In en out het Brusselse stadsontwikkelingssysteem

Kristiaan Borret is tot eind 2024 ‘Bouwmeester Maître Architecte (BMA)’ van Brussel Hoofdstedelijk Gewest. Deze functie, ingesteld sinds de jaren 2000 in verschillende Belgische steden en regio’s, werkt voor de gewestelijke regering in een onafhankelijke positie. Borret legt uit: “Je zit in en out het systeem, wat een uitzonderlijk verbindend potentieel geeft. De algemene taak is om de ruimtelijke kwaliteit van de Brusselse stadsontwikkeling te bevorderen. We organiseren prijsvragen, doen aan ontwerpend onderzoek en hebben een officiële adviesfunctie bij vergunningaanvragen.” Daarnaast werkt Borret voor de gemeente Amsterdam aan de transformatiegebieden Oostenburg en Hamerkwartier.

“Zoals elke Europese stad, is Brussel vandaag in transitie. Op het vlak van mobiliteit speelt dat heel fel want Brussel was tijdens de vorige eeuw fors omgebouwd tot een autogerichte stad. Tunnels, viaducten, parkings pal in het centrum, brede rijvakken: het is een infrastructurele erfenis van formaat.”

Salariswagens

“Tegelijkertijd kent onze situatie een gekke paradox. In België is Brussel de stad met het laagste autobezit, want meer dan de helft van de Brusselse huishoudens bezit géén auto. Anderzijds komen er hier elke dag 400.000 pendelaars van buiten de stad, waarvan de meerderheid met de auto komt omdat er een 
fiscaal systeem bestaat dat het voor werknemers voordeliger maakt een auto op kosten van het bedrijf te krijgen dan een loonsverhoging. Salariswagens, noemen we ze.”

Zone 30

“De vorige Brusselse regering heeft een nieuw algemeen mobiliteitsplan opgemaakt dat ‘Good Move’ heet en verandering wil bereiken in het verplaatsingsgedrag. Daar horen algemene maatregelen bij zoals de Zone 30 die ingesteld is voor het gehele grondgebied van 161 km². Dat heeft het autoverkeer rustiger gemaakt en 
mee tot een sterk dalend aantal verkeersslachtoffers geleid bij voetgangers en fietsers."

 “Good Move is een beleidsplan; dat blijft theorie zolang het niet op het terrein waargemaakt wordt door de infrastructuur aan te passen en dus in de inrichting van de ruimtelijke omgeving in te grijpen. Op dat vlak is de balans gemengd.”

Latente fiets- en wandelwens

“In een deel van de bevolking leeft latent de wens om meer te fietsen en te wandelen, maar het komt er eenvoudigweg niet van omdat de infrastructuur er niet is, of te onveilig, dan wel in slechte staat is. Voor die doelgroep helpt ‘hardware’: als je het aanbod van goede infrastructuur verbetert, zal de vraag volgen. Dat was een manifeste vaststelling, bijvoorbeeld bij de fietspaden die langs de Kleine Ring in Brussel aangelegd zijn. Voorheen een auto-riool waarin enkel (mannelijke) durvers zich met de fiets waagden. Nu liggen er gescheiden fietspaden op breed oker asfalt langs de platanenrijen, en kijk: het fietsgebruik is in minder dan 10 jaar meer dan verdrievoudigd.”

“Voor een ander deel van de bevolking is er meer op het niveau van ‘software’ nodig. Het gaat dan in de eerste plaats om de mentaliteit die moet willen veranderen om tot ander gedrag te kunnen leiden. Dat is niet verrassend voor een wat ouder welvarend publiek dat in de suburbane wijken van Brussel woont. Maar wel  voor een jonge armere bevolking met een migratie-achtergrond. Een mooie auto staat er cultureel voor maatschappelijk succes. Nochtans wonen deze mensen in de dichtstbebouwde wijken en zouden dus het meest baat hebben bij gezonde lucht en open ruimte. De tegenstand tegen ‘Good Move’ was daar het grootst en dat is qua ruimtelijke rechtvaardigheid een zware paradox. Hier ligt een enorme taak om de mentaliteit te doen evolueren.”

Taak bij het politieke bestuur

“Mijn standpunt is dat we er voor een fundamentele koerswijziging, nooit gaan komen met louter ruimtelijke ingrepen. De beschikbare ruimte is nu eenmaal beperkt en ondanks alle ontwerpcreativiteit kun je nooit alle modi de plaats geven die ze vragen. Dus de echte taak ligt buiten ons domein als ontwerpers, maar bij het politiek bestuur om het autogebruik financieel te ontmoedigen.”

Op Verkeerskunde.nl/dossiers vindt u eerdere dossiers.