175 jaar Nederlandse spoorwegen in Het Grote Spoorboek (VK 5/2014)

Nederlandse ingenieurs vervulden met spoorbruggen een voortrekkersrol in de wereld. In 1871 was de Moerdijkbrug de langste brug in Europa. Tegelijk werd op de centen gelet. Kleine dorpen moesten de 19e eeuw genoegen nemen met stations van de 5e klasse, volgens standaard-ontwerp, waarvan de bouwkosten niet meer dan 8.700 gulden bedroegen.

De historie van 175 jaar spoorwegen in Nederland is rijk en afwisselend, zo betogen Guus Veenendaal en zijn medeauteurs in Het Grote Spoorboek, dat een selectie biedt van 400 foto’s, alle met zorg afgedrukt op glanzend papier, sommige over twee pagina’s. Ze bieden een haarscherp beeld van de ontwikkeling van de mobiliteit in ons land.

1957: Amerikaanse auto’s en paard en wagen rond Amsterdam CS
Een briljante zwart-wit foto van de hobbyfotograaf Ludo Albers toont het stationsplein voor het Amsterdamse CS in 1957. Zichtbaar op het plein is een grote mensenmassa, voorts enkele luxeauto’s van Amerikaanse makelij en zowaar ook een paard-en-wagen van Van Gend&Loos, een dochterbedrijf van de NS. Modern naast middeleeuws transport, nog kort geleden.  

2 kilo
Veel stoomlocomotieven, veel mensen in beeld, wat bijdraagt aan de levendigheid van de presentatie. Een treinkaping, oorlog en verwoesting komen eveneens aan bod in dit boek, waarvoor een keus is gemaakt uit werk van bedrijfsfotografen en spoorweghobbyisten. Al in de jaren 50 maakten bevlogen amateurs prachtige kleurenfoto’s, waarmee ze waardevolle bijdragen leverden aan de geschiedschrijving. Jammer genoeg ontbreken een register en een spoorkaart in het 2 kilo zware boek.

Simpele teksten ondersteunen het beeldmateriaal. Enkele bijschriften sporen niet. ‘Opruimen maar’, staat bij een foto van verwoeste spoorrijtuigen na een ongeval. Een ander bijschrift luidt: ‘Enkele reis naar Verweggistan, alstublieft’. Die jolige toon is wellicht ingegeven door het optimisme van de auteurs die grote groeikansen zien voor de NS, die ruim een miljoen reizigers per werkdag vervoert.

Emotionele samenhang spoor en samenleving
Tot 1970 deed op grote stations de geüniformeerde spoorwegpolitie dienst, die een oogje in het zeil hield. Al even serieus was de ingangscontrole op de stations, die in huidige ogen nogal kleinzielig overkomt. Het spoorbedrijf liet niet met zich spotten, zoals de geselecteerde foto’s in herinnering brengen. Op een prikkelende manier brengt dit boek de welhaast emotionele samenhang tussen spoor en samenleving tot leven.

Het Grote Spoorboek van Guus Veenendaal e.a is een uitgave van WBOOKS in Zwolle