Visie: We worden niet meer geloofd, wat een zegen!

Otto Schepers, PMC-leider Verkeer en wegen bij Witteveen+Bos; 'Bij instanties die overlopen van de regels, wordt niet meer nagedacht'

 Als ik ziek ben, google ik eerst mijn klachten om na de diagnose met mijn arts in discussie te kunnen gaan. En ik vermoed dat u zich niet veel anders gedraagt. Mijn moeder is basisschoollerares. Zij gaat met twee leerkrachten naar de 10 minutengesprekken om weerstand te kunnen bieden tegen steeds mondiger ouders. Vaders laten dreigend weten dat haar observatie niet juist kan zijn, terwijl mijn moeder hun kroost gemiddeld meer uren per week wakker ziet dan zijzelf.

Dan Mark Rutte. Ons vertrouwen in hem is afhankelijk van dagkoersen en tv-optredens. We checken elke uitspraak en bij het minste of geringste leggen we onze zelf gekozen politici het vuur aan de schenen. De overeenkomst? We hebben geen vanzelfsprekend vertrouwen meer in instituten, notabelen en politici.

Wij betreuren de slachtoffers, maar er is adequaat gehandeld

Vertrouwen geeft zelfverzekerdheid die je als professional zo nodig hebt om daadkrachtig te handelen. Bij alle instanties waar het vertrouwen is verdwenen, zie je dezelfde reactie. Regels worden een reddingsboei. ‘Wij betreuren de slachtoffers, maar er is adequaat gehandeld’. Men houdt zich vast aan de regels om niet over het eigen handelen te hoeven oordelen. En op dat moment wordt de oorzaak het versterkende gevolg: we krijgen nog minder vertrouwen. Ik weet niet hoe het u vergaat, maar bij de term ‘adequaat’ loop ik groen en geel aan. Ik wil uitleg, transparant, open en eerlijk. Geen gedraai om de hete brei heen.

Bij instanties die overlopen van de regels wordt niet meer nagedacht

En toch laten we ons vaak weer sussen met nieuwe regels die nieuwe putten moeten dempen wanneer er weer een kalf verdronken is. Het is de illusie van meer zekerheid, meer controle en minder verantwoordelijkheid. Helaas werkt het volgens mij averechts. Bij instanties die overlopen van de regels wordt niet meer nagedacht. Alle energie wordt besteed aan het naleven van de regels. Het enige dat telt is of het handelen binnen de regels past. Niet of het ook de goede handeling is voor het probleem.

Jonge en frisse geesten besteden hun schaarse opleidingstijd aan het leren van de berg aan regels. Het maakt ze angstig om af te wijken, en de mogelijkheid om de achterliggende kennis en ervaring op te doen wordt ze ontnomen. En zo verdwijnt die kennis en ervaring langzaam uit de keten. Volgens mij is dit de basis voor het kwaliteitsverlies dat we allemaal in alle sectoren ervaren. In de zorg, het onderwijs, het openbaar vervoer, de woningcorporaties, en zo kan ik nog wel even doorgaan.

Waarom ik u lastig val met deze maatschappelijke beschouwingen? U denkt zeker dat dit niet over u gaat. U gelooft nog steeds dat u wel geloofd wordt? Helaas. U geniet als ingenieur misschien nog net wat meer vertrouwen dan Mark Rutte, maar misschien wel minder dan mijn moeder.

In onze ontwerppraktijk maken wij ons schuldig aan dezelfde reflexen. We hanteren onze ontwerprichtlijnen als vaste en onafhankelijke waarheden. We beargumenteren onze keuzes met die richtlijnen in de hand en gaan zelfs zo ver ze als contractstuk in te zetten. Ze worden te pas en te onpas gebruikt om de eigen verantwoordelijkheid voor keuzes uit de weg te gaan. Het ontwerp voldoet immers aan de richtlijn. Je zou bijna zeggen dat we ‘adequaat’ hebben ontworpen...

Nog erger: dalende kwaliteit van ons prachtige vak

Daarbij zijn we langzaam vergeten dat de richtlijn alleen maar een helpende hand biedt, en dat de keuzes die we maken nog steeds moeten worden uitgelegd. In plaats van een transparant, eerlijk, en misschien soms wat onzeker verhaal, denken we zekerheid te bieden met een onderbouwing volgens onze ‘heilige boeken’. Maatschappelijk aangedragen alternatieven worden op basis van de richtlijnen snel bestempeld tot 'onmogelijk', zonder de eerlijke vergelijking op de prestaties en de onzekerheden aan te gaan. Het resultaat is een dalend draagvlak bij een publiek waar we de aansluiting soms verliezen en, nog erger, een dalende kwaliteit van ons prachtige vak omdat we steeds verder van de achterliggende kennis en ervaring verwijderd raken.

Ik weiger me eraan over te geven. Ik vind mijn vak daarvoor te leuk, te waardevol en te relevant. Het is een vak om trots op te zijn! Die trots mogen we allemaal best wat vaker voelen. Laat het de basis zijn om onze ontwerpkeuzes transparant, eerlijk, begrijpelijk en geduldig uit te leggen. Naar elkaar en naar de maatschappij.

Ga samen op ontdekkingstocht

En die richtlijnen? Gebruik ze waar ze voor bedoeld zijn. Ze helpen u op de gebaande paden te blijven. Maar als het pad even wat minder begaanbaar wordt, vertrouw dan op onze gezamenlijke kennis en ervaring en ga samen met alle betrokkenen op ontdekkingstocht. De onzekerheid die dat brengt is uitdagend, inspirerend en zal tot meer verantwoordelijkheid, draagvlak én kwaliteit leiden.

We worden niet meer geloofd. Wat een zegen!

 
Auteur: Joske van Lith