Lindy Molenkamp: 'Geriaters voor kunstwerken gezocht'

Lindy Molenkamp, hoofd Eenheid Wegen en Kanalen, provincie Overijssel: '‘Ik denk daarom  aan een soort Deltaprogramma om  kennis expliciet te maken’

Vele tienduizenden kunstwerken zullen in de komende 30 jaar onderzocht en vaak op enige wijze aangepakt moeten worden. Een gigantische opgave als het gaat om: kennis, bemensing en financiën. Lindy Molenkamp van de provincie Overijssel heeft het thema hoog op de agenda staan.

In 2007 werd de staat van de infrastructuur landelijk nieuws door de plotselinge sluiting van de Hollandse brug (Amsterdam-Almere) voor het vrachtvervoer. De constructieve veiligheid van de brug kon in combinatie met de belasting door de vele zware voertuigen niet meer worden gegarandeerd. Ook bij provincies en gemeenten waren er diverse incidenten. In het buitenland zijn al constructies finaal bezweken.

Lindy Molenkamp, verantwoordelijk voor de wegen en kanalen van de provincie Overijssel, ziet het onderwerp ‘oudere infrastructuur’, en in het bijzonder kunstwerken, als een van de belangrijkste uitdagingen voor weg- en vaarwegbeheerders: ‘Toen ik in 2008 binnenkwam had de provincie juist opdracht verleend voor een verkennend onderzoek naar de constructieve staat van alle civieltechnische kunstwerken op de wegen en waterwegen.

De uitkomst hiervan gaf aanleiding voor een verfijnder onderzoek naar de ruim 300 kunstwerken in ons beheer. Ook Noord- en Zuid-Holland waren toen al gestart met een inventarisatie van hun kunstwerken.

Inmiddels zijn alle provincies, Rijkswaterstaat en diverse (veelal grotere) gemeenten zich minimaal op ambtelijk niveau bewust van de situatie. Maar er zijn ruim 400 weg- en waterwegbeheerders in Nederland en het kennisniveau is heel verschillend. De politieke focus ligt bij vele overheden nu op andere (sociale) beleidsterreinen, terwijl op beheer en onderhoud wordt bezuinigd; deze problematiek krijgt dan ook lang niet overal aandacht.’

Deskundigheid en brede blik
‘Bestaande, oudere, kunstwerken beoordelen op sterkte en risico’s, dat is sowieso een lastige klus’, vervolgt Molenkamp. ’Van kunstwerken tot ongeveer het jaar 2000 zijn vaak ook nog eens geen (as-built)gegevens beschikbaar. Civieltechnische ingenieurs, ze zijn toch al dun gezaaid, zijn vooral opgeleid om nieuw te bouwen.

In de zorg heb je geriaters, artsen gespecialiseerd in het welzijn van oudere mensen. Soortgelijke specialisten zouden overheden, adviesbureaus en aannemers nu ook goed kunnen gebruiken. Kenmerkend voor een geriater is dat deze kijkt naar de totale mens en diens leefsituatie, dat is hier ook van belang. Het gaat niet alleen om de technische diagnose, of om herconstructie van een bouwwerk dat dreigt te bezwijken, maar ook om de functie in een groter netwerk, en de impact daarvan op mobiliteit, economie en (sociale) omgeving.

Zo’n brede blik kan tot uiteenlopende keuzes leiden. Waar een geschikte alternatieve route voorhanden is, kan beperken van (zwaar) verkeer een permanente oplossing zijn. Kunstwerken kunnen versterkt worden en zo een tweede leven krijgen. En waar vervanging onontkoombaar is hoeft dat niet per se in dezelfde vorm; zo kwam in Enschede een rotonde in de plaats van een ouder viaduct.’

Financiering
‘Met een weloverwogen, onderbouwd plan heb je een goed verhaal voor bestuur en politiek. Daar moeten immers de vele (tientallen) miljarden die het instandhouden van de functie van onze mobiliteitsnetwerken gaat kosten, worden afgewogen met de behoeften op andere beleidsterreinen. Ik vind het essentieel dat we belastinggeld zo inzetten dat het maximaal bijdraagt aan politiek vastgestelde prioriteiten. Heldere assetmanagement-processen maken dit mogelijk.

De provincie Overijssel heeft hiertoe haar processen doorgelicht en deels opnieuw vormgegeven, en hiervoor een ISO 55001-certificaat behaald. Ook toonde de Rekenkamer Oost zich op basis van een recente audit positief over de doelmatigheid van onze aanpak – met als advies om, juist met het oog op de problematiek van oudere infrastructuur, de langetermijnfinanciering nu al te gaan regelen.’

Capaciteit
‘We beginnen nu al een tekort aan, hoe zal ik het noemen, breed georiënteerde specialisten te ervaren. Dat geldt niet alleen voor de overheid, maar ook voor adviesbureaus en aannemers. Rond 2030 zullen we een piek zien in de vraag naar expertise.

Wellicht kunnen vormen van standaardisatie in diagnose, ontwerp en constructie helpen om het tekort aan vakmensen enigszins te compenseren. Tegelijkertijd heeft iedere casus een unieke combinatie van technische, gebruiks- en omgevingskenmerken, die om doordachte keuzes vragen. En dus om mensen met verstand van zaken die deze kunnen voorbereiden en uitvoeren.’

Deltaprogramma
‘Nog een tip: kijk verder, zoals naar de ontwikkelingen in de voertuigindustrie. Voertuigen kunnen van alles gaan meten, bijvoorbeeld trillingen in het wegdek. Dat is voor ons belangrijke informatie, hier liggen kansen. Een individuele Nederlandse wegbeheerder is echter geen gesprekspartner op dit niveau. We zullen hier echt gezamenlijk moeten optrekken, binnen Nederland en met andere landen.

Het vraagstuk van oudere infrastructuur is inhoudelijk complex, het speelt nu al, neemt de komende jaren sterk toe en zal nog tientallen jaren aandacht en middelen vragen. Een kosteneffectieve aanpak van diagnose, oplossingen, innovatie, financiering en organisatie is voor de meeste individuele overheden niet haalbaar.

Ik denk daarom aan een soort Deltaprogramma om kennis expliciet te maken, samen relevante vervolgvragen te formuleren, nieuwe kansen te creëren. Zo komen we tot duurzame, slimme infrastructuur.’