Het stilste asfalt ligt op de snelweg

Verkeersgeluid is op verschillende manieren te reduceren en de ontwikkelingen op dit gebied staan niet stil. Toch stuit de toepassing vaak nog op barrières. Een goede afstemming tussen beleidsambities en de beheer- en onderhoudsagenda kan geluidswerende maatregelen versnellen. Daarnaast zou een gangbaar wegdeklabel verkeerslawaai structureel kunnen reduceren. Een gesprek met Jan Hooghwerff, directeur en senior adviseur van M+P - raadgevende adviseurs.

Verkeerslawaai bestaat hoofdzakelijk uit rolgeluid, ofwel ‘contactgeluid’ dat ontstaat door het contact van banden op het wegdek. “Natuurlijk helpt het als voertuigmotoren stiller worden”, zegt Jan Hooghwerff, “met name als elektrische voertuigen op lage snelheid in steden rijden, maar op snelwegen is het contactgeluid tussen band en weg de hoofdzaak van verkeerslawaai, of het nu een elektrisch voertuig is of niet. Wij richten ons in onze advisering en onderzoek met name op het stiller maken van het wegdek. Daarbij kijken we niet alleen naar vernieuwde bestaande middelen of innovaties, maar we monitoren ook nadrukkelijk de effecten van ‘stille’ wegdekken op de langere termijn.  
 
Monitoring 
Het meten van actuele geluidhinder wint aan belang, signaleert Hooghwerff. “Denk aan aannemers en opdrachtgevers die aantoonbaar willen weten of de vooraf beloofde omgevingshinder niet wordt overschreden. Geluidhinder maakt in de praktijk vaak onderdeel uit van algehele hinderbeleving door werkzaamheden. Ook wil je als wegbeheerder en als aannemer weten of en hoelang ‘stil’ asfalt op termijn ook ‘stil’ blijft.

Dat een wegdek slijt en daarmee ook de geluidsreductie afneemt, is een gegeven”, zegt Hooghwerff, “maar als wegbeheerder wil je weten hoe snel die reductie gaat. Wij als onderzoeksbureau willen daarnaast graag weten welke factoren die ‘geluidstoename’ veroorzaken. Daar zijn indicaties voor, maar we weten er het fijne vaak nog niet van. Een belangrijk onderzoeksmiddel dat we hiervoor ontwikkeld hebben, is ons rijdend CPX-meet- en beoordelingssysteem [*]. Wij zitten als bedrijf in een werkgroep, samen met Rijkswaterstaat en CROW dat onze eigen apparatuur en vergelijkbare meetsystemen periodiek test[*]. Zo krijgen we (internationaal) vergelijkbare testresultaten van wegdekeigenschappen. Met onze ‘meetapparatuur’, een speciale aanhanger die achter de auto meerijdt, verzamelen we zo ook allerlei data over meerdere jaren [*].            

Slijtage 
Wat we uit onze onderzoeken zien is dat de geluidtoename van stil asfalt verband houdt met de slijtage van het wegdek. Het meest stille asfalt is 2 laags ZOAB (fijn) en ligt vooral op snelwegen. Deze vorm bestaat uit een poreuze onderlaag van zo’n 4,5 cm en een fijne, poreuze bovenlaag van een ruime centimeter. De geluidsabsorptie gaat door de verschillend lagen heen. De bovenlaag kan glad en poreus zijn omdat er min of meer schoon vervoer over snelwegen rijdt. In tegenstelling tot gemeentelijke en provinciale wegen waar bijvoorbeeld ook de bietenoogst over wordt vervoerd. 

Op deze wegen wordt veelal (geoptimaliseerd) SMA worden toegepast. SMA staat voor steenmastiek asfalt. Asfalt waarin steentje in een mastieklaag bijeen worden gehouden. SMA is enkellaags. Het wordt minder zwaar belast dan het wegdek op de snelwegen, maar de gemeentelijke en provinciale wegen kennen wel weer meer bewoners die dichter aan de wegen wonen en daardoor weer meer last hebben van verkeerslawaai. Bij 2-laags ZOAB zijn er twee vormen van slijtage die effect hebben op de geluidsproductie. Enerzijds raakt gaandeweg de porositeit verstopt wat de geluidsreductie dempt. Anderzijds raakt de fijne toplaag door het gebruik  beschadigd, waardoor de toplaag ruwer wordt en er meer contactgeluid optreedt. 
 

Stil asfalt heeft dus een fijnere deklaag die het geluid reduceert, maar vaak ook een lagere rolweerstand waardoor het brandstofverbruik vermindert en daarmee de CO2-uitstoot en andere luchtverontreinigende stoffen uit de uitlaat. Het is daarom belangrijk om de effecten van innovatief asfalt integraal te bekijken [*]. Het wordt dan al snel een effectieve maatregel die naast geluid ook goed is voor de duurzaamheid en luchtkwaliteit.  

Geluidsplafond 
Regelgeving kan een stimulans zijn voor het gebruik van stil asfalt. Zo geldt voor het Rijkswegennet sinds 2012 een geluidsplafond (zie ook de bijdrage van Wim Soede). Wegen die bij aanvang goed scoren kunnen na verloop van tijd alsnog ‘door’ het plafond schieten doordat er meer verkeer komt of doordat er harder wordt gereden. Verplicht periodiek onderzoek op deze wegen maakt niet alleen duidelijk wat de oorzaak van de geluidsstijging is, maar geeft ook aanleiding om gerichte maatregelen te treffen. Naast het geluidsplafond werken we met Rijkswaterstaat en ARCADIS aan het meerjarenprogramma geluidsanering (MJPG).

Volgens dit plan worden in kaart gebrachte geluidsknelpunten aangepakt. Zeg maar, achterstallige geluidsmaatregelen. Je kijkt als eerste naar bronmaatregelen, soms zijn er ook geluidsschermen nodig of ten slotte gevelisolatie. Er is een substantieel budget voor beschikbaar vanuit het rijk maar niet ongelimiteerd, dus we moeten zoeken naar een optimaal pakket van efficiënte en duurzame maatregelen.  
 

Innovatie 
Met name door meer en intensiever vervoer over de weg is het belangrijk dat geluidsinnovaties doorgaan om ook in de toekomst verkeerslawaai effectief te bestrijden, stelt Hooghwerff. “De nieuwste innovatie is de geluiddiffractor [*]. Het aardige van deze maatregel is dat je het geluid naast de weg via bepaalde sleuven afbuigt naar boven in plaats van in de nabije omgeving.”   

Zorgpunt 
Wegbeheerders vervangen niet vanwege geluid, maar vanwege versleten wegdek. De uitdaging is daarom om stil asfalt te ontwijkkelen met een lange geluidsreductieduur. Anderzijds is het goed om de geluidseffecten in samenhang te brengen met ambities op het gebied van energie, klimaat en duurzaamheid. Die urgentie kan een stimulans zijn om asfalt ook stil te houden. Een hoopvol initiatief van de Universiteit Twente en de provincie Gelderland is de ontwikkeling van een wegdeklabel dat iets zegt over geluid, rolweerstand, levensduur en stroefheid [*]. Mijn droom is dat de toepassing van dit integrale label staande, internationale  praktijk wordt.  

Bronnen [*] 

• De CPX-meetmethode: https://www.mp.nl/cpx-methode 

• De rijdende monitor: https://www.mp.nl/comet 

• De periodieke test van meetmethoden: https://www.mp.nl/actueel/internationaal-vergelijk-van-geluidmeetsystemen-voor-wegmetingen 

• De diffractor: https://www.mp.nl/actueel/nederland-heeft-dringend-behoefte-aan-innovatieve-kosteneffici%C3%ABnte-geluidmaatregelen 

• Het wegdeklabel: https://www.mp.nl/actueel/introductie-wegdeklabel 

• Integraliteit: https://www.mp.nl/actueel/wegdekeigenschappen-integraal-bekijken