‘We lezen onze snelheid af aan de omgeving’

Milou van MIerlo (28) woont en werkt 'aan de andere kant van de wereld'. Voor consultancybureau Via Strada adviseert ze over ontwikkeling en verbetering van wegennetwerk en richtlijnen met een focus op mens en omgeving. Tijdens haar afstudeeronderzoek voor de master Human Technologie Interaction aan de TU Eindhoven, onderzocht ze bij Heijmans de potentie van 'nudging with light': het effect van dynamisch en gekleurde verlichting in de weg op rijgedrag.  

Nettie Bakker

“Mijn opleiding vond ik super interessant”, zegt Van Mierlo op een vroege ochtend Nederlandse tijd, voor haar het einde van een werkdag. Getraind als ze is om 'te denken vanuit de eindgebruiker in de gebouwde omgeving' bevindt zij zich meestal op het snijvlak van stedenbouw en verkeerskunde, of wel “van plekken om te zijn en plekken om te bewegen”.  

“De lockdown-maatregelen bevestigen onze behoefte om te gaan en staan en daarmee dat mobiliteit een vorm van vrijheid is”, stelt Van Mierlo. En, met grote interesse: “Het laat ons ook zien dat mensen heel goed in staat zijn om zich aan te passen. “Als het moet, kunnen we het.” Maar ook als mensen het niet per se moeten, zijn ze te verleiden om zich veiliger te gedragen op de weg en in een omgeving, weet ze. “Via nudging, het inspelen op onbewuste besluitvormingsprocessen, kunnen we nog zo veel bereiken. Plaats bijvoorbeeld een trap bij de ingang en de lift verderop om de hoek, en meer nemen ‘automatisch’ de trap. Zet een pijl naar de trap en nóg meer mensen, gaan lopen.”  

Tijdens en ook na haar studie werkte ze bij Heijmans mee aan de ontwikkel-, test- en validatiefases van een, in het Europese H2020 MeBeSafe-project ontwikkeld, verlichtingssysteem dat in haar toenmalige woonplaats werd geïnstalleerd. “Het activeerde mensen door middel van verlichting in de weg om gas terug te nemen in een ‘gevaarlijke’ bocht. Terugkijkend op haar werkzaamheden, herinnert ze zich vooral de snelheid van ontwikkeling. “Het bedrijf is heel erg bezig met wat ze over 2 of 5 jaar kunnen bouwen. Innovaties worden in een soort lab-omgeving getest en als het werkt binnen de veiligheidsmarges wordt het al gauw operationeel.”  

Met de Duitse partner IKA (Institute for Automotive Engineering) van de RWTH Aachen is de impact van het MeBeSafe-systeem eerst gesimuleerd. Zo werden verschillende lichtscenario’s met meerdere patronen en kleuren getest. Rood licht dat naar je toe beweegt bleek het meest efficiënt en intuïtief. En lees het onderzoeksrapport.

Centraal in het onderzoeksproject stond de perceptie van snelheid, vervolgt Van Mierlo. “De uitdaging was: hoe kunnen we een nudge creëren dat potentieel rijgedrag ruim op tijd corrigeert en zo bijdraagt aan een veiligere omgeving? Ons uitgangspunt was dat we als mens de snelheid waarmee we rijden niet voelen in ons lichaam, maar aflezen aan de omgeving. Ik kende uit verhalen een afritlocatie in Eindhoven waar mensen uit de bocht waren gevlogen. En precies daar werd een eerste concept toegepast.” 

Mensen die te hard rijden zagen in het wegdek rode verlichting naar zich toe oplichten (foto) wat hen de indruk gaf dat ze harder reden dan in werkelijkheid en automatisch gas terugnamen. De resultaten waren opmerkelijk: een gemiddelde snelheidsreductie van 4,9 km/uur en 40 procent minder mensen die te hard reden. Het was een heel proces om het systeem te bouwen, maar eenmaal op de weg kon het flexibel allerlei patronen en alle kleuren laten zien. En, goed nieuws: eind maart start een vernieuwde installatie en wordt er in opdracht van Heijmans een vervolgonderzoek verricht door het IKA/ISAC-instituut van de TU Aachen.  

Van Mierlo benadrukt dat kennis en toepassing van nudging zich niet beperkt tot een ontwerp. “Door slimme systemen toe te voegen aan de infrastructuur kan de wegcapaciteit van bestaande infrastructuur worden vergroot. Maar om doorstroming en veiligheid écht te verbeteren is het belangrijk dat je deze systemen ontwikkelt met een focus op de eindgebruiker.” 

Anderzijds, benadrukt Van Mierlo, zit er ook veel winst in regulier wegontwerp. Ze noemt een goed voorbeeld hiervan op de Antwerpenlaan in Eindhoven. Zie foto hieronder. “Ik vind dit een goed voorbeeld van wegontwerp omdat op de zijwegen op de kruispunten een bestrating hebben. De aandacht van de bestuurder wordt hierdoor niet naar het einde van de brede rechte corridor getrokken maar verplaatst naar het potentiële verkeer dat van rechts kan komen. Bovendien associëren we bestrating ten opzichte van asfalt, veel meer met een plek waar fietsers, voetgangers of spelende kinderen aanwezig kunnen zijn. Ook een leuk detail, als het kruispunt een zijweg heeft aan één kant, loopt het fietspad over asfalt aan de andere kant gewoon door.” 

Zaadjes
En dan met de blik op Nieuw Zeeland gericht: "Ik merk, nu ik in het buitenland werk, dat we in Nederland al veel kennis hebben op het gebied van verkeersveiligheid. Zo staat hier in stedelijk gebied bijvoorbeeld het verkeerslicht aan de overkant van het kruispunt, waardoor je met je attentie al snel over het kruispunt bent. In Nederland staat het, inclusief een bufferzone, vóór het kruispunt en is je aandacht op het kruispunt, waar botsingen kunnen gebeuren. Ik kan wel zeggen dat ik in Nederland goed voorbereid ben om hier en daar wat zaadjes te planten. Soms al door de vraag te stellen: Zou hier in plaats van een VRI ook een rotonde op zijn plek zijn? Maar het is wel belangrijk eerst context van het land waar je te gast bent te leren kennen. Niet overal zijn mensen gewend aan Nederlandse directheid." 

Haar dromen? “Ik zou graag nog verder de grens van verkeersinfrastructuur en stedenbouw willen overstijgen ten gunste van menselijk welzijn. Zoals eenzaamheid bestrijden en kinderen weer veilig buiten laten spelen. De actieradius van kinderen is op sommige plekken in de wereld met meer dan 90 procent gereduceerd! Er zijn zoveel mogelijkheden. We weten bijvoorbeeld dat licht dementerende ouderen in een rechte lijn blijven doorlopen als ze de weg kwijt zijn. Zorg er dan bijvoorbeeld voor dat ze ‘ongemerkt’ in een grote boog weer terugkomen op de plaats van herkomst”. Aan van Mierlo’s enthousiasme over haar vakgebied zal het niet liggen.    

Meer informatie: 

Met deze poster illustreerde Van Mierlo de onderwerpen in de paper ‘Nudging met dynamisch licht die zij indiende voor het Nationaal verkeerskundecongres 2019.  

De masterthesis Van Mierlo, M. (2017) An exploration of the potential of light emitting road marking is op te vragen bij Milou van Mierlo: milou@viastrada.nz