‘Verkeer is geen kinderspel’

Otte: "Een rechter kan wel hogere straffen opleggen, maar het gaat erom wat er bij mensen tussen de oren zit. De meeste mensen die ’s ochtends van huis gaan, gaan ervan uit dat ze ‘s avonds ook weer thuiskomen. Mensen kunnen zich hun eigen dood nauwelijks voorstellen. Dat je je zo veilig waant, ook in het verkeer, is misschien wel de grootste oorzaak van ongevallen. Ik hoop dat mensen gaan beseffen hoe onveilig verkeer is, dat verkeer geen kinderspel is. Dat zou op alle manieren onder de aandacht moeten worden gebracht, niet alleen tijdens je rijlessen, maar ook in de opvoeding, op scholen en in de media." 

"Wij van het openbaar ministerie zitten aan het eind van de pijplijn. De politie handhaaft de regels en verkeerskundigen werken aan een veilige infrastructuur, maar het is de mens die zich, vreemd genoeg, in het verkeer vaak bedient van een dubbele moraal. De dood van een kind als gevolg van een motorrijder die in de jaren negentig binnen een bebouwde kom 150 km/uur reed, leidde tot de Kamermotie dat roekeloos rijden hoger bestraft moest kunnen worden. Dat is toen ten dele gelukt en ook nu denkt de minister na over aangescherpte wetgeving. Maar tegelijkertijd wijzen mensen al snel naar de politie of het openbaar ministerie als ze zelf een boete krijgen voor te hard rijden. En vinden ze die boetes vaak onterecht hoog." 
 

Geboden en verboden 
In dat spel van verkeersregels, handhaven en ‘straffen’, noemt Otte twee psychologische ‘problemen’. "Ten eerste gaat het in het verkeer vaker om geboden dan om verboden. Geboden uiten zich in gedragsregels. Als je je er niet aan houdt dan overtreed je een regel en dan noemen we dat een verkeersovertreding. Zo’n overtreding krijgt natuurlijk een andere lading wanneer je zou kunnen spreken van een verkeersmisdrijf." 

"Het tweede probleem is dat deze gedragsregels door de wetgever in het leven worden geroepen omdat de mens zich van nature vaak anders wil gedragen dan op sommige plekken in het verkeer als veilig wordt beschouwd. Voor die situaties stelt de wetgever dus regels op, die tegen het eigen gevoel van veiligheid kunnen ingaan. Als je bijvoorbeeld harder rijdt dan toegestaan, stel je dus de eigen inschatting van je verkeersveilig gedrag boven dat van de wetgever. Soms klinkt deze stelling scherper dan hij is, maar soms zijn verkeerssituaties zo complex dat de overheid het weggedrag niet uitsluitend kan beïnvloeden door aanpassing van de weginrichting, bijvoorbeeld door een rotonde aan te leggen, maar moet hij ook gedragsregels instellen en handhaven om te voorkomen dat er onnodig ernstige ongevallen gebeuren." 

"Het palet aan verkeersovertredingen blijft overigens, ook in Europa, in grote lijnen stabiel: de meeste ongevallen gebeuren als gevolg van fout inhalen, te hard rijden, geen voorrang verlenen of rijden onder invloed. Smartphonegebruik is daarbij wel een nieuw aandachtspunt. Daarnaast blijken bejaarden, kinderen en fietsers het meest kwetsbaar. Hoewel het palet gelijk blijft, verschuiven de percentages soms wel binnen het palet." 

Meer educatie 

Zijn er nieuwe inzichten op het gebied van handhaving in het buitenland? Otte: "Ten dele. Wij nemen in Nederland een unieke positie in met onze mechanische handhaving zoals flitsen. En we zullen naar slimmere manieren gaan om mensen staande te houden. Bovendien heeft het huidige kabinet verkeersveiligheid tot speerpunt gemaakt. Ik geloof daarom toch met name in het effect van meer educatie. Mensen die een zwaar ongeval veroorzaken zouden misschien meer inzicht krijgen door eens in een revalidatiecentrum te kijken. Ook de media zouden eraan kunnen meewerken door duidelijk te maken hoe het overtreden van verkeersregels snel tot verkeersonveilig gedrag kan leiden. 10 km/uur te hard rijden lijkt niets, maar na een ongeval kan blijken dat je auto en jij als bestuurder juist daardoor het moordwapen waren." 

"Nogmaals, het gaat me vaak aan het hart als mensen boos zijn over een verkeersboete van 100 euro vanwege te hard rijden en roepen dat ze een melkkoe zijn, totdat iemand vanwege een snelheidsovertreding wordt doodgereden. Dat mensen die relatie niet zien, snap ik na al die jaren nog steeds niet."