Succesvol samenwerken aan coöperatieve systemen

Frans op de Beek, topadviseur Verkeersmanagement, Rijkswaterstaat

Rijkswaterstaat onderkent de potentiële meerwaarde van coöperatieve systemen: ze dragen bij aan verkeersveiligheid en doorstroming. Ook leveren ze op termijn een kostenreductie op doordat informatie ook via andere kanalen dan de wegkant aan de weggebruiker kan worden aangeboden en er dus minder investeringen nodig zijn in wegkantgebonden verkeerssystemen.

Sinds 1985 wordt in Europees verband de mogelijkheden van deze systemen onderzocht en inmiddels is de fase van implementatie en operationalisering bereikt. Tijd dus om serieus na te denken over concrete toepassingen in de praktijk.

Het begrip ‘coöperatieve systemen’ wordt vaak gedefinieerd als ‘systemen die de rijtaken van een bestuurder ondersteunen door gebruik te maken van communicatie met andere voertuigen en/of systemen langs de kant van de weg’. Deze ondersteuning bestaat uit het informeren, adviseren of waarschuwen van de bestuurder, al dan niet door een vorm van automatisch ingrijpen in de besturing van het voertuig.

Coöperatieve systemen bieden ook nieuwe mogelijkheden voor de verkeersmanager om de weggebruiker te beïnvloeden met gerichte, individueel afgestemde informatiediensten; zowel op netwerk- als lokaal niveau. En ten slotte wordt het voertuig zelf integraal onderdeel van het verkeerssysteem, met de mogelijkheid om altijd en overal informatie uit te wisselen tussen systemen langs de wegkant en in voertuigen. Die informatie kan weer worden uitgewisseld met systemen van het voertuig (bijvoorbeeld cruisecontrole) maar ook met ‘losse’, met het individu meereizende systemen zoals smartphones en navigatiesystemen.

De voertuigen, waar dan ook op het wegennet, kunnen zelf ook data genereren, bijvoorbeeld over herkomst en bestemming en actuele snelheid. Door over deze data te beschikken, krijgen verkeersmanagers beter inzicht in de actuele en verwachte verkeerssituatie en spelen daar dan pro-actief op in. Vervolgens kunnen verkeersmanagers bepaalde weggebruikers gericht voorzien van informatie ‘op maat’. En dát zal naar verwachting leiden tot hogere gebruikersacceptatie én tot het beoogde rijgedrag.

Met de komst van deze systemen wordt verkeersmanagement ook meer dan nu een samenspel van private en publieke partijen; ieder met zijn eigen belang en verantwoordelijkheden. De rolverdeling tussen marktpartijen en overheid moet zo zijn dat die zo goed mogelijk bijdraagt aan het faciliteren van de weggebruikers. En dat betekent maximaal gebruikmaken van ieders toegevoegde waarde. Zo is Rijkswaterstaat vanuit haar rol actief betrokken bij projecten op het vlak van voertuig-wegkant-communicatie; de eerste, noodzakelijke stap voor de introductie van coöperatieve systemen. Daarnaast volgt Rijkswaterstaat de vorderingen van de automobielindustrie op het gebied van voertuig-voertuigcommunicatie.

Bundeling en uitwisseling van informatie met de weggebruiker is een complexe opgave. Geleverde diensten en informatie moeten consistent en betrouwbaar zijn, ook bij het passeren van gebiedsgrenzen tussen wegbeheerders (nationaal en internationaal). Alle ketenpartners moeten dus gezamenlijk de totale keten vormgeven; van verkeerscentrale en/of informatiedienstencentrum via wegkantsystemen tot in het voertuig, en de kwaliteit en continuïteit ervan borgen. Dit vraagt om (inter)nationale standaardisatie en commitment over zaken als: planning, interfacing, testen en investeringen. EasyWay is een initiatief van de Europese Commissie en Europese wegbeheerders waar onder andere de planning en prioritering van coöperatieve systemen en informatiediensten plaatsvindt.

Er zijn grote verschillen in de levensduur en benodigde investeringen van systemen in de keten. Verkeerscentrales en wegkantsystemen vragen om grote investeringen, hebben een lange ontwikkeltijd en worden neergezet voor een lange periode, terwijl diensten op een smartphone (app’s) door de snelheid van innovatie, levenscyclus en beperkte kosten een veel korte levensduur hebben. Om deze twee werelden toch op elkaar aan te laten sluiten in de keten zijn innovatieve oplossingen nodig in de definitie, ontwikkeling en planning van producten.

Voor de technologische ontwikkeling van coöperatieve systemen staan private partijen aan de lat, maar tracht Rijkswaterstaat het beruchte kip-eiprobleem - wie start eerst? de wegbeheerder of de auto-industrie? - te doorbreken door relevante initiatieven vanuit de markt te stimuleren en gezamenlijk actie te nemen. Zo komen in de recent opgerichte ‘Amsterdam Groep’ de Europese wegbeheerders en auto-industrie samen om afspraken te maken over een ‘road-map’ voor de invoering van de eerste coöperatieve diensten. Parallel vindt standaardisatie plaats van de communicatie voertuig-infrastructuur en dienstendefinitie via ETSI, CEN en EU mandate M/453. Dit is cruciaal om de grensoverschrijdende diensten mogelijk te maken.

In Nederland werkt Rijkswaterstaat via deelname aan DITCM (Dutch Integrated Testsite for Cooperative Mobility) aan een gezamenlijke, nationale implementatie-road-map met diverse wegbeheerders, industrie en kennisinstituten. De intentie van de DITCM-testsite is om deze in te zetten voor het testen van de coöperatieve functionaliteit van nieuwe wegkantsystemen en, in een volgende stap, voor het testen van de hele keten van verkeerscentrale tot in het voertuig. Belangrijk is immers dat de totale keten wordt getest op betrouwbaarheid, beschikbaarheid en veiligheid, waarbij de producten van verschillende leveranciers goed op elkaar aansluiten en samen goed functioneren. Dit vraagt om een duidelijke ketenregie, architectuur en systeemintegratie.

Zoals gezegd: coöperatieve systemen zullen het traditionele verkeersmanagement wijzigen, in karakter en in verschijningsvorm. De belofte is groot, maar ‘The proof of the pudding is in the eating.’ Daarom: het is nu aan markt en overheid om die meerwaarde in de praktijk aan te tonen: samen!

terug naar dossier>

 
Auteur: Margriet Verhoog