We staan aan het begin van een nieuw tijdperk

Interview met minister Melanie Schultz van Haegen

Coöperatief en automatisch rijden heeft de volle aandacht op het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Minister Melanie Schultz van Haegen geeft in een gesprek de actueel stand van zaken. 

Een uitspraak is: het is niet de vraag of het komt, maar wanneer het komt. Geldt dat ook voor coöperatief en automatisch rijden?

'Ik ben ervan overtuigd dat we aan het begin van een nieuw tijdperk staan. De komende twintig jaar gaat er in de automobiliteit meer veranderen dan de afgelopen honderd jaar. Connectiviteit van auto’s speelt hierin een sleutelrol. Op dit gebied worden nu de grootste stappen gemaakt. Daarnaast staan auto’s met automatische functies – zoals filerijden en inparkeren – nu al volop in de showrooms. Deze ontwikkelingen zullen de komende jaren alleen maar sneller gaan.'

U heeft al proefgereden in een zelfrijdende auto vorig jaar november. Zou u dat in een privé-situatie ook durven, of stelt u zich dan een gewenningsfase voor?

'Natuurlijk is het wennen als je je op een nieuwe manier voortbeweegt. Als kind oefen je het fietsen eerst met zijwieltjes, tot je genoeg vertrouwen hebt in jezelf én de fiets om zonder hulp verder te rijden. Voor de zelfrijdende auto is dit niet anders. Vertrouwen en gewenning zullen een belangrijke rol spelen bij het omarmen van nieuwe techniek. Daar is tijd voor nodig. Mijn eerste rit in een zelfrijdende auto was ook wennen. Maar het was vooral een erg leuke ervaring om het rijden aan de auto over te laten. Het voelt echt alsof je een stap in de toekomst hebt gezet.'

We spreken dan al over het bezit/gebruik van een auto. Maar hoe krijgen we mensen zover om een auto aan te schaffen die deze mogelijkheid biedt?

'Het is natuurlijk geen doel op zich om mensen in zelfrijdende auto’s te krijgen. Mijn streven is om mensen op een veilige, efficiënte en slimme manier van A naar B te krijgen. Wanneer de zelfrijdende auto hieraan kan bijdragen, zullen de mensen deze voordelen vanzelf ook gaan inzien.'

Wat zijn de onbetwiste voordelen van coöperatief en automatisch rijden voor burger en samenleving?

'Ik verwacht dat de samenleving volop kan profiteren van zelfrijdende auto’s of voertuigen die in contact staan met elkaar en de weg. Zo kun je vlotter doorrijden wanneer auto’s met elkaar kunnen communiceren. Samen kunnen ze de optimale snelheid en onderlinge afstand afstemmen, zodat de wegcapaciteit beter wordt benut. Deze technieken helpen  files tegen te gaan die worden veroorzaakt door schokgolven in het verkeer. Ook kunnen innovatieve oplossingen ons helpen veiliger thuis te komen. Ik zie hier veel mogelijkheden, want 90 procent van de auto-ongelukken wordt momenteel veroorzaakt door menselijk falen. Verder zijn zelfrijdende auto’s zuiniger. En dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor de portemonnee.'

Wat is de stip aan de horizon voor het ministerie als het gaat om coöperatief en automatisch rijden?

'We moeten niet gaan zitten wachten op technologische ontwikkelingen, maar er zelf invloed op hebben, de ontwikkeling versnellen, verbeteren en zorgen dat we de standaard kunnen zetten. Nederland heeft alles in huis om internationaal koploper te zijn. Onze steden liggen dicht op elkaar en ons wegennet is een van de drukste ter wereld. Ook hebben we hebben veel kennisinstellingen, ambitieuze ondernemers en een traditie van samenwerking. Dat zijn perfecte omstandigheden om het beste land ter wereld te worden op het gebied van slimme mobiliteit. Laat Nederland maar een proeftuin worden voor dit soort innovaties.'

Waar staan we nu op dit moment als het gaat om de mogelijkheden om coöperatief en automatisch te rijden?

'De techniek is jarenlang ontwikkeld in laboratoria en op testbanen. Inmiddels zijn we zover dat we deze techniek op een veilige en verantwoorde wijze op de openbare weg te testen. De markt is volop in beweging en ik ben daar erg enthousiast over. Daarom maak ik met een wetswijziging testen op de openbare weg op grote schaal mogelijk. Ook ben ik samen met mijn Duitse en Oostenrijkse collega’s bezig een corridor van intelligente transportsystemen te ontwikkelen. Deze slimme route loopt van Rotterdam via Frankfurt naar Wenen. In Nederland doen we nu al proeven met coöperatief rijden op de A58 en A67, met als doel de doorstroming te verbeteren door de weg beter en slimmer te benutten.'

 
En hoeveel tijd is er gepland voor aanpassing van wet- en regelgeving (onder meer aansprakelijkheid) aan de nieuwe situatie?

'Al deze nieuwe ontwikkelingen roepen nieuwe vragen op. Wat betekent het voor de privacy? Hoe zit het met de aansprakelijkheid en rijgeschiktheid? Ik verwacht daarover begin 2015 meer duidelijkheid te kunnen geven. Deze vraagstukken spelen overigens niet alleen in Nederland. Daarom zal ik ook met internationale collega’s ideeën hierover uitwisselen.'

Vergt coöperatief automatisch rijden op enige wijze ook aanpassingen aan de weginfrastructuur (zo ja welke) of is het een volledig incar-item?

'De techniek die er nu al is, gaat uit van de huidige infrastructuur. Zo werken systemen als ‘adaptive cruise control’ en ‘lane keeping assist’ met de bestaande lijnen op de weg en herkennen ze bestaande borden. Binnen de bestaande infrastructuur ligt er op dit moment voldoende ruimte voor oplossingen. Daarom richt ik mij nu vooral op het mogelijk maken van de marktontwikkelingen. Wel kan ik me voorstellen dat onze wegen er in de verre toekomst anders uit komen te zien. Als iedereen alle informatie in de auto binnenkrijgt, rijden we in de toekomst misschien wel over wegen zonder borden langs de kant.'

Zitten alle partijen en stakeholders rondom het mogelijk maken van coöperatief en automatisch rijden al ‘aan tafel’ en zijn de onderlinge ontwikkelagenda’s al op elkaar afgestemd?

'Mijn ambitie is om zoveel mogelijk partijen en stakeholders te faciliteren, zodat zij hun innovaties verder kunnen ontwikkelen. Om dat zo goed mogelijk te doen, ga ik graag het gesprek met hen aan. Zo praat ik met bedrijven, kennisinstellingen en andere betrokkenen om te kijken waar knelpunten liggen die ik weg kan nemen. Dit doe ik zowel op nationaal als internationaal niveau. Verder blijf ik kijken hoe ik Nederland in de markt te zetten als hét testland bij uitstek. Zo zou een community van ‘early adopters’ ons veel kunnen leren over praktijkervaringen van weggebruikers.'

Hoe kunnen we vervolgens de veiligheid garanderen van mensen die nog niet automatisch rijden en mensen die al wel automatisch rijden?

'Veiligheid staat bij alle betrokken partijen op de eerste plaats. Iedere testaanvrager moet kunnen aantonen dat de voertuigen uitvoerig zijn getest op afgesloten wegen en circuits. Pas dan mogen ze de weg op.'

Gaat u ervan uit dat er altijd een aan/uit knop zal zitten in zelfrijdende voertuigen waarmee mensen het systeem kunnen overrulen zodat als ze zelf willen rijden dat ook nog kan?

'Ja, dat denk ik wel. Hoewel het hartstikke handig is als de auto met je meedenkt, zullen veel mensen het fijn vinden om af en toe zelf het gaspedaal in te kunnen drukken. De auto staat immers voor vrijheid en onafhankelijkheid. En daar hoort de mogelijkheid om zelf te rijden bij.'

Gelooft u dat we uiteindelijk geen rijbewijs meer nodig hebben? Of dat er misschien in de beginjaren juist een extra rijbewijs nodig is om met dergelijke technologie om te gaan?

'Het uitgangspunt zal hetzelfde blijven: elke weggebruiker moet in staat zijn op een veilige manier aan het verkeer deel te nemen. Of je nou zelf rijdt, of de auto het meeste werk voor je doet. Dat betekent ook dat je beschikt over de rijvaardigheden én het rijbewijs die passen bij jouw vervoermiddel.'

 
Auteur: Margriet Verhoog