Europese harmonisatie? Boek maar eens een multimodale reis

De Europese visie op mobiliteit is helder verwoord in het Witboek Transport. Maar hoe kom je van visie tot beleid en praktijk? Een gesprek met Paul Verhoef, Afdelingshoofd Onderzoek en Innovatieve Verkeerssystemen binnen de DG Mobiliteit en Verkeer, Europese Commissie, Brussel.

Kunt u schetsen welke ontwikkelingstrajecten er in gang gezet worden om de visie in de Transport White Paper te verwezenlijken?

‘De visie in het Witboek over Europees transportbeleid van 2011 zal op verschillende manieren in praktijk worden gebracht. Wat ‘Onderzoek en Innovatie’ betreft zullen de doelstellingen uitgewerkt worden in het Strategic Transport Technology Plan (STTP). Dit zal een synthese vormen van de roadmaps die binnen de individuele transportmodi bestaan en een aantal nieuwe roadmaps die vooral crossmodale en systeemelementen zullen betreffen. Het STTP gaat een overkoepelende visie bieden op wat er binnen de EU aan onderzoeks-, innovatie- en implementatie-activiteiten nodig is om de doelstellingen van het Witboek in de praktijk om te zetten. Het STTP zal van invloed zijn op de prioriteitsstelling binnen Horizon 2020, het nieuwe EU Kaderprogramma voor Onderzoek en Innovatie. Het zal gecomplementeerd worden met onder meer aangepaste regelgeving.’

Hoe organiseert u deze trajecten?

‘Het STTP werd in september officieel aangekondigd door de Commissie. We gaan nu aan de slag met de roadmaps. Hiervoor organiseren we workshops met belanghebbenden, onder meer de verschillende European Technology Platforms. Tijdens de workshops lopen we de bestaande vision papers en strategische agenda's in detail door. Voor Horizon 2020 wordt het Commissievoorstel momenteel door de Ministerraad van de EU en het Europees Parlement bestudeerd. De eerste projecten onder Horizon 2020 gaan in 2014 van start, nadat het wettelijk kader van Horizon 2020 is vastgesteld, evenals de modaliteiten voor het verstrekken van de EU-fondsen.’

Waar zitten de grootste krachten en de grootste zwakten binnen Europa
‘Europa scoort bijzonder hoog wat betreft kennisontwikkeling: we beschikken over toonaangevende onderzoeksinstituten en industriële sectoren die tot de absolute top behoren. De transportsector besteedt het hoogste bedrag aan R&D van alle industriële sectoren in Europa. Op wereldschaal komt 40 procent van alle investeringen in transport R&D uit Europa. We lopen daarmee voor op de Verenigde Staten en Japan. Op het vlak van pilotprojecten scoren we middelmatig: er worden wel nuttige en relevante pilotprojecten opgezet maar deze zijn vaak kleinschalig of beperkt in duur. We proberen er met nieuwe financieringsmodellen voor te zorgen dat de marktintegratie van nieuwe oplossingen onder Horizon 2020 een bredere uitwerking kan krijgen. De harmonisatie in Europa heeft te lijden van een erg versnipperde aanpak. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de moeilijkheden die de consument ondervindt bij het boeken van een multimodale reis, zowel binnen één lidstaat als binnen Europa.’

Wisselen deze sterkten en zwakten per lidstaat?

‘Er is inderdaad spreiding, onder meer voor wat betreft de harmonisatie van multimodaliteit. Dit is niet verwonderlijk, omdat bijvoorbeeld de organisatie van openbaar vervoer niet overal in dezelfde mate is vormgegeven en het daardoor vaak van lokale en regionale initiatieven afhangt in hoeverre multimodaliteit systematisch gestimuleerd en vereenvoudigd wordt. Wat betreft kennisontwikkeling zien we ook verschillen. Sommige landen stellen duidelijk strategische prioriteiten, terwijl andere landen geen of juist te veel prioriteiten hebben, of de zaak overlaten aan de onderzoeksinstituten en industrie zelf.’

Kun je stellen, dat de Europese keten zo sterk is als de zwakste schakel?

‘Ik zou niet durven stellen dat het behalen van de doelstellingen bemoeilijkt of afgeremd wordt door verschillen in lokale, regionale of nationale aanpak. Diversiteit kan ook een kracht zijn. Het is wel zo dat nationale, regionale of lokale initiatieven bijzonder belangrijk zijn om innovatie op gang te trekken. Ze kunnen helpen in het demonstreren van een nieuwe aanpak en het creëren van markten, zo ook anderen overtuigen om een nieuwe weg in te slaan. Vooral op het ogenblik dat we richting invoering gaan of beginnen met het definiëren van een Europese standaard, wordt het dan natuurlijk bijzonder belangrijk om iedereen snel mee te krijgen.’

Wat is uw grootste zorg?
‘Zoals ik eerder zei, scoren we goed op het vlak van kennis en productontwikkeling. De introductie en integratie van de nieuwe oplossingen in de markt baren mij echter zorgen. Om de doelstellingen van het Witboek te bereiken moeten we veel innovaties effectief doorvoeren binnen een relatief korte tijd. Er is echter een tekort aan economische incentives voor de noodzakelijke veranderingen op systeemniveau, zowel voor de leveranciers van producten als de gebruikers. Er is dringend een politiek debat nodig over dit onderwerp. Verder zie ik een uitdaging in de harmonisatie over de grenzen heen, en het grootste probleem wat mij betreft, is de samenwerking van de marktpartijen. Vooral als we het hebben over multimodaliteit is het nog steeds moeilijk de verschillende sectoren tot samenwerking te brengen.’

 
Auteur: Joske van Lith