Afval is dood, lang leve de materialen

“Onze planeet is een gesloten systeem. Als je steen verpulvert, komt er geen steen voor terug. De kritische toetser zal zeggen: ‘Als je hout verbrandt komt er ook geen hout terug’. Dat is zo, maar wel energie.” Tien jaar geleden kon het nog niet, maar nu is er een mondiaal opschaalbaar registratiesysteem om een 80-20 regel waar te maken als het gaat om hergebruik van materialen voor vastgoed en infrastructuur. “Materialen gemaakt van grondstoffen die we als gast op deze aarde tijdelijk mogen gebruiken.” Een gesprek met Pablo van den Bosch, bestuurslid van Madaster; samenvoeging van ‘materialen’ en ‘kadaster’.

Door Nettie Bakker

Het ongebreidelde verbruik van grondstoffen binnen een lineaire economie is eindig, stelt Van den Bosch. Het datagedreven en transparant geregistreerd gebruik en hergebruik van grondstoffen in een circulaire economie, is de toekomst. “Stel je hebt een brug die eigenlijk te smal of constructief te zwak is voor zwaar verkeer. Breek je die dan af, gum je de omgeving leeg en bouw je een nieuwe brug met nieuwe materialen? Of kijk je naar de herbruikbaarheid van elementen uit deze brug, of zoek je er een nieuwe eigenaar en toepassing voor? Dat kun je doen als elementen van deze brug modulair zijn geproduceerd, waardoor ze transporteerbaar zijn. En als de componenten van de materialen en de installatie tot in detail zijn beschreven. Dat kan dus ook uitstekend voor toepassingen van beton. Zo weet je steeds wat de actuele en toekomstige constructieve waarde van alle toegepaste materialen is.” Madaster in een notendop.     

Materialenpaspoort
‘Eigenlijk hoef je er als opdrachtgever of aannemer niets extra’s voor te doen”, legt Van den Bosch uit. “Wij sluiten aan op reguliere werkprocessen, van tekentafel tot realisatie. “Wij bieden een vorm, een medium om een volledig digitale tweeling te beschrijven met bestaande informatie. Een materialenpaspoort van objecten in de openbare ruimte, en het startpunt voor hergebruik ervan in andere objecten in de toekomst.”

“Vroeger konden we het niet allemaal bijeenbrengen, legt Van den Bosch uit. ”De gemeente heeft misschien nog wel een bouwtekening van een brug, maar niet per se digitaal. En verschillende leveranciers van materialen voeren ieder hun eigen administratie op hun eigen manier en op basis van hun eigen behoeften, rechten en plichten.” Dus hoe breng je die informatie rond een object bijeen? 

Maatschappelijk rendement
Voor dit verhaal gaan we even een grote stap terug in de tijd. Pablo van den Bosch, start zijn werkzame leven als bestuurskundige in de zwakzinnigenzorg – “Dit heeft mij gevormd” - en verlaat deze ‘zwaksten’ in de samenleving voor een ondernemerstocht in het segment van de ‘sterksten’, de internationale wereld van de financiële en informatica-markten. Niet als doel, maar als middel om na opgedane kennis en ervaringen terug te keren en voor mensen met een geestelijke beperking een betere, volwaardiger plek in de samenleving te organiseren.

Het kwam er bijna van in 2016 toen hij zijn consultancy-kantoor verkocht en de handen en geest vrij had om zijn belofte aan de zorginstellingen na te komen. Maar ondertussen had hij architect Thomas Rau ontmoet en raakte onder de indruk van zijn vermogen om “op een andere manier naar de realiteit te kijken”. Een uitnodiging van Rau om met een aantal vrienden, ieder expert op zijn gebied, ‘te kauwen’ op het vraagstuk van grondstoffen en hergebruik, nam hij graag aan. “We hebben een aantal avonden zeer aangenaam doorgebracht totdat we een systeem in beeld kregen dat “in een complexe omgeving van wisselende regelgeving en eigenaarschap, financieel rendement behaalt met een maatschappelijk doel”. De rest is geschiedenis. In 2017 werd een proof of concept voorgelegd aan de eerste supporters en nog datzelfde jaar werd Madaster operationeel.

Identiteit van materialen
“We hebben het direct internationaal en maximaal gedimensioneerd. Ieder materiaal van ieder object kan er van A tot Z in worden beschreven.” Of het nu van eigenaar wisselt, of plots onder een andere (landelijke) regelgeving valt, de eigenschappen, de werkelijke waarde en conditie van grondstoffen en materialen nu en in de toekomst blijven in kaart en zo nodig verhandelbaar. Van den Bosch: “Als je de identiteit van materialen kunt benoemen -dus wat het is en waaruit het is samengesteld -, geef je het een identiteit en een waarde. En dan kun je iemand zoeken voor wie het die waarde heeft. “

Appeltje-eitje? “Toch niet”, erkent Van den Bosch. “Want waar breng je het platform onder en hoe regel je het bestuur en toezicht op alle data? Bij een overheid of een particuliere organisatie? Aan beide kleven nadelen gezien het complexe karakter van eigenaarschap van de diverse data en van de corresponderende materialen. We kwamen op een ANBI-stichting als rechtsvorm voor de Madaster Foundation.” ANBI staat voor een ‘algemeen nut beogende instelling’. Deze stichting ziet toe op het juist uitvoeren van de maatschappelijke principes door Madaster Services. Dit bedrijf beheert het registratiesysteem volgens drie modellen voor deelname. Er is een mogelijkheid om de data van grondstoffen te laten beheren, zolang er een eigenaarschap bestaat met de materialen in een object in de openbare ruimte. Er is ook een licentie mogelijk waarbij organisaties zelf ook nieuwe data kunnen invoeren. En er is een partnermodel, waarin ook een cursus- en workshoppakket is voorzien.   

“Wij vragen dus een kostprijs voor het veilig en privacy-geborgd beheren van het systeem en van de data. En we gaan een stap verder door de data te verrijken. Is er nieuwe regelgeving rond grondstoffen en materialen, dan geven we aan wat de waarde van die materialen is volgens die nieuwe regelgeving. En dat doen we ook land afhankelijk.”  

Warenhuis voor hergebruik
Hoe staat het nu? Van den Bosch roemt de activiteiten van bijvoorbeeld een stad als Amsterdam. “Zij hebben al verschillende gebouwen in Madaster geregistreerd, zoals de Berlage brug. Maar ook de Schipholtunnel staat erin. Tot aan de basistoepassingen, als riool, lichtmasten en weg, voor een nog te bouwen businesscentrum bij de luchthaven.” Concreet beheert Madaster op dit moment zo’n 7,5 miljoen m2 vastgoed, met meer dan 2000 objecten die meer dan 10 miljoen elementen bevatten van meer dan 300 klanten in drie landen. “We gaan naar vijf landen en zijn in acht landen geregistreerd.”

Toch is het allemaal nog maar een fractie van wat nodig is” relativeert Van den Bosch het succes van het ‘warenhuis voor hergebruik’. Zijn oproep is: ‘Opdrachtgevers, stel als eis om materialen te registreren’. En aan aannemers: ‘Vraag opdrachtgevers naar zo’n eis’. “Want onvermijdelijk krijgen we te maken met nieuwe regels voor CO-2-impact en nieuwe producteisen, alle gericht op de Europese Green deal.” Madaster loopt hierop vooruit, ziet Van den Bosch, op weg naar een nieuwe economie, die transparant, duurzaam en circulair is. ”De lineaire economie heeft geen toekomst meer. Transparantie en samenwerken zijn de winnaars van de toekomst.”

En dat gaat ook lukken. Daar is Van den Bosch van overtuigd. “Mensen zijn toekomstgericht. Professionals denken vaak in silo’s en hokjes en zeggen: ‘past niet in het budget’, of ‘ik ga er niet over’. Je hoort vaak een waslijst aan argumenten waarom iets niet anders kan. Maar professionals zijn ook mensen. Als mens houden ze ook vaak van de natuur. Ik vind het altijd grappig om dat in gesprekken transparant te maken: ‘Dus als mens kun je het wel?’”     

 

Boek

‘Material Matters’ beschrijft de visie waarop Madaster is ontwikkeld: ‘Een economisch model waarin materialen rechten krijgen en afval verleden tijd is’.

“Een relevant boek”, zegt Pablo van den Bosch. Hierin beschrijven architect Thomas Rau en bedrijfseconoom Sabine Oberhuber, hun visie op het gebruik van grondstoffen die leidde tot hun circulaire onderneming Turntoo, en daarmee tot die van Madaster.

Er wordt onder meer in uitgelegd dat producten soms bewust worden geproduceerd met het oogmerk om binnen een bepaalde tijd stuk te gaan, zodat er weer een nieuw product moet worden aangeschaft.

Denk aan onze mobiele telefoon. “Een heel gemeen ding” zegt Van den Bosch: “Het kost tegenwoordig al gauw zo’n 1000 euro en gaat na twee jaar stuk. Bovendien zitten er materialen in waar nu al een tekort aan is en die onder mensonterende omstandigheden worden gewonnen. Waarom doen wij dat? En hoe kan het anders? Daar gaat dit boek over.”

Klik hier voor meer informatie over Madaster