerk is reservecapaciteit om plotselinge veranderingen in vraag of aanbod op te vangen; het beschikt over veerkracht om na een incident snel te herstellen; het is zo vormgegeven dat het voorkomt dat congestie zich als een olievlek over het netwerk verspreidt; ook is het netwerk flexibel en in staat veranderingen in vraag en aanbod te accommoderen. Het zal duidelijk zijn dat een breed en geïntegreerd maatregelpakket ingezet moet worden om een robuust wegennet te realiseren. Op een aantal terreinen zijn we al goed bezig zoals de toepassing van professioneel Incident Management en de integratie daarvan met verkeersmanagement. Ook zorgt de uitbreiding van het wegennet met spits- en plusstroken voor enige reservecapaciteit. 

Maar dat is het wel zo’n beetje. Het pallet aan maatregelen moet dus fors uitbreiden. Ik denk daarbij aan de aanleg van buffers tussen de verschillende netwerken (compartimentering), meer flexibiliteit in de gebruiksmogelijkheden van de infrastructuur in combinatie met lokaal of corridorbreed beprijzen. En de ontwikkeling van intelligente regelstrategieën en de opschaling van de expertise in de verkeerscentrales waardoor we in staat zijn bovenstaande maatregelen adequaat toe te passen.

Henk J. van Zuylen, consultant vZC, emeritus hoogleraar, TU Delft

  

Nu is het aan de overheid om kennis toe te passen

In het voorjaar 2001 deden Connekt en NWO, de Nederlandse organisatie voor wetenschappelijk onderzoek een oproep voor onderzoeksvoorstellen op het gebied van verkeer en vervoer. Het voorstel dat ik met collega’s indiende had als onderwerp ‘een betrouwbaar en robuust vervoersysteem’. Het haalde het niet, onder meer omdat ‘het scenario van wegen die op grote schaal geblokkeerd zouden worden, wel erg onwaarschijnlijk was’. Dat zouden de beoordelaars nu niet meer durven te zeggen: een maand na de beoordeling was het 11 september en volgde de blokkering van alle tunnels onder het Noordzeekanaal. Ook daarna liep het wegennet nog op grote schaal vast, bijvoorbeeld bij de eerste sneeuw van het winterseizoen of bij de ijzel op 25 november 2005. Hulpgoederen kunnen dan niet aangevoerd worden, alles staat stil.

Wat leren we ervan? Daar ligt nog een uitdaging. Nu krijg ik de indruk dat de wegbeheerder opgelucht ademhaalt als het weer voorbij is, en dat de weggebruiker zijn oude vervoerspatroon volgt totdat het weer mis gaat. Het lijkt erop dat we geen lering trekken uit die ongelukkige situaties. Gelukkig hebben we op de TU Delft met andere middelen een onderzoeksprogramma over betrouwbaarheid en robuustheid kunnen opzetten met goede resultaten. Nu is het aan de overheid om die kennis toe te passen.

  

Maaike Snelder, senior research scientist, TNO

Een roadmap zou een logische stap voorwaarts zijn

Om een robuust wegennetwerk of zelfs een robuust mobiliteitsysteem te realiseren zijn een integrale visie, samenwerking en bewijs nodig.

Integrale visie, is nodig om te bepalen wanneer en waar welke maatregelen moeten worden genomen. In de door de ANWB, TNO en Bart Egeter advies opgestelde visies over een robuust netwerk, is uitgewerkt welke structuurgerelateerde maatregelen genomen kunnen worden. Voor enkele regio’s is daarbij ook inzicht gegeven in de ‘waar-vraag’. Een robuuste netwerkstructuur biedt nog geen garantie voor betrouwbare reistijden. ‘Robuuste’ benuttingsmaatregelen, multimodale reisinformatie, mobiliteitsmanagement, incident management en beheer- en onderhoud zijn ook nodig. Een logische stap voorwaarts zou het opstellen van een roadmap zijn waarin voor verschillende regio’s en op nationaal niveau de verschillende maatregelen in samenhang en in de tijd worden uitgezet.  

Samenwerking tussen verschillende overheden, wegbeheerders en marktpartijen is nodig om een robuust mobiliteitsysteem te realiseren. In zo’n systeem kunnen de snelwegen bijvoorbeeld niet los worden gezien van het onderliggende wegennetwerk en moeten soms maatregelen in gemeente A genomen worden ten gunste van gemeente B. 

Bewijs van nut en noodzaak is nodig voordat maatregelen genomen kunnen worden. Naast ‘hard’ bewijsmateriaal – de maatschappelijke kosten en baten –, kan ook een serious game zoals CARamba helpen om voor wegbeheerders inzichtelijk te maken wat de potentie is van robuustheidmaatregelen. 

  

Henk Tromp, senior adviseur, Goudappel Coffeng BV

Laten we een uitruil organiseren 

Een wegennet is robuust als het zijn functie behoudt bij incidenten. Daarom houden wegbeheerders bij incidenten bijvoorbeeld mensen tijdelijk tegen die zo’n weg op willen. Maar is dat wel zo handig? Wie op het hoofdwegennet zit, krijgt voorrang, ook al heb je de tijd. Zit je op het onderliggende wegennet, dan heb je pech, ook al heb je haast (bijvoorbeeld een afspraak in ziekenhuis of een zakelijke rit). Dat is alles behalve robuust.

Laten we een uitruil organiseren. Laat je de auto van een mede-mobilist voorgaan, dan word je beloond, gebruik je een bypass dan betaal je ervoor of je levert eerder gespaarde punten in. Sparen kan door bij incidenten het hoofdwegennet vrijwillig te verlaten of de reis voort te zetten met het ov. Er zijn meer belangen uit te ruilen. Tussen hoofdwegennet en onderliggend bijvoorbeeld. Maak bij incidenten extra capaciteit vrij op het onderliggende net, uitsluitend voor de echt gestreste automobilisten uit het hoofdnet. Grootschalige capaciteitsverruiming op het onderliggend wegennet is dan niet nodig. We kunnen dan bijvoorbeeld volstaan met tijdelijk anders geregelde verkeerslichten, tijdelijk geopende busbanen, of (wissel)stroken onder de kritische kruispunten.

Door te denken vanuit de belangen van automobilisten kom je tot andere oplossingen dan door te denken vanuit de functies van één onderdeel van het totale wegennet. Alleen dan heb je echte robuustheid. 

Jacco Slenters, operationeel verkeerskundige, Rijkswaterstaat Verkeerscentrum Nederland

  

Regelscenario’s verruimen de capaciteit 

Een robuust netwerk is een netwerk dat in staat is om nu én in de toekomst, met capaciteit (aantal rijstroken) en verkeerssystemen te voldoen aan de actuele verkeersvraag. De robuustheid van een netwerk kenmerkt zich door betere, dan wel goede doorstroming, door de aanwezigheid van robuuste omleidingsroutes als alternatief, door het slim plannen van wegwerkzaamheden en het hindervrij bouwen van nieuwe infrastructuur. Naast extra capaciteit in de vorm van extra rijstroken, draagt ook een juiste inzet van dynamisch verkeersmanagement bij aan de beleving van de robuustheid en de benutting van het netwerk. Dit alles zowel voor, tijdens als na wegwerkzaamheden.

Als er goede alternatieve routes zijn, is het wegennet minder gevoelig voor verstoringen. De betrouwbaarheid van de reistijd neemt daardoor toe. Rijkswaterstaat zorgt daarom onder andere voor nieuwe parallelle verbindingen met voldoende capaciteit op de meest intensief gebruikte snelwegen. Voorbeeld daarvan is de A4 Delft - Schiedam, die als alternatief voor de A13 dat deel van het landelijk netwerk robuuster zal maken. Een voorbeeld van de juiste inzet van dynamisch verkeersmanagement is het gedoseerd toelaten van verkeer bij de toeritten. Belangrijker netwerkdelen (bijvoorbeeld de ring A10) blijven daardoor beter functioneren. Ook het inzetten van regelscenario’s door de regionale verkeerscentrales is een goed voorbeeld van het dynamisch verruimen van de capaciteit van het wegennet.

Peter Krootjes, verkeerskundige, TomTom

  

Mensen met goede informatie helpen het totale systeem 

Hoe graag we ook de files willen oplossen, weten hoe laat je moet vertrekken om op tijd op jouw bestemming te komen, is voor de meeste mensen het belangrijkst. Zonder stress, op tijd op je afspraken komen, daar gaat het om. En in het bijzonder tijdens incidenten, als je niet weet hoe lang het gaat duren. Wat we nodig hebben om je comfortabel te verplaatsen is op de persoon afgestemde actuele verkeersinformatie voor je hele route.

Hiervoor zijn sinds kort vele slimme technieken. We meten actuele en historische reistijden van praktisch alle wegen door middel van zogenoemde floating car data. Het is bekend waar het normaal vaststaat en op welke routes de reistijden sterk wisselen. Apps en websites houden de optimale vertrektijd en snelste route in de gaten. Navigatie vertelt of het sneller is om bij een verstoring van de snelweg af te gaan – of niet. En de groep mensen zonder in-car systemen kan via wegkantsystemen worden geïnformeerd. Betrouwbare verkeersinformatie haalt de onzekerheid uit onze verplaatsingen. Weten waar je aan toe bent, en de mogelijkheid hebben er op tijd op te reageren: dat is robuustheid. En mensen die met goede informatie hun route, vervoerwijze of dagindeling aanpassen, helpen daarmee het totale systeem.

 
Auteur: Joske van Lith