Verkeerskundigheid bij Politie zwaait af

Jan Willem Ooms, de man achter de helpdesk verkeer van de Politieacademie gaat met pensioen. Ook de helpdesk krijgt een andere vorm. Een gesprek over de relatie Politie en verkeer, of zoals Ooms liever zegt: de twee-eenheid Politie en Duurzaam Veilig Verkeer.  

Nettie Bakker

Wat bewoog je om politieman én verkeerskundige te worden?
“Ik ben in 1976 bij de politie gekomen en werd als adspirant van het Korps Rijkspolitie geplaatst op de opleidingsschool te Apeldoorn. Na een jaar haalde ik het politiediploma A en werd als wachtmeester geplaatst in het Zeeuwse Sint- Maartensdijk. Daar heb ik vijf jaar basispolitiewerk gedaan en maakte toen de keuze om naar een verkeersonderdeel te gaan. Ik volgde de opleiding tot verkeerssurveillant en werd geplaatst bij de algemene verkeersdienst, de AVD, te Driebergen. Ik heb daar gesurveilleerd in de open Porsche, de Range Rover en ook in de onopvallende surveillanceauto’s. Een prachtige tijd! De laatste vier jaren was ik er motorsurveillant.”  

In 1991 solliciteerde ik als docent rijopleidingen bij het Politie Verkeersinstituut (PVI) in Apeldoorn en heb ik voortgezette rijopleidingen gegeven aan politiemensen, zowel in de auto als op de motor. Na acht jaar vond ik het tijd voor wat anders en werd ik docent (verkeer) in Leusden bij de basis-politieopleiding. Ik gaf er les in verkeersrecht, bekeuringssituaties, controle van voertuigen en verkeersongevallen. Na een aantal jaren zocht ik meer verdieping in mijn vakgebied en besloot de opleiding tot verkeerskundige te volgen, een opleiding waar ik het meest raakvlakken zag met mijn interesse in verkeer en die ook de mogelijkheid bood om het in deeltijd op hbo-niveau te gaan doen.

Na mijn afstuderen in 2010 ging ik aan de slag als verkeersdocent bij de Politieacademie, maar nu in de sector waar voortgezette verkeersopleidingen gegeven werden. Ik heb daar meerdere opleidingen gegeven én ontwikkeld, een erg leuke en uitdagende taak.”

Wat leverde de verkeerskundeopleiding op?
De verkeerskundeopleiding aan de toenmalige NOVI Verkeersacademie was mooi opgebouwd en inhoudelijk breed. Toegegeven, als je zelf docent bent kijk je toch met wat andere ogen naar een onderwijsprogramma. Ik heb er met name geleerd om naar ‘het grotere geheel’ te kijken, zoals de systeembenadering en verdere evolutie van het programma ‘Duurzaam Veilig’. Het meeste plezier in die vier jaar opleiding heb ik beleefd aan mijn afstudeertraject, een onderzoek naar wildongevallen [*].”

Hoe belangrijk is de rol van politie in het verkeerskundige domein?
“De politie als handhaver in het verkeer is een taak die niet los gezien kan worden van de Duurzaam Veilig-benadering. Handhaving van de verkeersregels is niet alleen een sluitstuk ten behoeve van de verkeersveiligheid, maar moet er integraal deel vanuit maken om het maximale effect te kunnen bereiken. Een bijzondere rol is weggelegd voor de verkeersadviseur, die vanuit de politie de wegbeheerder adviseert over de handhaving op voorgenomen verkeersmaatregelen, maar ook een signalerende rol heeft op gebied van verkeersveiligheid.

Verder is de rol van de politie binnen verkeer een belangrijke manier om, simpel gezegd, ‘boeven te vangen’. Een simpele verkeerscontrole van een automobilist, goed uitgevoerd, brengt vaak ook andere zaken aan het licht en kan tot een vervolgtraject leiden in de vorm van een opsporingsonderzoek.”

Hoe was de samenwerking politie en wegbeheerders?
“Over het algemeen bestaat er een prima relatie tussen wegbeheerders en de verkeersadviseurs van de politie. Ik ervaar het van belang dat er een laagdrempelig contact tussen beide partijen is en dat de verkeersadviseur al in een voorbereidend stadium met de wegbeheerder kan meedenken. Zo kan er van meet af aan rekening worden gehouden met de juridische consequenties van een maatregel. Het uiteindelijke advies bij een voorgenomen maatregel is dan nog maar een kwestie van een pennenstreek.”

Welke aspecten zijn extra uitdagend?
“Eén van de lastige situaties waar je in je rol als verkeersadviseur mee te maken kan krijgen - en waar ik ook binnen de helpdesk vaak over geraadpleegd ben - is dat er een verkeersmaatregel is uitgevoerd die van de weggebruiker een bepaald verkeersgedrag beoogt dat feitelijk in strijd is met wettelijke gedragsregels. Bijvoorbeeld voorrang voor rechtdoorgaand verkeer tegenover afslaand verkeer. Borden geven soms een andere voorrangssituatie aan. Dan kan er voor de weggebruiker onduidelijkheid ontstaan, wat de verkeersveiligheid dus bepaald niet ten goede komt. Dat zijn ongewenste situaties waarbij je soms, naast juridische kennis van de toepassing van verkeersregels,  ook veel overtuigingskracht en tact nodig hebt om aan de wegbeheerder uit te leggen wat er nu precies verkeerd is aan die wegsituatie.”

Was het werk een baan of een roeping?
“Het was niet van jongs af aan mijn wens om bij de politie te gaan, zoals dat voor veel collega’s wel het geval was. Het is min of meer zo gelopen en dat geldt eigenlijk ook voor het feit dat ik, eenmaal bij de politie, in het werkgebied verkeer terecht gekomen ben. Ik heb mijn werk met veel plezier en voldoening en ook met veel gedrevenheid gedaan, maar voor hetzelfde geld was ik werkzaam geweest binnen forensische opsporing, of bijvoorbeeld binnen milieu.”

Als je het voor het zeggen had, wat zou je morgen anders doen?
“Verkeer lijkt binnen de politie steeds minder aandacht te krijgen. Mijn wens zou zijn om dit om te buigen en meer middelen en menskracht binnen verkeer in te zetten. Handhaven is niet in alle opzichten zaligmakend, maar het zou wel een bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van de verkeersveiligheid, het terugdringen van het aantal verkeersslachtoffers, maar ook aan het bestrijden van de criminaliteit.”

Wat was het grootste succes en was er ook een dieptepunt?
”Wanneer ik terugblik op mijn loopbaan, kan ik alleen maar tevreden zijn over de gevarieerdheid van de functies die ik heb vervuld en met de steeds toenemende diepgang van mijn werkzaamheden. Dat beschouw ik als mijn grootste succes. En als ik al een echt dieptepunt gehad zou hebben dan is die uit mijn geheugen verdwenen; een voordeel van het ouder worden…”

En dan de helpdesk. Wat voor vragen komen daar binnen en wie kunnen daar een beroep op doen?
“Ik ben docent, eigenlijk is de helpdesk een neventaak. In 1984 is de helpdesk verkeer van start gegaan, met als doel dat collega’s vanuit het politiële werkveld daar hun vragen op verkeersgebied zouden kunnen stellen. Maar gaandeweg kwamen er ook vragen binnen van wegbeheerders, juristen, verzekeringsmaatschappijen, CROW, rijschoolhouders en particulieren. De meeste vragen kon ik zelf beantwoorden, maar wanneer het om heel specifieke kennis ging kon ik gelukkig een beroep doen op collega’s met specialistische kennis. Inmiddels heb ik vele honderden vragen beantwoord, waarvan veruit de meeste lagen op het snijvlak van gedragsregels en weginrichting. Vanaf de vorming van de Nationale Politie is deze kennisrol meer bij de eenheden komen te liggen en komen verkeersvragen voor politiemensen in eerste instantie binnen de eigen werkomgeving te liggen. Als gevolg hiervan is het mailadres van de helpdesk verkeer van de Politieacademie sinds 1 november 2020 opgeheven. Als achtervang is er nog wel het Kennis- en Informatieknooppunt bij de Politieacademie, maar de mogelijkheid voor externe partners om daar vragen te kunnen stellen is helaas zeer beperkt.”

En nu?
”DTV Consultants voert binnen de Politieacademie nu de opleiding tot verkeersadviseur uit. Mijn collega Rien Jansen neemt mijn taak over als coördinator van deze opleiding en zal zelf ook een rol vervullen als docent binnen deze opleiding, vooral op gebied van verkeersrecht. Rien is niet alleen een ervaren docent maar zelf ook verkeerskundige. Wij kennen elkaar goed en ik ken niemand bij wie de opleiding in betere handen zal zijn.

Zodra ik medio maart met pensioen ben en de coronaperikelen het toelaten, ga ik in de periode april tot september een aantal grote fietsreizen maken, mijn grote hobby. Tentje mee en elke dag buiten zijn, een lekker stuk fietsen, veel zien en meemaken. Rome staat nog op mijn verlanglijstje en ik wil nog wat routes in Spanje rijden. Ook zijn er in Frankrijk veel fietsroutes uitgezet die ik nog niet ken. Verder klus ik wat voor mijn kinderen en geniet ik van mijn kleinkinderen. Ik zal mij zeker niet vervelen.”

Achtervang KIK

Rien Jansen werkt nog vier jaar als docent bij de Politieacademie, voordat ook hij met pensioen gaat. Hoewel er nu minder vragen vanuit de Politie binnenkomen, stelt hij zich nog op als achtervang.

“Naast de beantwoording door de verkeersspecialisten in de diverse eenheden komen er soms nog vragen vanuit de samenleving binnen bij het Kennis en InformatieKnooppunt (KIK) van de Politieacademie. In voorkomende gevallen ga ik proberen een passend antwoord te geven. Het vereist voeling met het vakgebied verkeer en daarvoor onderhoud ik contacten met Rijkswaterstaat en met het kwaliteitsnetwerk voor verkeersadviseurs. Ook neem ik deel aan een landelijk overleg van gemeenten over verkeerszaken over advisering. Via KIK@politieacademie.nl mogen verkeerskundigen mij vragen stellen over juridische en praktische vraagstukken op het gebied van verkeersrecht en verkeer."

Lees hier de de scriptie wildongevallen van Jan Willem Ooms[*].