Deskundigen in dossier Voetgangers

Op deze pagina:

• Winnie Daamen
• Joeri de Visser
• Kees Sol
• Ankie van Dijk
• Fabio Tat
• Margriet Eugelink
• Dayenne L’abée
• Rob Methorst

Houd voetgangersstromen in het gareel
Hoewel al jarenlang onderzoek wordt verricht naar voetgangersstromen, blijft de kennis over deze kwetsbare verkeersdeelnemers achter vergeleken met het autoverkeer. Dit komt door het complexe - want menselijke - gedrag van de voetgangers. Maar ook de technieken om dit gedrag waar te nemen waren tot voor kort ontoereikend. Het gaat hierbij om het loopgedrag van mensen (hoe reageren mensen op elkaar tijdens het lopen, hoe voorkomen ze botsingen) en om routekeuzegedrag.

Inmiddels zijn de technieken om dit gedrag waar te nemen sterk verbeterd. Zo meet NS op de stations Utrecht Centraal, Leiden Centraal en Schiphol de loopstromen, looproutes en verblijftijden van groepen reizigers (kiezen reizigers voor de trap of de roltrap?) via slimme sensoren als SMART Station. Daarnaast zijn de mogelijkheden om uit videobeelden de interacties tussen voetgangers te kwantificeren toegenomen, en ook drukte is nu automatisch uit de beelden af te leiden. Bij voorkeur worden voetgangersstromen van bovenaf gefilmd. Wanneer geen hoge objecten in de buurt zijn, zijn drones (kleine helikopters met een camera eronder bevestigd) prima bruikbaar. Wanneer deze gegevens real-time te verzamelen zijn, kunnen ze de basis vormen van crowd control, het managen van voetgangersstromen bij grote drukte, zodat potentieel gevaarlijk drukke situaties zijn te voorkomen.’

Joeri de Visser, tweedejaars student Verkeerskunde aan de NHTV Breda

De voetganger, een serieuze modaliteit?
‘Het is mij opgevallen dat de gemiddelde inwoner van Nederland zich van veel niet bewust is op het vlak van verkeer en vervoer. De dingen zijn gewoon zoals ze zijn. Het trottoir en het fietspad liggen naast de rijbaan van het gemotoriseerde verkeer. Pas als men het land verlaat krijgt men door dat sommige dingen met een andere insteek worden gerealiseerd dan vooraf gedacht. Ook ik ben getriggered door het buitenland. Er is binnen de opleiding namelijk enorm veel aandacht voor de fiets, maar daardoor wordt de voetganger vaak niet als serieuze modaliteit meegenomen in het opstellen van plannen.

In Londen daarentegen is de voetganger een serieuze modaliteit waarin flink wordt geïnvesteerd. Een soort van omgekeerde wereld dus; in Nederland is de fietser de heilige koe, en in Londen wordt ruim baan gegeven aan de voetganger. Naar mijn mening liggen er in Nederland alleen kansen in combinatie met het ov. Er is hier te grote concurrentie met de fiets die wij voor ‘alles’ gebruiken. Het zou overigens voor recreatieve en samenhorigheidsdoeleinden geen slechte keuze zijn om binnen de wijken de routes voor voetgangers te verbeteren, al is het maar om andere maatschappelijke problemen te tackelen, zoals overgewicht en leefbaarheid.’

Kees Sol, lid Raad van Bestuur van Het Oogziekenhuis Rotterdam

Lopen schept ruimte voor beleven
‘Blind worden is, na de dood, de grootste angst voor veel mensen. Het Oogziekenhuis Rotterdam verdiept zich in de klant die bang is om blind te worden. Op alle manieren staat angstreductie centraal. Valet parking om de angst weg te nemen te laat te komen, uitgebreide voorlichting om vooraf te weten wat gaat gebeuren, de patiënt verzoeken altijd een begeleider mee te nemen zodat kennis wordt gedeeld. Tot op het laatste contactmoment, de patiënt krijgt een sleutelhanger in de vorm van een oog mee na een operatie. Een sleutelhanger waarmee je gaat spelen en tegelijk de communicatie over je beleving opstart met degene die dat opvalt.

De ontwikkeling van binnensteden baart veel gemeenten zorgen. Hoe de leegstand te stoppen? Winkeliers moeten inzetten op de ontwikkeling van de belevenis-economie. Maak het voor bezoekers uitdagend om uit hun huizen te komen en faciliteer het maken van onderling contact. Trek de consumenten met belevenissen. Stimuleer het lopen, want dan heb je ruimte om te beleven en je zintuigen optimaal te laten werken. Een rijdende en fietsende consument is te veel bezig met het verwerken van verkeersindrukken. Stimuleer een soepel contact tussen voetgangers. Beleven is één, maar het delen van beleven, dat is het echte leven.’

Ankie van Dijk, coördinator belangenbehartiging Wandelnet 

Wandelen is een factor van betekenis! 

‘‘6,6 miljoen regelmatige wandelaars besteden jaarlijks 1,8 miljard euro’ prijkt er op de voorkant van onze Nationale Wandelmonitor. Wandelen is een factor van betekenis! Niet alleen omdat wandelen leuk en gezond is, maar het ook nog eens bijdraagt aan economische ontwikkeling en een duurzame samenleving.

De belangrijkste motivaties om te gaan wandelen zijn ontspanning (85 procent), natuurbeleving (53 procent) en gezondheid (66 procent). Het is daarom belangrijk dat de omgeving aantrekkelijk en gevarieerd is. Dat is afwisseling van natuur en stad, maar ook langs een gezellig terras of via een bed and breakfast. Routes zijn daarin letterlijk verbindende schakels. Juist vanuit het perspectief van de gastvrijheidseconomie zijn routenetwerken essentieel.

Toch wordt het belang van wandelen in ons land onvoldoende erkend. Nog steeds lopen paden dood op autowegen, verdwijnen spoorwegovergangen, sluiten rondwegen dorpskernen af van de landelijke omgeving en wordt bezuinigd op de infrastructuur. En of je nu een frisse neus wilt halen, de hond uitlaat of de Vierdaagse loopt; voor alle type wandelaars zijn veilige en aantrekkelijke wegen en paden noodzakelijk. Niet in de laatste plaats om meer mensen aan het bewegen te krijgen en zo ook de kosten op zorg te drukken. Wandelen: het investeren waard!’

Fabio Tat, Programmamanager Routebureau Brabant, Vrijetijdshuis Brabant

Onderschat de waarde van de voetganger niet
Een voetganger, oftewel een persoon die te voet aan het verkeer deelneemt. In aantallen gaat het om miljoenen personen die zich dagelijks zo verplaatsen. Het is de meest toegankelijke vorm van verkeersdeelname die mensen ook nog eens op plekken brengt die anders onbereikbaar zijn. Wellicht een van de redenen dat wandelen de populairste vorm van recreatie is in Nederland. Per jaar zijn er circa 183 miljoen recreatieve wandelingen in Nederland en wordt 634 miljoen euro uitgegeven tijdens tochten en wandelvakanties. Wie de voetganger goed weet te bedienen draagt bij aan een aantrekkelijke leefomgeving en aan een betere gezondheid.

Ook kan wandelen lastige mobiliteitsvraagstukken oplossen. Investeringen van de laatste jaren hebben geleid tot uniforme routestructuren, het terugbrengen van verdwenen paden en het opwaarderen van het voorzieningsniveau. Maar we zijn er nog niet. Eigenlijk gaan we behoorlijk slordig met de waardevolle infrastructuur en de voetganger om: oprukkende industrieterreinen, verbreding van wegen, opheffen van spoorweg en waterovergangen: op tal van plekken komt de voetganger in het geding. Een gemiste kans. Door in de voorfase van een nieuwe ontwikkeling rekening te houden met de voetganger is vaak met minimale ingrepen aan zijn wensen tegemoet te komen.’

Margriet Eugelink, architect en eigenaar Van Aken Architecten

In mijn gebouwen zie je bij binnenkomst meteen de trap naar de eerste
‘Bewegen door de openbare ruimte van een stad zou wat mij betreft te voet of per fiets moeten plaatsvinden. ‘Langzaam’ is namelijk snel! Helaas kom ik in de praktijk veel situaties tegen waar het wringt. Er is weinig aandacht voor de voetganger. De architect moet dit er zelf inbrengen.

Vooral op plekken waar de verschillende bewegingen van gebruikers en bewoners bij elkaar moeten komen gaat het mis. In- en uitritten van parkeergarages zijn berucht, maar ook op onduidelijk ingerichte openbare ruimtes gaat het vaak fout. Het Catharinaplein in Eindhoven en de aangrenzende ruimtes is zo’n voorbeeld waar gebruikers zich iedere dag weer ergeren: de automobilist die vanuit een krappe helling de parkeergarage uit moet en die voetganger over het hoofd ziet. De voetganger die denkt op een trottoir te lopen, maar omver wordt gereden omdat hij zich op een met rvs-doppen afgezoomd fietspad begeeft.

In het Regentekwartier in dezelfde stad vroeg de gemeente extra aandacht voor de  openbare pleinen op de parkeergarage. Ondanks, of waarschijnlijker, dankzij de hoge bebouwingsintensiteit kon ik hier letterlijk ruimte geven: aan de auto, aan de voetganger, aan de bewoner. Helder en gescheiden georganiseerd hebben de pleinen  echte verblijfskwaliteit en zijn het gewaardeerde verstilde plekken in de stad geworden!’

Dayenne L’abée, senior adviseur Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB)

Trek de stoute (wandel)schoenen aan!  

‘Stevig wandelen, een matig intensieve lichamelijke activiteit, heeft al een gunstig effect op de gezondheid, mits deze regelmatig wordt verricht - minimaal 30 minuten per dag. Een beweegvriendelijke omgeving in de buurt is een voorwaarde om zoveel mogelijk mensen te verleiden zich actief te voet te verplaatsen. Een beweegvriendelijke omgeving is onderdeel van een gezonde leefomgeving en draagt bij aan betere leefbaarheid, sociale cohesie, gezondere leefstijl, betere school- en werkprestaties, de identiteit van de buurt en participatie.

Uit onderzoek blijkt dat met simpele inrichtingsprincipes wijken zo zijn in te richten dat de bewoners meer lopen. Bijvoorbeeld door de aanwezigheid van goed verlichte wandelpaden, veilige looproutes naar school en aantrekkelijke parken. Een uitgebreid voorzieningenaanbod op loopafstand bevordert eveneens de actieve verplaatsingen naar voorzieningen in én buiten de wijk. NISB vindt het belangrijk dat naast aandacht voor de fysieke omgeving (hardware) ook nagedacht wordt over communicatie over en het verzorgen van activiteiten in die omgeving (software). Als je niet weet dat er een mooie, veilige route loopt vanuit je wijk naar het buitengebied, dan doe je het ook niet. Met instrumenten en adviezen uit de bundel Ontwerpprincipes en de Reisgids voor een beweegvriendelijke omgeving kunnen gemeenten aan de slag voor een beweegvriendelijk Nederland (www.nisb.nl/ruimtevoorbewegen)!’

Rob Methorst, Senior adviseur bij Dienst Verkeer en Scheepvaart, Rijkswaterstaat |

We beseffen niet hoeveel voetgangers bijdragen aan onze welvaart
‘Kennis en vakmanschap met betrekking tot voetgangerszaken is de sleutel naar een prominentere rol van de voetganger in de verkeerskunde. De voetganger moet uit de verborgenheid worden getrokken. Te weinig vakmensen en beslissers kennen de feitelijke bijdrage van de voetgangers aan welvaart en welzijn. Bijna iedereen denkt dat het wel goed geregeld is, door een ander. Ongekende feiten: zonder lopen staat het verkeer stil. Een kwart van de tijd die we met verplaatsen bezig zijn, betreft lopen. Lopen is gezond, maar jaarlijks zijn er ook zo’n 150 verplaatsingsdoden en 6000 ziekenhuisgewonden (1,7 x het aantal gewonde auto-inzittenden), waarvan 1200 door botsingen met voertuigen en 5000 door vallen.

Onderdrukte mobiliteit van kinderen, ouderen en mensen met een handicap is schadelijk. De gebruikelijke definities van verkeersgewonden en van mobiliteit hinderen het voetgangersbelang. Vallen, verblijven en voor- en natransport blijven grotendeels buiten beeld. Gepaste definities van ongevallen en mobiliteit betreffen respectievelijk ‘ongevallen tijdens verplaatsen in openbare ruimte’ en ‘ verplaatsingen’ of ‘verplaatsingstijd’. Vakmensen en politici moeten wetenschappelijk nieuwsgierig worden. Beleid moet worden ontwikkeld. Er  is een Kampioen met begrip en commitment voor voetgangerszaken nodig om de innovaties aan te moedigen.’

 
Auteur: Margriet Verhoog