William Kramer: ‘Verplicht fietshelm zonder sancties’

Dr. William Kramer, kindertraumachirurg in UMC Utrecht, pleit voor verplichting van fietshelmen – zonder sancties – voor kinderen tot 14 jaar. Dat kan 16 dode kinderen per jaar schelen.

Kramer: ‘Kinderen fietsen naar school in druk verkeer maar zijn nog onervaren. Als ze vallen, vallen ze op hun hoofd. Een fietshelm vangt de klap op en dat kan het verschil zijn tussen een hersenschudding en onherstelbaar hersenletsel. Jaarlijks worden zo’n 500 kinderen opgenomen met hoofd-hersenletsel na eenzijdige fietsongevallen. En 30 kinderen overlijden als ze naar school fietsen. Uit onderzoeken blijkt dat hoofd- en hersenletsel tot 50 procent kan worden gereduceerd door een helm.’

Samen met de Erasmus Universiteit deed Kramer onderzoek nadat gratis fietshelmen waren uitgereikt op basisscholen. 60 procent draagt de helm nog. Kramer: ‘Kinderen willen best een helm op, maar ze willen niet geplaagd worden en ouders willen meer veiligheid voor hun kinderen. Verplicht daarom de helm, maar zonder sancties, al vanaf het fietszitje of als ze zelf gaan fietsen.’

Kramer ontving in 2011 de Edgar Doncker Kindergeneeskunde Prijs voor zijn inzet voor kinderveiligheid en het voorkomen van kinderongevallen. Deze prijs (75.000 euro) helpt hem in zijn missie: ‘We organiseerden onder andere op 19 januari het eerste Nationale Congres Kinderveiligheid. Daarnaast kan ik nu meer wetenschappelijk onderzoek doen.’ Ook verkeerskundigen kunnen volgens Kramer bijdragen aan een betere verkeersveiligheid: ‘Maak kinderveiligheid onderdeel van verkeerslessen op school en laat kinderen een fietshelm dragen bij het verkeersexamen. En creëer goede fietsinfrastructuur naast 30km-zones.’

Op de stelling van de Fietsersbond dat een fietshelm niet bijdraagt aan kindverkeersveiligheid, reageert Kramer: ‘Dat auto’s meer risico’s nemen als kinderen een helm dragen, is maar in één onderzoek genoemd (I. Walker, 2007). Als een kind meer opvalt – door felgekleurde helmpjes en hesjes – respecteren automobilisten kinderen juist méér. In fietsland Denemarken doen mensen spontaan hun fietshelmen op en in Australië, Nieuw-Zeeland en Zweden is het verplicht. Ik pleit voor een Oostenrijkse aanpak in Nederland: daar is in mei 2011 een wet bekrachtigd waarbij de fietshelm verplicht is maar zonder controle. Ik zou het fantastisch vinden als ouderen ook een helm dragen, als rolmodel. Maar ik pleit voor kinderen, zij zijn onervaren en kunnen gevaar nog niet goed inschatten. Safety First.’

Theo Zeegers, Fietsersbond

De stelling van Kramer dat met het dragen van fietshelmen 16 kinderlevens per jaar te redden zijn, is gebaseerd op verouderd en achterhaald onderzoek. Om te beginnen vergist Kramer zich in de aantallen slachtoffers. Het aantal van 30 dode fietsers dat Kramer noemt, heeft  betrekking op de leeftijdcategorie tot en met 18 jaar. Onder de doelgroep tot en met 14 jaar, waarover hij spreekt, bedraagt het aantal slachtoffers 20. Alle in 2009 geregistreerde slachtoffers zijn omgekomen door een aanrijding met een gemotoriseerd voertuig. Voor dit type aanrijding kan de fietshelm geen afdoende bescherming bieden volgens de overgrote meerderheid van de deskundigen – inclusief de SWOV.

Een recente meta-analyse naar de effectiviteit van de fietshelm in het wetenschappelijke tijdschrift Accident Analysis and Prevention, de grootste studie die ooit verricht is door een gezaghebbend auteur uit de verkeersveiligheidswereld, komt tot een totale effectiviteit van de fietshelm van 0 – 15 procent. Dat sluit goed aan bij de resultaten van de invoering van de verplichting tot het dragen van fietshelm in Australië en Nieuw-Zeeland. In beide landen blijkt het aantal fietsslachtoffers uitsluitend gedaald te zijn door een sterke daling van het fietsgebruik. Het risico voor de overgebleven fietsers is zelfs licht gestegen!

De daling van het fietsgebruik vinden we in alle studies naar de effecten van verplichting of promotie van de fietshelm terug. In een tijd van een obesitas-epidemie met alle bijbehorende gezondsheidsrisico’s, is het negatieve effect op de gezondheid van de verplichte fietshelm daardoor netto veel groter dan het vermeend positieve effect op de gezondheid.

Daarom moeten we als gezondsheidsspecialisten en als fietsers niet willen dat de fietshelm gepromoot wordt. In hun jeugd moet kinderen geleerd worden hoe ze zich actief kunnen bewegen in deze gemotoriseerde maatschappij. Promotie van de fietshelm is een concrete bedreiging voor het oplossen van gezondsheidsvraagstukken rond obesitas en bewegingsarmoede, terwijl het geen oplossing is voor een relatief klein probleem. Vandaar de verzuchting van de Canadese medicus DeMarco: 'Ultimately, helmet laws save a few brains but destroy many hearts'.

Klik hier voor meer informatie over het standpunt van de Fietsersbond

 
Auteur: Joske van Lith